Kolorisani portreti Raša

Izložba fotografija 'Kolorisani portreti' Zorana Raša, otvorena do 13. decembra u galeriji “Progres” u Beogradu, predstavlja tridesetak portreta poznatih domaćih umetnika različitih profila, obrađenih u fotošopu i odabranih iz ogromne Rašove produkcije.

Izložba fotografija 'Kolorisani portreti' Zorana Raša, otvorena do 13. decembra u galeriji “Progres” u Beogradu, predstavlja tridesetak portreta poznatih domaćih umetnika različitih profila, obrađenih u fotošopu i odabranih iz ogromne Rašove produkcije.

Izbor fotografija sačinjen je uvidom u obimnu produkciju portreta tokom 20-godišnje karijere Raša, fotoreportera “Blica”, koji je sarađivao sa još niz dnevnih listova, nedeljnika i mesečnika.

Izložbu su 7. decembra otvorili glavni i odgovorni urednik “Blica” Veselin Simonović, autorka projekta Milena Marjanović i autor radova, a privukla je pažnju i mnogih ličnosti iz javnog i kulturnog života Srbije koje su se ranije našle pred objektivom Raša koji u fotografiji, kako sam navodi, želi da prikaže “nešto više od onoga što svi vidimo”.

Među prisutnima na otvaranju bili su Jelisaveta Seka Sablić, Isidora Bjelica, Biljana Vilimon, Jugoslav Vlahović, Slobodan Ćustić.., Publika može da pogleda i kolorisane portrete Olje Ivanjicki, Dare Džokić, Branke Katić, Matije Bećkovića, Dušana Kovačevića, Srđana Dragojevića i drugih književnika, likovnih i dramskih umetnika.

Autorka projekta (izložbe, postavke i kataloga), istoričarka umetnosti Milena Marjanović, novinarka i likovna kritičarka u “Blicu”, navela je da se za predstavljene fotografije Raša ne može reći ni da pripadaju apstrakciji, niti fotografiji trenutka, već i jednom i drugom istovremeno, ili prema rečima Suzan Sontag: “Naše neodoljivo osećanje da je fotografski proces nešto magično ima stvarnu osnovu. Niko ne misli da je jedna štafelajna slika u bilo kom smislu supstancijalna kao i njen sadržaj; ona samo predstavlja i upućuje. Međutim, fotografija nije samo slična svom sadržaju, izraz počasti sadržaju. Ona je deo, produžetak tog sadržaja; i moćno sredstvo njegovog prisvajanja, sticanja kontrole nad njim”.

Polazeći od standardnih novinarskih pitanja: kako, zašto i kada - kao međunaslova teksta u katalogu, Milena Marjanović je ukazala da Raš, koji snima portrete ponekad u ambijentu, pokušava da ih, koliko je to moguće u brzini novinarskog posla, uhvati u trenutku koji samo njima pripada i oslika ih kao ličnosti, a za to mu je ponekad potrebno i više sati.

Drugu etapu u pripremi izložbe čini obrada snimljenih fotografija u fotošopu, u kojem Raš postiže apstraktno, divizionističko i poentilističko prepoznavanje tačkica boja koje bi snimljenom liku odgovarale. Proces kolorisanja snimljenog portreta ponekad traje i danima.

Milena Marjanović podsetila je i da su u fotografiji, kao i u slici ili teatru, odavno dozvoljenja sva moguća tehnička pomagala ili procesi koji doprinose razvoju i ostvarivanju ideje, a Rašova ideja bila je da portrete naslika, ali ne četkicom, nego pomoću alatki i filtera u fotošopu.

Odavno je poznato da fotografija može da posluži za izradu slike: nisu je koristili samo hiperrealisti, već mnogo pre njih pariski modernisti. Cilj hiperrealista, međutim, bio je da se projektovanjem fotografije na platno i slikanjem (tehnički) onoga što projektor emituje (ne što umetnik “vidi”!), ostvari što veća verodostojnost originalnom predlošku. No, kako cilj umetnosti nije verodostojnost, već nešto više, hiperrealizam se brzo izgubio u pukom reprodukovanju, ustupivši pop-artu na klimavim nogama tek zauzeto mesto u istoriji umetnosti. Cilj islikavanja fotografija u fotošopu upravo je suprotno - ne da se postigne maksimalni realizam, već da se dostigne maksimalna korespondencija s portretisanom ličnošću.

Milena Marjanović ukazala je i da je, posle početnog dovođenja fotografije isključivo u vezu sa “slikama” koje odgovaraju realnosti, te nakon što su njome počeli da se bave umetnici - poput Aleksandra Rodčenka i kasnije Endija Vorhola, a posebno kada je priznata autorska fotografija kao takva, fotografska praksa krenula u drugom pravcu - istraživačkom.

To se pre svega odnosi na svetlo, a samim tim, pogotovo sa otkrićem kolor fotografije, i na boje. Kao što su neki, poput Mana Reja ili Moholja Nađa, koristili fotopapir bez fototehnike, drugi su eksperimentisali i jednim i s drugim. Jedan od tih rezultata je i foto-šop, program koji je danas u svakodnevnoj upotrebi, uglavnom za doterivanje fotografije u magazinima i reklamama.

Korak dalje postavila je nova umetnost kada je “u prvi plan stavila načelo po kome umetnost može pristati samo na samu sebe kao sadržaj... Nova umetnost je umetnost na putu svije istine i ne dopušta da se degradira posredstvom izraza `istinã koje su joj strane`...”, piše Kazimir Maljevič. U riskantoj igri slikanja fotografije, između ostalog, veoma zahtevoj da se ne bi skliznulo u trivijalnost tipa kiča, Raš uspeva da pomeri granice fotografije koristeći tehnološki izum, i ostvari zanimljiv odnos između realnosti i iluzije, istakla je Milena Marjanović.

Raš je rođen u Beogradu 1956. godine, gde je studirao na Ekonomskom fakultetu i još tada je počeo da sarađuje sa listom “Sport”, a 1981. postao je član Foto-kino saveza Srbije.

U profesionalne vode fotografije uplovio je 1989. godine, kao fotoreporter “Borbe”. Potom je radio u “Nedeljnom telegrafu”, “Glasu”, kao urednik fotografije u “Reporteru”, zamenik urednika fotografije u “Vestima”, a sada je fotoreporter u “Blicu”.

Sarađivao je i sa mnogim agencijama (Rojters, AP, EPA...), a njegove fotografije objavljivane su i u velikom broju svetskih i domaćih listova (Sandej tajms, Status, Vreme, NIN, Jefimija, Dama, Profil...).

Rašove fotografije su korišćene i za dokumentrane filmove o demonstracijama 9. marta 1991. godine u Beogradu i o stradanju generala Vlade Trifunovića, a nalaze se i na naslovnim stanama knjiga “On, ona i mi” Slavoljuba Đukića i “Lajkovačka pruga” Radovana Markovića Belog.

Raš se bavio i reklamnom, modnom i primenjenom fotografijom.

Izdavač kataloga izložbe “Kolorisani portreti” je list “Blic”.

Dimitrije Stefanović