Umetnost u službi propagande
Izložba antimasonskih plakata, koji su bili deo izložbe nacističkih okupatora u Beogradu početkom Drugog svetskog rata, a kupio ih je svojevremeno na aukciji u Njujorku grafički dizajner Mirko Ilić, otvorena je u Parobrodu, u okviru Festivala tolerancije.
Plakati su na Velikoj antimasonskoj izložbi 1941. godine prenosili poruku da su Jevreji drevni neprijatelji srpskog naroda, a predstavljeni su do sada u više gradova u bivškoj Jugoslavije, u okviru gostovanja Festivala tolerancije iz Zagreba, čiji je pokretač filmski producent Branko Lustig.
“Okupacione vlasti u vreme postavljanja izložbe još uvek nisu smele da je nazovu antijevrejskom, već antimasonskom, iako je ona imala jasan cilj produbljivanja već rasplamsale mržnje prema Jevrejima”, rekao je na otvaranju Mirko Ilić, jedan od priređivača izložbe, koji je u okviru Festivala tolerancije održao i predavanje o simbolima mržnje i neofašističkoj ikonografiji prisutnoj u javnim prostorima.
Izložba antimasonskih plakata i nakon 70 godina pokazuje kako umetnost može biti u službi propagande i ukazuje na kulturnu zasnovanost antisemitizma. Judaizam, prikazan na stereotipan, ortodoksan način, predstavljen je kao izvor svetskog zla. Antisemitskom propagandom, Jevreji su prikazani istovremeno i kao kapitalisti, i kao komunisti, kao varljiva cionistička sila koja vlada nad svim aspektima evropskog, pa i svetskog ekonomskog života.
Najznačajniji osvrt na izložbu napisao je Stiven Heler (Steven Heller), jedan od najistaknutijih američkih grafičkih dizajnera, teoretičara, kritičara i renomirani predavač njujorškog Fakulteta vizuelnih umetnosti. Prema Heleru, središnja tema izložbe bila je uvrežena krvna kleveta, navodna jevrejska (u ovom slučaju jevrejsko-komunističko-masonska) zavera o svetskoj dominaciji.
Pored same izložbe, postojala je i velika količina propagandnog materijala (brošura, postera, letaka, ilustrovanih koverata, filmskih isečaka, poštanskih marki…). Materijale su proizveli grafički umetnici i dizajneri koji su imali predloške izrađene u Nemačkoj, u nacističkom propagandnom ateljeu u Berlinu.
Izložba u Parobrodu deo je Festivala tolerancije – Festivala jevrejskog filma (JFF), koji je gostovao u Beogradu od 13. do 15. novembra, a ponudio je filmski, izložbeni i obrazovni program kojim afirmiše poštovanje različitosti.
Beograd je domaćin Festivala tolerancije posle Zagreba, gde se redovno održava, te Rijeke, Sarajeva, Beča i Cetinja.
Festival tolerancije, koji u Beogradu organizuje Hartefakt fond, ponudio je i filmski program na temu borbe protiv fašizma i diskriminacije, uključujući nagrađivana ostvarenja koja obrađuju probleme antisemitizma, LGBT populacije i prava žena.
U galeriji O3one do 22. novembra otvorena je izložba “Ništa ni o čemu” umetnika Srđana Ćešića, koji predstavlja svoj kritički pogled na političku i širu društvenu stvarnost kroz ilustracije, fotomontaže, tekstove i video radove nastale kao deo aktivnosti na društvenim mrežama.
Festival tolerancije, pokrenut 2007. u Zagrebu, predstavljen je prvi put u Beogradu 2008. godine kao Festival jevrejskog filma Zagreb – Beograd. Već postoji u Zagrebu, Rijeci, Sarajevu, na Cetinju, a postojaće i u Ljubljani, Skoplju i Prištini, uz veru organizatora da se neće zaustaviti samo na tome. Jer, kako su naveli, u čitavom regionu, u kojem zajednički žive ljudi velikih kulturnih, nacionalnih i verskih razlika, "postoji samo jedna stvar koja ih povezuje: nerazumevanje i mržnja za drugost".
"Postali smo nesposobni da na različitost reagujemo bilo kako drugačije osim nasiljem. Postali smo nesposobni da shvatimo smisao reči tolerancija", poručili su organizatori Festivala tolerancije, ukazujuci da je ta reč tolerancija samo jedna od mnogih koje su duga tranziciona vremena, kao i vreme pre njih, naizgled potrošila, ostavila ih da čame u političkom i društvenom limbu bez smisla, zajedno sa ljudskim pravima, lustracijom, evropskim integracijama, građanskom državom i na kraju, ili pre svega i samom demokratijom.
Počasni predsednik Festivala je Branko Lustig, producent, dobitnik dva Oskara i jedan od najbližih saradnika filmskog reditelja Stivena Spilberga, sa kojim je radio na "Šindlerovoj listi". Lustig je i sam iskusio strahote koncentracionih logora za vreme Drugog svetskog rata, a kako je nedavno izjavio, najveća mu je želja da snimi još i film o Jasenovcu.
Sajt beogradskog izdanja Festivala tolerancije je beograd.festivaloftolerance.com, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org, odnosno OVDE.
(SEEcult.org)
