Umetnici koji su definisali jugoslovensku avangardu
Marina Abramović, Dragoljub Raša Todosijević, Sanja Iveković, Mladen Stilinović, Tomislav Gotovac, Bogdanka Poznanović, Slavko Matković i Katalin Ladik našli su se u izboru magazina Widewalls kao umetnici iz regiona koji su presudno doprineli razvoju posleratne jugoslovenske avangarde.
Navodeći da je Jugoslavija još od formiranja 1918. godine bila mesto izvanrednih eksperimenata u umetnosti, pre svega kroz Zenitizam kao lokalnu verziju nadrealizma, urednici magazina Widewalls ukazuju da je posle Drugog svetskog rata nova ideološka matrica donela i novu generaciju umetnika koji su nastavili da eksperimentišu, naročito posle 1948. godine i državnog odbijanja socijal-realističke doktrine Sovjetskog Saveza. Budući da je Jugoslavija bila jedina socijalistička zemlja van Gvozdene zavese, a samim tim i otvorena prema Zapadu, lokalni umetnici bili su upoznati sa vodećim globalnim tendencijama u vizuelnim umetnostima, filmu, pozorištu i drugim umetničkim poljima. Krajem 60-ih mladi umetnici postali su svesni zvanične politike i njenih ideoloških implikacija na svakodnevne društvene uslove, a studentske demonstracije 1968. i želja za reformom društva dovela je, kako je istaknuto, do poptuno novog i prilično kritičkog pristupa u umetnosti. Citirajući istoričara umetnosti Ješu Denegrija, koga poredi sa italijanskim kolegom Đermanom Ćelantom, Widewalls pominje njegovu kovanicu Nove umetničke prakse kao opis za stremljenja, metode i pristupe raznolike grupe umetnika aktivnih u Jugoslaviji krajem 60-ih i tokom 70-ih.
Raša Todosijević, Was Ist Kunst, Marinela Koželj?, SKC, 1978. foto: Miša Savić
Mnogi od njih razvijali su se oko tadašnjih kulturnih centara, izražavajući se u različitim medijima i predstavljajući radove izvan institucija u javnom prostoru.
Tomislav Gotovac u filmu Plastični Isus (1972) Lazara Stojanovića
Dobro povezani, organizovali su izložbe i izlagali kako lokalno, pre svega u Beogradu, Zagrebu, Novom Sadu, Subotici i Ljubljani, tako i u međunarodnom kontekstu. Nove umetničke prakse mogle bi biti opisane i kao jugoslovenski odgovor na konceptualnu i neoavangardnu umetnost, prisutnu u to vreme u većini kapitalističkih društava.
*Naslovna fotografija: Marina Abramović, Čistač, MSUB, foto: SEEcult/Ivan Zupanc
(SEEcult.org)
