Poslednje odredište Aušvic
Istorijski muzej Srbije predstavlja od 15. maja izložbu “Poslednje odredište Aušvic” kojom ponovo podseća na stradanje više od milion i 100.000 lјudi u toj “fabrici smrti”, a pred mlade generacije, nedovolјno upoznate sa tragedijom tog mesta, iznosi i veličinu žrtava Aušvica, i logora otvaranih na teritoriji Srbije i bivše Jugoslavije.
Izložba ima za cilј da personalizacijom žrtava logora sa prostora Srbije (kroz prikaz njihovog predratnog života, načina njihovog diskriminisanja, zatvaranja, prebacivanja i uništenja u logoru), predstavi osnovne činjenice vezane za postojanje logora (ideologiju koja ga je osmislila i formirala, zločince i njihove saradnike koji su omogućavali njegovo postojanje). U isto vreme, kako je naveo Istorijski muzej, izložba pokazuje kako je upravo Aušvic postao važno mesto kolektivnog pamćenja savremenog sveta, kao i razloge i posledice negiranja svesti o njegovom postojanju i potiskivanja sećanja na njegove žrtve.
Autorski tim izložbe (dr Milan Kolјanin iz ISI, dr Olga Manojlović Pintar, dr Radmila Radić i mr Sanja Petrović Todosijević iz Instituta za noviju istoriju Srbije i Slađana Bojković i Izabela Tomović Martinov iz Istorijskog muzeja Srbije), prikupio je ogroman materijal: fotografije, filmove, arhivska dokumenta, usmena svedočanstva poslednjih živih svedoka i porodične i lične memorabilije, koje prikazuju predratni život jevrejske zajednice u današnjoj Srbiji i svedoče o konkretnim lјudima i čitavim porodicama koje su nestale u Holokaustu, kao i o onima koji su kao pripadnici i simpatizeri pokreta otpora ili kao radna snaga odvođeni u Aušvic tokom četiri ratne godine.
Prijavljivanje Jevreja na Kalemegdanu (Bundes arhiv)
Posebnu vrednost izložbi daju prikuplјena usmena svedočanstva poslednjih preživelih čije će reči najjasnije prikazati današnjim građanima Srbije užas najveće fabrike u nacističkoj industriji smrti, kao i baza podataka, rezultat istraživačkog rada autorskog tima, sa skoro 12.000 imena lica, koja su sa teritorije Srbije deportovana u logor Aušvic.
Izložba predstavlјa pokušaj da se javnost Srbije uvede u složeni dijalog sa prošlošću preispitivanjem uloge posmatrača zločina i onih koji su ga marginalizovali u sadašnjosti.
Deportovanje preživelih iz geta u Varšavi, maj 1943. (Jad Vašem)
Koncentracioni i logor smrti Aušvic je paradigma Drugog svetskog rata, a od osnivanja - sredinom aprila 1940. godine do 27. januara 1945, kada su poslednje zatočenike oslobodile jedinice Crvene armije, u njemu je ubijeno i stradalo i više od 10.000 građana Srbije.
Prema podacima Državnog muzeja Aušvic-Birkenau, više od 75% zatočenika je ubijeno u gasnim komorama ili umrlo od posledica surovih uslova i medicinskih eksperimenata u logoru.
Izložba predstavlјa i lične sudbine logoraša kroz prikaz transporta koji su odvodili zatočenike u Aušvic preko guste mreže logora i zatvora koja je uspostavlјena na teritoriji Srbije po njenoj okupaciji.
Dolazak transporta u KL Aušvic Birkenau (Jad Vašem)
Poseban akcenat je stavlјen na transporte kojima je u periodu od marta do jula 1944 u Aušvic transportovano gotovo celokupno jevrejsko stanovništvo Bačke (građani Subotice, Sombora, Novog Sada, Ade, Bačkog Petrovca, Sente...).
Sećanje na njih je materijalizovano nizom skromnih spomenika koje su podizale lokalne zajednice i organizacije SUBNOR-a po završetku rata.
Sa iselјavanjem jevrejskog stanovništva u Izrael krajem 40-ih i početkom 50-ih godina 20. veka, kao i nekoliko decenija kasnije globalnim krahom socijalizma, veliki deo ličnih i porodičnih sećanja potisnut je na margine javnog prostora i kolektivnog sećanja u Srbiji.
Izložba je namenjena stoga najširoj publici. Zamisao je da istorijskim prikazom, ali i aktuelnom kontekstualizacijom, ukaže na nužnost stalnog debatovanja tog složenog fenomena koji je postao sinonim za masovnu smrt i hladnokrvno ubistvo miliona muškaraca, žena i dece. Upravo zbog toga, ona će se prevashodno obraćati najmlađim generacijama koje nedovolјno poznaju čitav kontekst i posledice funkcionisanja logora, odnosno ideologiju na kojoj se zasnivalo postojanje sistema koji su personifikovali logori kakav je bio Aušvic.
Fotografija sa registracije Đure Đukića, zatvorenika KL Aušvic Birkenau (DMAB)
Izložbu otvaraju jedan od autora - dr Milan Kolјanin, viši naučni saradnik Instituta za savremenu istoriju (ISI), šef kancelarije Uneska u Sarajevu Siniša Šešum i pomoćnica ministra kulture i informisanja Srbije Asja Drača Muntean, zadužena za međunarodne odnose, evropske integracije i projekte.
U okviru pratećeg programa, planirane su tribine (četvrtkom od 18 časova), stručna vođenja kroz postavku (sredom od 17 i subotom od 13 časova) i radionice za učenike starijih razreda osnovnih škola i učenike srednjih škola.
Prva tribina najavljena je za 21. maj, kada će biti reči na temu “Svedoci Aušvica”, uz razgovor sa preživelim zatočenicima tog logora. Za 4. jun najavljena je tribina “Pisati istoriju Aušvica”, 11. juna biće reči na temu “Nadzirati i kažnjavati – nacistički logor”, a 18. juna biće održan razgovor o “Narativu žrtve u postsocijalizmu”. Poslednja tribina, 25. juna, posvećena je temi “Reprezentacija i edukacija o Holokaustu”.
Ulaz na tribine je besplatan, a izložba će biti otvorena do 10. jula. Organizovana je uz podršku i pokrovitelјstvo Ministarstva kulture i informisanja Srbije.
Istorijski muzej Srbije učestvuje i u manifestaciji “Muzeji Srbije” izložbama u svom prostoru na Trgu Nikole Pašića i u Konaku kneza Miloša u Topčideru, koje posetioci mogu besplatno da vide do 18. maja od 10 do 22 sata.
(SEEcult.org)
