Za očuvanje Tuškanca
Hrvatski filmski savez (HFS) pokrenuo je akciju za očuvanje bioskopa Tuškanac u Zagrebu, a podršku u borbi protiv novih poteza gradske uprave, koji ugrožavaju opstanak te kultne bioskopske dvorane i najavljuju ulaganja u nekadašnju zgradu Kinoteke, dobio je od mnogobrojnih filmskih radnika i umetnika, kao i od filmskih udruženja, festivala, kulturnih centara, Saveza udruga Operacija grad sa više od 20 članica, te i od više od 1.200 potpisnika onlajn peticije.
Da je budućnost Tuškanca kao temeljne kinotečne dvorane u Zagrebu ozbiljno narušena i ugrožena ukazuje niz okolnosti i događaja, među kojima HFS izdvaja drastično umanjene dotacije za program tog bioskopa u 2017. godini (prepolovljeno od 2008. godine), zatim najavu preispitivanja “stanarskog prava” HFS-a u zgradi na adresi Tuškanac 1, te informacije o pregovorima Grada i Crkve o preuzimanju nekadašnje dvorane Kinoteke u Kordunskoj, čije bi upravljanje bilo povereno Centru za kulturu i film “August Cesarec”. Takođe, zabrinutost su izazvale i informacije o obnovi zapuštene dvorane Kinoteke koja, za razliku od zgrade Tuškanca, nije gradsko vlasništvo i u koju bi Grad investirao dodatnih 12.000 kuna mesečnog najma kako bi zapravo obezbedio gotovo identičan kinotečni program kakav već postoji u Tuškancu.
Ukazujući na niz pitanja i nedoumica koje otvaraju novi potezi gradskih vlasti, inicijatori akcije “Daj mi kino - 2” pitaju, između ostalog, zašto Grad – ako namerava da ulaže ogromna sredstva u tuđ prostor, odbija da to čini u vlastitom. Takođe, HFS navodi da gradske smernice o planiranom programu dvorane Kinoteke ukazuju na potpunu neinformisanost o dosad realizovanom programu Tuškanca u poslednjih 13 godina. Strahujući da ponovno otvaranje Kinoteke predstavlja zapravo samo pokušaj zamene i gašenja bioskopa Tuškanac, HFS postavlja i pitanje da li postoji uopšte ikakva dugoročna kulturna strategija kojom bi bili određeni i nezaobilazni punktovi gradskog kinematografskog života, te model njihovog funkcionisanja i finansiranja.
Akcija “Daj mi kino - 2”, kako je saopštio HFS, pokrenuta je upravo zbog odsustva bilo kakvih odgovora nadležnih u Gradskom uredu za obrazovanje, kulturu i sport na ta i još niz pitanja, a započeta je 13. aprila skupom podrške u Tuškancu. Prethodilo joj je pismo zaposlenmih u HFS-u, koji se pitaju da li splet novonastalih okolnosti vodi gašenju bioskopskog programa u Tuškancu, useljavanju neke druge organizacije/institucije u zgradu ili prenameni prostora u luksuzni hotel na atraktivnoj lokaciji.
“Nismo mislili da ćemo se ponovno morati boriti za kino prostor u Zagrebu. Mi nismo političari, mi se bavimo filmom, živimo za film i želimo da ovo ostane hram filmske kulture”, izjavila je filmska kritičarka i voditeljka izdavačkih delatnosti HFS-a Diana Nenadić na skupu u Tuškancu, ističući da HFS nije protiv otvaranja novih dvorana, te da je i sama odrala u Kinotec i da je zbog te nostalgije delom i otvoren Tuškanac i pokrenuta 2006. godine akcija “Daj mi kino” kojom je sačuvan bioskop Europa.
Diana Nenadić
“Mi smo za dogovor, za transparentnost, za profesionalnu etiku koja izostaje. Evidentno je da je program buduće Kinoteke gotovo identičan našem, pa se postavlja pitanje postoji li potreba za dva ista programa, tj. za programom u našem prostoru. Želimo jasnu kulturnu strategiju”, poručila je Diana Nenadić na skupu na kojem se okupljenima obratio i predsednik HFS-a Tonći Gaćina, a glumci Tihana Lazović i Dado Ćosić pročitali su samo deo imena filmskih autora čiji su klasici prikazivani u proteklih 13 godina u Tuškancu.
Podršku opstanku Tuškanca izrazio je i direktor Zagreb Film Festivala i bioskopa Europa Boris T. Matić, navodeći da je Tuškanac bio prvi nezavisni bioskop u Zagrebu koji je vraćen filmofilima, a potom je to učinjeno i sa Kinom Europa, nakon čega je posledično nastala i Mreža kina koja danas broji više od 40 dvorana.
“Podržavamo ovu akciju, no mi nismo protiv otvaranje Kinoteke, već očekujemo strategiju, jasne informacije ko će i kako finansirati te programe. Na prikazanom filmu koji je donio uvid u presek delovanja kina Tuškanac u poslednjoj deceniji, videli smo neke preminule kolege iz sveta filma koji su zadužili domaću kinematografiju. Ne dajmo kinu Tuškanac da umre”, poručio je Mitić.
Tonći Gaćina
Filmski teoretičar, kritičar i profesor na Akademiji dramske umetnosti u Zagrebu Hrvoje Turković, dugogodišnji predsednik HFS-a, poručio je u video izjavi da je “neshvatljivo da se ‘ad hoc zamenskim idejama’ pokušava uništiti živi filmski centar na koji su ljudi navikli i koji deluje plodno. To mi liči na kulturocid, neko će početi s novim programima, a ovde već takav program postoji i nije samo prikazivački, nego ima drugi niz delatnosti, filmskog izdavaštva, edukativnih programa, radionica, predavanja…”
Savez udruga Operacija grad i članice te mreže takođe su izrazile podršku akciji “Daj mi kino – 2”, osuđujući maćehinski odnos gradskih vlasti prema Tuškancu i HFS-u, kao i najnovije postupke koji potvrđuju da je “trajni interes gradonačelnika i njegovih saradnika delovati netransparentno, bez obavezujuće kulturne strategije, bez uključivanja nosilaca kulture u gradu u donošenje bitnih odluka i, kao što je poznato iz prethodnih situacija, u svrhu prikrivenih političkih i ličnih dobitaka”.
Navodeći da novi potezi gradskih vlasti izazivaju zabrinutost i za budućnost drugog prikazivačkog prostora za umetnički film - Kina Europa i organizaciju Zagreb film festivala koja vodi taj prostor, Operacija grad podseća da se filmska struka 2009. godine izborila da ta dva bioskopa ne budu pretvorena u komercijalne prostore, te da je HFS od tada delovao, svojim aktivnostima brige o filmskom nasleđu i prikazivačkim programom, kao zamena za kinotečni program, a program Kina Europa postao središnji zagrebački prostor art-filma.
“Međutim, izgleda da se istorija ponavlja. Iako su tada ovi prostori spašeni od mešetarenja prostorima u vlasništvu grada, gradske vlasti opet sprovode netransparentnu kulturnu politiku koja ugrožava namenu tih prostora i delovanje iskatknutih aktera koji deluju u njima. Dok umanjuju sredstva postojećim bioskopima, te ne produžavaju ugovor za njihovo korišćenje, gradske vlasti istovremeno unajmljuju privatni prostor Crkve, već 12 godina zatvorenu bivšu Kinoteku, kako bi u njemu pokrenule prikazivački program koji već postoji u Kinu Tuškanac. Upravljanje programom i prostorom, čiji najam košta 12.000,00 kuna mesečno, gradske vlasti su dodelile Centru za kulturu i film ‘August Cesarec’ koji nije ni ljudskim kapacitetima, ni opremom opremljen za vođenje filmskog programa”, poručio je Savez udruga Operacija grad, dodajući da o neadekvatnosti tog rešenja govori i činjenica da je Centar “August Cesarec” raspisao konkurs za voditelja programa koji nije bio na primeren način promovisan, pa se na njega prijavila amo jedna osoba.
Gradske vlasti kritikovane su i zbog preduzimanja novih poteza bez konsultacija s relevantnim akterima i bez jasno argumentovane potrebe za njima, a saopštenje su potpisali i Kulturtreger, URK, Plesni centar Tala, Slobodne veze, Attack, Savez udruga Klubtura, EKS scena, Kurziv, WHW, Domino, BAD.co, Multimedijalni institut, Mreža mladih Hrvatske, Kontejner, 90-60-90, Studio za savremeni ples, Konfuzija, BLOK…
Bioskop Tuškanac je 16. oktobra 2004. godine otvorio tadašnji i sadašnji gradonacelnik Zagreba Milan Bandić i svečano ga predao na zajedničko upravljanje HFS-u i Zagreb filmu. Bila je to prva kruna višegodišnjih napora uglednih filmskih radnika, okupljenih oko ideje o osnivanju gradskog filmskog centra kako bi se nadoknadio gubitak kinotečnog programa koji je do kraja 80-ih svakodnevno prikazivan u Kinoteci u Kordunskoj 12, a tokom 90-ih nikako ili samo sporadično. Zbog ratnog prekida dotoka filmova iz glavne riznice – Jugoslovenske kinoteke u Beogradu, Kinoteka u Kordunskoj se tokom ratnih godina preorijentisala na nezavisni i art-film. Tako je bilo sve do jeseni 2001, kada je HFS, kao gostujući organizator, počeo da prikazuje filmske klasike dvaput nedeljno. Nakon konačnog zatvaranja dvorane i vraćanja Crkvi Sv. Blaža, u čijem je vlasništvu, te jednogodišnje kampanje da se hrvatskoj prestonici sa potpuno devastiranom bioskopskom mrežom osigura jak filmski centar, HFS se, uz podršku filmske zajednice, izborio za revitalizaciju bioskopa Tuškanac kao buduće kinotečne dvorane.
Zagreb film ubrzo se potom odrekao prikazivačke delatnosti i prepustio vođenje HFS-u, koji je tokom 13 godina podstanarstva ugovorenog s Gradom - vlastitim sredstvima i znanjem (od Grada je dobijao samo podrsku za program), uspeo da prema svim kinotečnim i savremenim tehnološkim standardima obnovi potpuno opustošen bioskopski prostor, koji je u međuvremenu lišen galerije koju je stariji “podstanar” pregradio i pretvorio u komercijalni ugostiteljski prostor. Mala dvorana u prizemlju zgrade osposobljena je, opremljena i uređena za održavanje promocija, predavanja i radionica. Građevinski je uređen i namešten reprezentativan kancelarijski prostor, a najvažnije je, kako ističe HFS, bilo to što su se na veliko platno vratili klasici svetske filmske umetnosti.
U proteklih 13 godina filmski programi u Tuškancu obrazovali su nekoliko generacija srednjoškolaca i studenata, te vratili srednju i stariju generaciju gledalaca, kojoj je odbojna ideja da posećuju bioskope u tržnim centrima. Tuškanac je udomio i niz filmskih festivala, a čak se i bronznai Čarli Čaplin, uz blagoslov svog tvorca - skulptora Ratka Petrića, preselio sa izvorne lokacije u dvorištu nekadašnje Kinoteke - na prostor ispred Tuškanca, kako bi se i time obeležio novi hram filmske klasike.
Imajući pred sobom širu viziju i strategiju obnove mahom privatizovane i gotovo zatrte bioskopske mreže u gradu, HFS je 2006. godine sa Propeler filmom i Zagreb film festivalom pokrenuo akciju “Daj mi kino”, kojom je za film sačuvano i bioskop Europa, namenjen festivalskim i premijernim programima domaćeg i art-filma. Tadašnji, a i današnji gradonačelnik Milan Bandić je sa bioskopske bine zahvaljivao filmsoj zajednici što je svojim pritiskom iznudila gradsku odluku da se Kino Europa otkupi od tadašnjih vlasnika i u njemu zadrže filmski programi.
Dok su se filmofili tokom marta ove godine gurali da nekako uđu na projekcije filmova Andreja Tarkovskog u Tuškancu, voditelji tog bioskopa su pokušali da reše enigmatične poteze gradskih vlasti, koje su im najavile pismom preispitivanje daljeg “stanarskog prava” na adresi Tuškanac 1, navodeći da je problem to što bioskopom upravlja savez udruženja, a ne gradska ustanova, jer udruženje nema sredstava za održavanje bioskopa, a Grad ne može da održava i popravlja zgradu dokle god udruženje, koje pritom ima nacionalni predznak, stoluje u gradskom prostoru.
“Zbrajajući sve elemente, a imajući oko sebe razjapljene pukotine koje je pre više godina prouzročilo bušenje podzemne garaže, a iznad sebe rupetinu veličine 2x2 m, koju je pre 16 meseci u zgradi zaštićenoj kao spomeničko dobro probušio nemarni podstanar-ugostitelj, povlačeći gajbe s pivom po oronulom tavanu (a da obaveštene gradske službe nisu preduzele baš ništa na sanaciji oštećenja), voditelji Tuškanca, štaviše – obnovitelji kino-života u gradu Zagrebu, s pravom se pitaju čemu vodi taj koloplet okolnosti – gašenju kino-programa u Tuškancu (novom rundom finansijske stege u sledećoj godini), useljavanju neke druge organizacije/institucije u zgradu ili prenameni prostora u luksuzan hotel na atraktivnoj lokaciji?”, poručili su zaposleni u HFS-u pismom koje je prethodilo akciji “Daj mi kino – 2”.
Peticiju za podršku opstanku bioskopa Tuškanac moguće je potpisati OVDE
*Foto: HFS / Demjan Rožman
(SEEcult.org)
