Prvo kolo sabranih dela Vlade Petrića

Prvo kolo sabranih dela Vlade Petrića (1928-2019), istaknutog teoretičara, istoričara i estetičara filma, profesora na Harvardu, suosnivača Harvardskog filmskog arhiva i profesora na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu, objavljeno je u izdanju Kinopravda instituta i Jugoslovenske kinoteke, a sadrži tri toma od planiranih 19.

Prva tri toma izdavačkog projekta “Celokupna dela Vlade Petrića” – “Uvođenje u film”, “Razvoj filmskih vrsta” i “Uspomene filmskog monaha”, čiji su priređivači Greg de Kjur i Nikola Jelovac, predstavljena su 9. decembra u Narodnoj biblioteci Srbije, uz učešće istoričarke umetnosti Irine Subotić, teoretičara filma De Kjura, Renate Džekson, Hrvoja Turkovića i Nevene Daković, kao i direktora Jugoslovenske kinoteke Jugoslava Pantelića.

Upravnika NBS Vladimir Pištalo istakao je da je Petrića smatrao prijateljem i da su se često sretali i u Beogradu i u Kembridžu. “Bio je jedinstven čovek, filmski elitista i istovremo demokratičan, prihvatao je mlade ljude. Drago mi je da njegovo delo živi i da će biti dostupno novim generacijama”, rekao je Pištalo.

Greg de Kjur je predstavio delatnost Kinopravda instituta – Legata Vlade Petrića, čiji je cilj da čuva nasleđe, duh i ideje prvog naučnika koji je stekao zvanje doktora filmologije u SAD, na Njujorškom univerzitetu 1973. godine, ali i umetnika koji se na početku stvaralačke karijere bavio filmskom, televizijskom i pozorišnom režijom, da bi se kasnije usredsredio na eksperimentalni film u raznim formama.

“Ovo je naš prvi projekat. U planu je šest kola u narednih pet-šest godina. Mnogo Petrićevi radovi nikad nisu prevedeni na srpski jezik”, dodao je De Kjur.

Knjige “Uvođenje u film” i “Razvoj filmskih vrsta” su reprinti domaćih izdanja iz 1968. i 1970. godine, dok je treća – “Uspomene filmskog monaha” objavljena iz rukopisa, koji je sa engleskog jezika prevela Irina Šentevska.

Američka profesorka Renata Džekson, koja je bila Petrićeva asistentkinja na Harvardu, u promociju se uključila putem video zapisa, izrazivši zadovoljstvo što je tokom priređivanja i pisanja pogovora za treću knjigu opet bila s dragim prijateljem.

Prema njenim rečima, Petrić je bio jedinstven, ne samo kao prvi američki doktor filmologije, već po tome što je u vreme kada je dominirao vrlo sužen pristup filmu u akademskim krugovima, on uporno tvrdio da je film – umetnička forma.

Irina Subotić je istakla da je ceo projekat izvanredan doprinos kulturi, a da je memoare čitala sa ogromnim zadovoljstvom, vraćajući se u godine druženja s Petrićem.

“Ovo bi mogla da bude samo jedna od deset memoarskih knjiga Vlade Petrića, koiko je njegov život bio bogat”, rekla je ona i navela da Petrić počinje priču od detinjstva i prvog sećanja na cirkus, što je, kao i kod mnogih umetnika, obeležilo njegov kreativni impuls. Završava se susretima sa Orsonom Velsom i Liv Ulman.

Posebno je pomenula epizodu kada je Petrića “vrbovala” UDBA, a koju je on opisao duhovito i s preterivanjem, onako kako je voleo da režira i sam život i scene u javnosti.

Recenzent druge knjige, profesor iz Zagreba Hrvoje Turković, koji je inače kritičar Petrićeve teorije kinestezije, ocenio je da je “Razvoj filmskih vrsta” jedinstvena knjiga.

“Od kada je nastala pa sve do nedavno nije bilo knjige koja bi dala sustavni pregled filmskih vrsta. To je njena prva vrlina. Petrić je to još u ono vreme sistematizovao, izdvajajući ključne vrste koje je uočio i dajući manje-više kompletnu istoriju svake od tih vrsta”, rekao je Turković.

Priznajući da je revidirao neke svoje stavove, osvrnuo se na rane Petrićeve eseje koji pokazuju “analitičku sposobnost i i iskustveno znanje koje zadivljuje”.

Recenzentkinja prve knjige Nevena Daković, profesorka na FDU, gde je “Uvođenje u film” obavezna literatura, opisala je tu knjigu kao kombinaciju udžbenika i praktikuma, čiji je praktični deo danas prevaziđen, ali je knjiga i dalje bitna jer predstavlja jednu vrstu manifesta njegove karijere. Izlaganje na promociji održala je u formi obraćanja Petriću i, kako je rekla, u njegovom duhu – “polemičkom, duhovitom, teatralnom i provokativnom”.

Jugoslav Pantelić je izrazio zadovoljstvo što Jugoslovenska kinoteka, kao krovna institucija zadužena za brigu o filmskoj tradiciji i nasleđu, učestvuje u objavljivanju sabranih dela jednog od naših najvećih teoretičara i istoričara filma. “Za Vladu Petrića teorija i praksa su bile dve manifestacije ljubavi prema filmu, kojima je pokušavao da predmet svoje ljubavi što bolje upozna. Nadovezujući se na pionira filmske misli, ali i prakse, sa ovih prostora Slavka Vorkapića, tragao je za otkrivanejm misterije filma, njegove esencije, onog možda i neuhvatljivog atoma koji film čini filmom i odvaja ga od drugih umetnosti i koji je nazivao sinematičnost”, rekao je Pantelić.

Istakao je da Petrić nije bio čovek rigidnih stavova i samo jednog pristupa i da je “kao neko ko se bavio pozorištem, radio-dramom, televizijom, a kasnije i videom i novim medijima, teoriju o filmu kao autonomnoj umetnosti nadogradio i teorijom o filmu kao dinamičkoj umetnosti, koja je u neprestanom pokretu, promenama i koja može iz sebe razvijati nove forme”.

“Od Vlade Petrića se zato možemo naučiti i fleksibilnosti i radoznalosti, koja nam danas možda pomalo nedostaje. Takođe, koliko god njegova misao bila ozbiljna i duboka, ostavljao je utisak da se u tome što radi uvek zabavlja, da teorija filma ne podrazumeva nešto suvoparno, već može biti, ako se tome dobro pristupi, i prostor igre”, izjavio je Pantelić.

Promociji je prisustvovala i dramska umetnica Branka Petrić, koja je na kraju ispričala neke lične uspomene na druženje s Vladom Petrićem i njegovom suprugom, glumicom Darom Čalenić.

(SEEcult.org)