Apel za sprečavanje prodaje Memorijalnog kompleksa Boško Buha

Sudbina Memorijalnog kompleksa “Boško Buha” na Jabuci ponovo je, posle tri godine, dovedena u pitanje, budući da je Agencija za licenciranje stečajnih upravnika o prodaji nepokretne imovine oglasila prodaju stečajne mase turističko-ugostiteljskog preduzeća “Putnik” u Prijepolju, čiji je deo i taj memorijal. Inicijativa za obnovu Memorijala “Boško Buha” i Društvo konzervatora Srbije (DKS) uputilo je stoga apel nadležnim institucijama Srbije i Opštine Prijepolje za hitnu reakciju i sprečavanje licitacijske prodaje objekata i delova Memorijalnog kompleksa “Boško Buha”.

DKS se tom akcijom pridružuje dosadašnjim aktivnostima okupljenih oko Inicijative za obnovu memorijalnog kompleksa “Boško Buha” u sprečavanju trajnog otuđenja i, verovatno, bespovratnog uništenja izuzetno važnog mesta sećanja na najveća stradanja mladih boraca u Drugom svetskom ratu i mesta učenja novih mladih generacija najvećim vrednostima.

Memorijalni kompleks “Boško Buha”, kako ističe DKS u apelu, jedan je od najznačajnijih memorijalnih prostora Republike Srbije i uopšte bivše Jugoslavije. Podignut je uglavnom dobrovoljnim prilozima iz cele Jugoslavije, a poseban kuriozitet je da su i deca skupljala i odvajala svoj novac za podizanje tog spomen-kompleksa.

Iako se ne prodaju sama spomen obeležja, postojeći objekti koji su predviđeni za prodaju su građeni kao deo Memorijalnog kompleksa, upozorilo je DKS.

Snažno se protiveći prodaji Memorijalnog kompleksa "Boško Buha", DKS zahteva od svih nadležnih institucija, a pre svih od Ministarstva kulture i informisanja i Ministarstva za rad, zapošljavanje, socijalna i boračka pitanja da učine sve u svojoj moći da se ta prodaja zaustavi i pronađe odgovarajuće rešenje za revitalizaciju tog kompleksa, koji je proglašen 1986. godine kulturnim dobrom od izuzetnog nacionalnog značaja, a do početka 90-ih i raspada SFRJ bio je jedna od najposećenijih turističkih destinacija, koju su obilazile mnoge školske ekskurzije. U tom kompleksu su i prvih godina po raspadu Jugoslavije organizovani edukativni i kreativni programi za decu iz regiona.

Memorijalni kompleks “Boško Buha” podizan je od druge polovine šezdesetih do 1974. godine, kada je stavljen na raspolaganje hiljadama dečaka i devojčica koji su dolazili u to odmaralište ne samo da uče, već i da se druže i igraju.

Podignut je u slavu Boška Buhe, najmlađeg nosioca Ordena narodnog heroja u Jugoslaviji, koji je kao 17-godišnjak poginuo na Jabuci 1943. godine.

Ideja da se mesto sećanja transformiše u mesto odmora jedan je od važnih segmenata politike sećanja koja se uspostavlja u Jugoslaviji već od kraja 50-ih godina 20. veka, kada su počele da odrastaju generacije koje u neposrednom iskustvu nisu imale sećanje na rat i borbu protiv fašizma. Kada je podignut, memorijal na Jabuci bio je izraz upravo te i takve politike. Ideja o spovođenju potpuno nove politike obrazovanja i vaspitanja na mestu sećanja, ideja o povezivanju mesta borbe i stradanja sa mestom igre i potpune radosti unutar prostora definisanog beprekornim urbanističkim, arhitektonskim i likovnim rešenjima, nije karakteristična samo za taj memorijal, već predstavlja izraz zvanične politike sećanja koja je koristila ne samo umetnost nego i široko polje estetskog kao “diskurs izuzetne prakse” koji je trebalo da posluži za reinterpretaciju sećanja na rat i amortizaciju traumatične prošlosti. To je bio i dobar način da se važne ideje i pouke iz prošlosti prenose sa generacije na generaciju u budućnost onima koji će prema Drugom svetskom ratu i njegovom nasleđu imati isti onakav odnos kakav su su “ove” generacije imale prema događajima iz najdalje prošlosti. Kada je formiran “Štab za izgradnju Spomen obeležja Bošku Buhi i ostalim pionirima palim u toku NOB-a” da bi se otežana izgradnja Memorijala privela kraju u Jugoslaviji je 1974. godine sprovedena je jedna od najvećiha pionirskih, odnosno donatorskih akcija u kojoj su učestvovali ne samo pioniri i pionirke, koji su putem “pionirskog dinara” participirali u nečemu što je bio zalog za budućnost, već pre svega najveća jugoslovenska preduzeća, društvene organizacije i pojedinci. U akciji izgradnje Memorijala na Jabuci učestvovali su građani iz čak 358 mesta iz cele Jugoslavije (Centralna Srbija 90; Vojvodina 58; Kosovo i Metohija 13; Hrvatska 94; Bosna i Hercegovina 51; Crna Gora 19, Makedonija 21; Slovenija 10). Participacija generacije roditelja bila je zalog za budućnost ili investicija u bolje sutra generacije koja je na Jabuku odlazila ne isključivo zbog toga da shvati ko su bili Boško Buha i ostali bombaši već i da: nauči da navije sat, ustane rano, namesti krevet, zaključa vrata, lepo se ponaša za stolom, uči, čita, šeta, trči, skija, jede zdravu hranu, diše svež vazduh. Zbog svega toga Memorijal na Jabuci mora biti vraćen onima koji su ga gradili kao i onima za koje je građen, istakla je Inicijativa za obnovu Memorijala “Boško Buha”.

Od države je zatraženo da iskoristi pravo preče kupovine i ostvari ponovno vlasništvo nad Memorijalom na Jabuci kako bi ga vratila u prvobitno stanje i ponovo privela svrsi.

Kratak film koji je u isto vreme i apel Inicijative za obnovu Memorijala predstavlja poziv u pomoć, zbog čega su svi zamoljeni da ga podele na društvenim mrežama.

“Možda to ne znate, ali vaš ‘pionirski dinar’ je sasvim sigurno neko dao za vas”, poručili su aktivisti za obnovu Memorijala “Boško Buha”.

Prodaja objekata tog memorijala bila je najavljena i 2019. godine, ali je nakon burnih reakcija stručne i šire javnosti, otkazana nedelju dana uoči planiranog javnog nadmetanja u Beogradu.

Na prodaju je tada ponuđen samo hotel sa pokretnom imovinom, dok se odustalo od javnog nadmetanja za Spomen dom “Boško Buha”, Muzej pionira i omladine Jugoslavije u Memorijalnom kompleksu “Boško Buha”, te za Dom kulture, paviljone za smeštaj gostiju i vilu “Jabuka”.

*Foto: Jelica Jovanović

(SEEcult.org)