Pomirenje i zaštita malih

Svetski kongres Međunarodnog PEN centra u Beogradu počeo je 12. septembra uz učešće oko 90 delegacija iz celog sveta, a organizatori očekuju da će biti prepoznat kroz poruke o pomirenju u ovom regionu, ali i širom sveta, kao i po zalaganju za zaštitu malih jezika i kultura.

Svetski kongres Međunarodnog PEN centra u Beogradu počeo je 12. septembra uz učešće oko 90 delegacija iz celog sveta, a organizatori očekuju da će biti prepoznat kroz poruke o pomirenju u ovom regionu, ali i širom sveta, kao i po zalaganju za zaštitu malih jezika i kultura.

Predsednik Međunarodnog PEN centra, kanadski pisac i teoretičar Džon Ralston Sol, izjavio je na konferenciji za novinare da je 77. Svetski kongres PEN-a u Beogradu jedinstven po broju učesnika, ali je značajan i po porukama koje šalje. On je podsetio na istorijski Kongres održan 1933. godine u Dubrovniku, kada je Međunarodni PEN zauzeo jasan stav prema ključnim etičkim pitanjima tog vremena, kao što su nacizam i diktatura.

“Verujemo da će ovaj Kongres biti shvaćen u svetu kroz poruke o pomirenju u ovom regionu, ali i pomirenju u drugim delovima sveta”, rekao je Sol, ističući da je Međunarodnio PEN centar organizacija koja se, osim književnošću, bavi i ljudskim pravima, zaštitom slobode govora...

Sol je rekao da se od 77. Svetskog kongresa PEN-a, u okviru kojeg će biti održan i susret balkanskih pisaca, ne može očekivati konkretan rezultat u procesu pomirenja u regionu, već je doprinos pre svega u stvaranju atmosfere razumevanja i saradnje.

Predsednica Srpskog PEN centra Vida Ognjenović dodala je da reč upravo o izdvajanju kulture iz sfere političkog prepucavanja i sprečavanje da je političari zloupotrebljavaju.

S obzirom da Međunarodni PEN ima članstvo u 102 zemlje širom sveta, ima i odlučujući uticaj na pitanja koja se tiču današnje književnosti, ali i društva, rekao je Sol, koji je kao jednu od najvećih opasnosti današnjice naveo nestajanje malih jezika, a samim tim i kultura.

Navodeći da je to jedan od najtežih oblika kršenja slobode izražavanja, Sol je naglasio da je malim kulturama, koje se svode na nekoliko miliona ljudi, potrebna pomoć kako bi se dela na njihovim jezicima šire prevodila i tako pojačala kulturna razmena.

Tokom Kongresa u Beogradu, Skupština Međunarodnog PEN-a usvojiće Girona manifest, čiji je nacrt prihvaćen svojevremeno u Barseloni, a predstavlja osnovu za odbranu takozvanih malih jezika, najavio je Sol, čiju je knjigu “Propast globalizma i ponovno izumevanje sveta”, u prevodu
Alena Bešića i Igora Cvijanovića, objavio na srpskom Arhipelag.

Glavni urednik Arhipelaga Gojko Božović predstavio je program festivala “Oslobodi reč” (Free the Word), koji se već nekoliko godina organizuje uporedo sa Svetskim kongresom PEN-a.

Najambiciozniji do sada, Festival “Oslobodi reč” održava se u Beogradu, Novom Sadu i Nišu, a osim Sola, među gostima su i Đerđ Konrad, Andrej Bitov, Kristofer Houp, Ana Blandijana, Drago Jančar, Alek Popov, Ejdrijen Klarkson, Amir Or, Ekbal Baraka, Hosam Nasar, Titos Patrikios, Anastasis Vistonitis, Mohamed Salmavi, Dimitar Baševski, Aleksej Slapovski, Vang Điaksin, Dionis Sjotis i Nelofer Pazira, kao i ugledni prevodioci srpske književnosti u svetu - Gaga Rosić, Žela Georgijeva, Dunja Badnjević i Dina Katan Benzion.

Multimedijalni program festivala “Oslobodi reč” trebalo bi da na drugačiji način omogući razumevanje književnosti i vrati je u javni prostor, istakao je Božović, napominjući da se program održava u kulturnim centrima, ali i na ulicama, na balkonu Narodnog pozorišta u Beogradu, u knjižari “Beopolis”...

Čitanja proze i poezije organizovana su u Kulturnom centru Beograda 12. i 14. septembra, a pisci će se 15. septembra obratiti publici na Trgu republike sa balkona Narodnog pozorišta.

U Kulturnom centru Grad književna čitanja biće održana 15. i 16. septembra.

Program “Pisac u gradu” podrazumeva gostovanje autora, uz potpisivanje knjiga i razgovor sa čitaocima i medijima u knjižari “Beopolis” (od 12. do 16. septembra od 13 do 15 sati), a Beograđani imaju priliku da odgledaju i besplatnu uličnu reviju filmova nastalih prema savremenim književnim delima (na Cvetnom trgu od 11. do 17. septembra).

U holu hotela “Kontinental” u vreme održavanja Kongresa, biće priređene tri izložbe: “Svetska književnost u Srbiji” - izložba prevedenih knjiga učesnika Kongresa PEN i Festivala “Free the Word”, zatim “Svetska književnost iz Srbije” - izložba knjiga savremenih srpskih pisaca u prevodu na druge jezike, i izložba “Pisci sa Tibeta”, u organizaciji Komiteta Pisci u zatvoru.

Pisci će čitati pesme i prozu i u Novom Sadi od 13. do 17. septembra, a niška publika imaće prilike da ih čuje i ugosti 17. septembra. Zatvaranje festivala “Oslobodi reč” u Nišu ujedno će biti i početak 22. književne kolonije Sićevo, najavio je član Srpskog PEN-a Velimir Kostov.

Srpski PEN centar prvi put je u 85-godišnjoj istoriji domaćin Svetskog kongresa Međunarodnog PEN centra.

Sednice komiteta i zasedanja skupštine Međunarodnog PEN-a u hotelu “Kontinental” u Beogradu odvijaju se uz geslo “Literatura - jezik sveta”.
Na inicijativu predsednika PEN-a, Džona Ralstona Sola, 13. septembra biće održan susret članova balkanskih asocijacija PEN-a, posvećen jačanju regionalne saradnje.

Međunarodni PEN najveća je svetska federacija pisaca, prevodilaca, urednika i izdavača, a Svetski kongres je najznačajniji javni događaj u radu te organizacije koja je osnovana 1921. godine u Londonu i okuplja pisce iz 91 države, udružene u 144 ravnopravna centra.

Srpski PEN centar je samostalan i autonoman deo Međunarodnog PEN-a, a osnovan je 25. februara 1926. godine kao prvi PEN klub u Jugoslaviji.
Rad Srpskog PEN centra je obustavljen u aprilskom ratu 1941. godine, a posle prekida od punih 20 godina (1941-1961), Srpski PEN centar je obnovljen 5. oktobra 1962. kao Jugoslovenski PEN - Centar Beograd (kasnije Srpski PEN centar).

Inicijativu za ponovno pristupanje Jugoslavije Međunarodnom PEN-u dao je Ivo Andrić, tadašnji predsednik Saveza književnika Jugoslavije.

Vida Ognjenović predsednica je Srpskog PEN centra od 2003. godine, a prethodili su joj na toj funkciji Bogdan Popović (1926-1929), Milan Grol (1929-1932), Svetislav Stefanović (1932-1934), Milan Rakić (1934-1938), Isidora Sekulić (1939 - nije preuzela dužnost), Grigorije Božović (1940-1941), Erih Koš (1962-1966), Jara Ribnikar (1966-1980), Vojislav Čolanović (1980-1982), Boško Petrović (1982-1985), Predrag Palavestra (1985-1989, 1992-2000), Miodrag Perišić (1989-1992) i Jovan Hristić (2000-2002).

Naziv PEN, inače, nastao je prema engleskoj reči koja označava “pero” (pen), a čija tri slova istovremeno predstavljaju akronim za Pesnike, Esejiste i Noveliste, koji se mogu učlaniti u PEN. Nezvanično tumačenje značenje akronima PEN čulo se 1937. godine na kongresu u Parizu: Paix entre nous (Mir među nama).

Sajt Srpskog PEN centra je www.serbianpen.rs, a program 77. Kongresa nalazi se i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)