Božanstveni svetovi Dalija
Izbor od više od 200 grafičkih listova iz dva najobimnija opusa Salvadora Dalija - “Biblia Sacra” i “Božanstvena komedija” biće prvi put prikazan u Srbiji od 3. septembra u Muzeju istorije Jugoslavije (25. maj) u Beogradu, nakon gostovanja u Sloveniji i Njujorku.
Izbor od više od 200 grafičkih listova iz dva najobimnija opusa Salvadora Dalija - “Biblia Sacra” i “Božanstvena komedija” biće prvi put prikazan u Srbiji od 3. septembra u Muzeju istorije Jugoslavije (25. maj) u Beogradu, nakon gostovanja u Sloveniji i Njujorku.
Izložba “Salvador Dali - Božanstveni svetovi”, u organizaciji slovenačke galerije Deva Puri, ima specifičan edukativni karakter - kroz ilustracije se gledalac upoznaje sa sadržajem Biblije i “Božanstvene komedije”, kao i Dalijevim radovima koji zbog same tehnike zauzimaju posebno mesto u njegovom stvaralaštvu.
Od 3. septembra do 14. novembra 2010. godine u Muzeju Istorija Jugoslavije (Muzej 25. maj) u Beogradu, biće održana izložba izbora grafičkih dela Salvadora Dalija, u organizaciji slovenačke galerije Deva Puri. Ovim povodom po prvi put u Srbiji, moći će da se vidi preko 200 grafičkih listova iz dva najobimnija Dalijeva opusa: Biblia Sacra i Božanstvena komedija. Oba dela će biti prikazana u celosti.
Izložba obuhvata sto Dalijevih grafika “Božanstvene komedije” iz 1964. godine, 106 Dalijevih grafika “Biblia Sacra” iz 1967. godine, dve potpune (70 grafičkih listova) dekompozicije drvoreza “Božanstvene komedije”, kao i šest originalnih knjiga tog Danteovog dela, zatim markice italijanske vlade izdate povodom 700-godišnjice njegovog rođenja, kao i naslove svih izloženih radova, stihove uz “Božanstvenu komediju”, biografiju Dantea, objašnjenje opusa “Biblia Sacra”, “Božanstvene komedije” i dekompozicija.
Budući da su “Biblia Sacra” i “Božanstvena komedija” izuzetno kompleksna literarna dela i neiscrpan izvor novih tumačenja i komentara, i sam Dali je želeo da da svojevrstan komentar tim velikim delima literarne istorije u obliku ilustracija. Dodelio im je svojevrsnu nadgradnju, koja ne olakšava razumevanje teksta, već ga dodatno komplikuje.
Kod “Božanstvene komedije” je problematično već samo razvrstavanje ilustracija u korpus trilogije, jer prema prvobitnoj podeli, po kojoj svakoj pesmi tog dela pripada po jedna ilustracija, ona u više slučajeva ne odgovara. Zbog toga je pri postavljanju izložbe praćena novija podela nemačkog stručnjaka Volfganga Everlinga, koji je detaljnim proučavanjem teksta pronašao odgovarajuća mesta za ilustracije i dodao im citate iz “Komedije”.
Posmatrača podstiče već sam obim oba ciklusa, kao i stilska raznovrsnost i prilagođavanje likovnog izraza pojedinačnim ilustrovanim prizorima, a uz poznavanje tekstova posebno podstiče umetnikov lični pogled na “knjigu nad knjigama” i srednjovekovno literarno umetničko delo, čije vreme nastanka pojedini stručnjaci stavljaju u 1309. godinu.
Dalijeve ilustracije za “Biblia Sacra” čini 105 litografija, urađenih po gvaš originalima. Bibliju je izdala 1969. izdavačka kuća Ricoli (Rižoli) u Milanu, u tiražu od 1.677 primeraka, bez probnih otisaka.
“Biblija” se smatra najobimnijim objavljenim Dalijevim delom, a stvarao ga je između 1963. i 1969. godine, po narudžbini svog prijatelja i pokrovitelja Đuzepa Alberta, koji je sebi postavio zadatak da će umetnika vratiti Bogu, a proučavanjem Biblije, nazad u okrilje rimokatoličke crkve. Ilustracije se zasnivaju na širokoj raznolikosti slika, baziranih na hrišćanskoj ikonografiji, ali i na ikonografiji klasične mitologije.
Pri detaljnijem pregledu dela, veoma je očigledna i Dalijeva spontanost pri stvaranju ilustracija, jer je koristio posebnu tehniku - buletizam, njegov sopstveni izum, pri kojoj je arkebuzu (vrstu starinskog pištolja) “punio” kapsulama napunjenim bojom, i ispaljivao ih na prazan papir. Efekte (spontane fleke) je zatim uključio u ilustracije. Svaku ilustraciju prate i tekstualni odlomci iz Starog i Novog Zaveta.
Nešto sasvim drugo guralo je Dalija u istraživanje Danteovog sveta i njegove “Božanstvene komedije”, jer se već decenijama bavio tim srednjovekovnim literarnim genijem.
Kada ga je italijanska vlada 1950. godine, na 700-godišnjicu Danteovog rođenja, angažovala da za posebno izdanje “Božanstvene komedije” naslika ilustracije, izjavio je da to delo oslikava njegov lični duhovni razvoj.
Kasnije je kontraverzno izjavio, da “Komediju” nikada nije čitao.
Za ilustracije je Dali napravio 101 akvarel između 1950. i 1952. godine. Italijanski Državni poligrafički institut je 1954. objavio knjigu sa sedam reprodukcija akvarela u punoj veličini, u obliku litografija sa uzorcima stranica teksta. Odmah je naišla na neodobravanje. Komunistička partija je protestovala protiv “rasipanja novca”, koji je neophodan za bolje namene, a nacionalisti su, nasuprot tome, protestovali što delo najznačajnijeg italijanskog pesnika ilustruje Španac.
Na kraju je vlada izdala samo seriju suvenirskih poštanskih marki, koje će takođe biti predstavljene na izložbi u MIJ.
Nakon što je posredovao izdavač Joseph Forê, projekat je 1959. preuzela i finansirala francuska izdavačka kuća Editions d'Art Les Heures Claires, a delo su izvodila dva visoko kvalifikovana gravira za posebne vrste drvoreza - ksilografiju.
Slika pri tom postupku, za razliku od klasičnog drvoreza, nije urezana u ploču, već su iz ploče izrezani oni delovi kojih nema na grafici. Delo je pod Dalijevim nadzorom rađeno od 1959. do 1963 godine, i nastalo je 3.500 ploča za sto otisaka (oko 35 boja za jednu grafiku).
Izdato je u Parizu u šest knjiga: prvo “Raj”, a zatim i “Čistilište” i “Pakao”, za koji je bilo najviše interesovanja. Bilo je izdato 4.798 knjiga, a u Francuskoj je zajedno sa serijama grafika bez teksta izašlo 5.346 odštampanih serija Dalijevih ilustracija.
Luksuznim knjigama (33) su dodati neki od originalnih akvarela, zbog čega im je danas nemoguće ući u trag.
Na izložbi će biti moguće videti grafičke listove iz francuskog izdanja.
Ovako obimna izložba Dalijevih radova postavljena je pre Beograda još samo samo u Sloveniji - na Bledu i u Mariboru, kao i u Njujorku.
Zahvaljujući organizatoru, galeriji Deva Puri, jedan broj originalnih grafika biće i na prodaju, a uz kupljenu ulaznicu svaki posetilac dobija na poklon poster.
Cena individualne ulaznice je 450 dinara, dok 300 koštaju povlašćene ulaznice (đaci i studenti uz važeće đačke i studentske legitimacije, penzioneri, deca mlađa od 10 godina i grupe od 10 i više ljudi).
Izložba će biti otvorena do 14. novembra.
Sajt MIJ je www.mij.rs
(SEEcult.org)
