Konkurencija na ZagrebDoxu
Autori dokumentaraca iz regiona, čiji su filmovi u konkurenciji na šestom ZagrebDoxu, preispituju da li je Evropa zaista toliko otvorena i tolerantna koliko se predstavlja, a bave se i ženama i žudnjom za domom.
Autori dokumentaraca iz regiona, čiji su filmovi u konkurenciji na šestom ZagrebDoxu, preispituju da li je Evropa zaista toliko otvorena i tolerantna koliko se predstavlja, a bave se i ženama i žudnjom za domom.
Dok Evropa rado pridaje sama sebi epitete multikulturalizma, otvorenosti i tolerancije, autori filmova na ZagrebDoxu iz regiona pokušavaju da razotkriju i drugu stranu medalje, pa tako film “Mali stranac” Nine Kusturice prikazuje granične službenike koji na nadzornim kamerama posmatraju ljude koji pokušavaju da ilegalno predju granicu, podsmehujući se njihovom bauljanju u mraku, kao i činjenici da ne znaju da ih snimaju. Kasnije kroz film, zajedno s njenom “bandom” maloletnih imigranata iz Afrike i Azije, predstavljen je niz paradoksalnih situacija koje dokazuju da su vrata Evrope nekima još uvek zatvorena.
Sliku o Austriji kao o raju okruženom bodljikavom žicom ima i naslovni junak filma Petera Schreinera “Toto”. Rođen na jugu Italije i u braku s Bečankom već 30 godina, on se i dalje oseća kao imigrant. A kada navrši 50. godinu, počinje da se poigrava mišlju da otputuje u domovinu, u potragu za samim sobom.
I dok jedan deo regije ne zna šta će s neželjenim došljacima, u drugom bi ih dočekali raširenih ruku, pogotovo ako su ženskoga roda.
Film “Selo” Srđana Šarenca govori o seoskom mestu na jugu Srbije gde u poslednjih 15 godina sedam muškaraca živi bez žena. Nakon što su im svi napori da pronađu prijateljice iste nacionalnosti propali, odlaze u albanska planinska sela gde žive pripadnice druge nacionalnosti koja, kako je navedeno u programu ZagrebDoxa - bar kada je u pitanju ljubav, ne predstavlja problem kršnim srpskim momcima.
Film “Duhan-devojka” Biljane Garvanlieve govori o tinejdžerki iz malog sela u makedonskim planinama koja se suprotstavlja nastojanjima porodice da je proda za ženidbu, dok “Ostanica” Rajne Radosavljević predstavlja priču o Stani Cerović, poslednjem potomku slavne crnogorske loze koja je kao najmlađe žensko dete preuzela ulogu sina da bi sačuvala porodično prezime.
Junakinja filma “Kriva je” Milice Đenić mora da se nosi sa zavišnoću od droga i zakonskim ograničenjima, dok se petogodišnja Alesia, junakinja “Berlinskaya Fuge” Denesa Nagya suočava sa svakodnevnim životom u zagađenom industrijskom gradu Donjecku.
Da su od zagadjene okoline ponekad strašniji zagađeni stavovi, ilustruje Vojin Vasović u filmu “Grupni portret s ledja”, sniman tokom dve i po sedmice u u jednom zabačenom srpskom gradu. Kroz razgovore sa stanovnicima, Vasović istražuje mogućnost uspostavljanja onoga čega nam u regionu još uvek nedostaje - tolerancije i razumijevanja, istakli su organizatori ZagrebDoxa, koji će prikazati do 7. marta oko 150 ostvarenja, od kojih je 65 u konkurenciji za nagradu Veliki pečat.
I sa istočne granice EU - iz Rumunije, stižu slični problemi.
Dokumentarac “Lepa moja Dacia” Stefana Constantinescua i Julia Sota nazvan je prema harizmatičnom rumunskom automobilu koji je pretvoren u pogrebno vozilo. Pogreb je uvod, a Dacia (od 1999. u vlasništvu Renaulta) simbol je za priču o ekspresnom prelasku iz komunizma u kapitalizam, izgubljenom vremenu, o tome kako se nekadašnji ponos državne ekonomije pretvara u staro gvožđe i/ili modifikuje prema logici novih tržišta.
Žene su glavne protagonistkinje hrvatskih filmova u regionalnom programu, iako su u njemu našli mesto i trg (“Trg / 20. stoljeće na filmu” Hrvoja Juvačića), tramvaj (“Sudbina broja 13” Irene Škorić) i galerijski prostori (“Nevidljive galerije” Željka Kipkea).
Damir Čučić je kameru smestio u ženski zatvor u Požegi, gde 120 žena otplaćuje dug društvu, dok “Teskova” govori o pokušajima zatvorenika da održe privid porodičnog života bar preko telefonskih poziva ili tokom retkih poseta vlastite dece. Sličnom se temom bavi i “Znak za Krajinu” Tihane Kopse i Ljiljane Šišmanović.
Protagonistkinje filma “Ljudi s mliječnog puta” i više su nego integrisane u svakodnevni život - grada Zagreba. Miroslav Mikuljan snimio je film o mlekaricama, junakinjama zagrebačkih pijaca bez čijeg je sira i vrhnja povratak s placa nezamisliv, a čija je egzistencija postala ugrožena propisima i zakonima koje Hrvatska treba da ispuni na putu ka velikoj mami - EU.
Marko Stanić snimio je filmski portret još jedne zagrebačke junakinje - “Marija hoda tiho” intimna je priča o kultnoj zagrebačkoj fotografkinji Mariji Braut, umetnici čiji je objektiv neumorno beležio poetične trenutke svakodnevice, kao i događaje od društvene važnosti.
Organizatori ZagrebDoxa su, inače, da bi obezbedili dodatni prostor premijernim naslovima i autorima iz Hrvatske i regije, osmislili i program “Dox događanja”.
Čak 14 svežih dokumentarnih radova imaće svetsku premijeru na ZagrebDoxu, od kojih je deset iz Hrvatske, uključujući filmove van konkurencije - “Tjeskoba” Damira Čučića, “Kad se pretvorim u Severinu” Darka Drinovca, “Mimara revisited” Danka Volarića, “TDZ - za uspomenu i dugo sjećanje” Igora Bezinovića, “Benjamin” Matije Vukšića, “Klasa optimist” Lane Šarić i “Redovnik” Davora Kanjira.
Biće prikazan i film “Bastardi utopije” u američko-hrvatskoj produkciji, prati terenski rad antropologa Maplea Razse sa zagrebačkim anarhistima i aktivistima.
Medju premijerama u okviru “Dox dogadjanja” je i Šarenac filmom “Selo bez žena” iz Srbije, kao i dva muzička dokumentarca - “Bajaga - muzika na struju”, u režiji Miloša Jovanovića, koji govori o jednom od najpopularnijih rok-izvođača na području bivše Jugoslavije, dok film Darka Drinovca donosi jednu potpuno drugačiju priču - Severinu i njen izuzetno posećen koncert u Beogradu.
Željko Mirković iz Srbije filmom “Dugo putovanje kroz istoriju, historiju i povijest”, uz pomoć hrvatskog pisca Miljenka Jergovića i srpskog Marka Vidojkovića, vodi gledaoce na proputovanje nekadašnjim autoputem bratstva i jedinstva, i to u kragujevačkom “jugu 45”.
Medjunarodni takmičarski program, obično posvećen socijalnim nepravdama ili pak o izuzetnim pojedincima i njihovim problemima i poduhvatima, ove godine je tematski još bogatiji, a obuhvata pedesetak naslova - od filmova ovenčanih nagradama na najznačajnijim svetskim festivalima, preko radova iz zemalja koje se samouvereno ocrtavaju kao nezaobilazne na svetskoj dokumentarnoj sceni, pa do originalnih pokušaja pojedinih autora koji kamerama ponekad zalaze čak i u snove.
Tako Christian Frei u “Svemirskim turistima” ispituje da li se mogu novcem kupiti snovi. Junakinja njegovog filma je milionerka koja o putu u svemir mašta od malena, a 20 miliona dolara ne znači joj mnogo, pogotovo ako se radi o pretvaranju snova u stvarnost.
S druge strane, Pawel Lozinski pokazuje da novac ne može da ostvari sve snove - njegov film “Kemoterapija” prati pacijente jedne onkološke klinike koji čavrljanjem krate vreme između tretmana. Dugim razgovorima i čestim korištenjem krupnih kadrova, Lozinski pruža upečatljivu sliku svakodnevice prekinute iznenadnom bolešću.
Za razliku od pacijenata Lozinskijevog filma, naslovni junak “Albertove zime” Andreasa Koefoeda ima tek osam godina. Svet mu je još uvek nepoznanica, a postaje mu još čudniji kada sazna da mu majka boluje od raka i zbog terapije gubi kosu. Pa ipak, zahvaljujući ekspresivnoj kameri i sugestivnoj muzici, Koefoed uspeva da uhvati i brojne trenutke sreće maloga Alberta koji je, uprkos ozbiljnosti događaja koji su ga snašli, još uvek samo dečak, sposoban da uživa u grudvanju i snežnim pahuljama.
Bolest i snovi prepleću se i u dokumentarcu škotske autorke Amy Hardie “Na rubu sna” koja govori o snevanju vlastite smrti, te o dijagnostikovanju nepoznate bolesti koja je usledila nedugo nakon sna. Hardie će tako istražiti šta se može dogoditi ako poverujemo u istinitost vlastita sna.
Medju filmovima u medjunarodnoj konkurenciji, osim tih koji se bave individualnim snovima, ima o onih koji imaju i šire posledice, pa tako “Disko i nuklearni rat” Jaaka Kilmija i Kiura Aarma govori o odnosu kolektivnih snova jednog naroda i jednog političkog sistema.
Mesto radnje je komunistička Estonija, a vreme je početak 80-ih, kada su Estonci, zahvaljujući jakom signalu finskih TV tornjeva mogli da prate programe susedne kapitalističke Finske. Popularnost programa zabrinuo je partijske dušebrižnike i organizovan je hitan sastanak da bi se utvrdilo kako radio-talasi iz Finske, kroz reklame za ćuretinu i žvakaće gume, te serije poput “Dalasa” i “Betmana” ispiru mozak estonskoj mladeži, stvarajući ideološku diverziju i rušeći vrednosti socijalizma.
S druge strane, u Italiji je krajem 70-ih situacija bila obrnuta - jedan politički harizmatik iskoristio je masovnu kulturu da bi postao gospodar medijskog prostora. Radi se o najdugovečnijem italijanskom premijeru Silviju Berluskoniju, koji je medijski prostor nakrcao besmislenim zabavnim i rialiti šou programima, skrećući pažnju s važnih političkih pitanja na slike nasmešenih polugolih devojaka. Film “Videokratija” Erika Gandinia istražuje kako je Berluskoni uticao na kulturnu i političku sliku Italije, a prikazan je i na proteklom 38. FEST-u u Beogradu.
U trci za glavnu festivalsku nagradu ZagrebDoxa (Veliki pečat) ukupno je 65 naslova u međunarodnoj i regionalnoj konkurenciji.
Odluku o najboljem filmu u međunarodnoj konkurenciji doneće arapsko-izraelska rediteljka, scenaristkinja i producentkinja Ibtisam Salh Mara’ane, dobitnica prošlogodišnjeg Velikog pečata za film “Lady Kul El Arab”, te višestruko nagrađivani reditelj i profesor filmske i TV režije na zagrebačkoj ADU Branko Ivanda i filmski kritičar Janko Heidl.
Žiri za regionalnu konkurenciju čine srpski reditelj i scenarista Dragan Nikolić, autor prošlogodišnjeg pobedničkog filma “Kavijar konekšn”, zatim direktor međunarodnog filmskog festivala dokumentarnog i animiranog filma u Lajpcigu Claas Danielsen i hrvatski reditelj Goran Dević.
Odluku o dobitniku/ci Malog pečata doneće žiri koji čine studenti zagrebačke ADU, dok će nagradu Movies That Matter dodeliti predsednik Građanskog odbora za ljudska prava Zoran Pusić, glumica Urša Raukar Gamulin i glumac i reditelj Igor Galo.
ZagrebDox organizuje kuća Factum, a festivalski sajt je www.zagrebdox.net
(SEEcult.org)
