U spomen na Gotovca

Hrvatski filmski savez organizuje od 11. do 13. oktobra u Tuškancu program posvećen Tomislavu Gotovcu (1937-2010), velikom filmofilu, reditelju i performeru, a prikazuje njegove i filmove slavnih autora koje je voleo i koji su ga inspirisali.

Hrvatski filmski savez organizuje od 11. do 13. oktobra u Tuškancu program posvećen Tomislavu Gotovcu (1937-2010), velikom filmofilu, reditelju i performeru, a prikazuje njegove i filmove slavnih autora koje je voleo i koji su ga inspirisali.

Premda je sve što vidi "čim ujutro otvori oči" proglasio filmom, u umetničkom životu Gotovca, prema navodima Diane Nenadić u programskoj knjižici, postojale su ipak barem tri vrste filmova.

Prvoj vrsti filmova pripadaju oni koje je strasno voleo, drugoj oni koje je sam režirao, a trećoj oni u kojima je glumio ili nastupao - kao on sam, Tomislav Gotovac.

Gotovac je bio hodajuća filmska enciklopedije u kojoj su se, osim pikanterija iz života njemu dragih filmaša, mogli naći detaljni opisi scena i sekvenci iz hiljada klasičnih holivudskih i evropskih filmova. Neke je znao napamet, prepričavao ih je strastveno i zavodljivo, a jedan od "posvećenih" bio je “Mjesto pod suncem” iz 1951. godine, u režiji Džordža Stivensa (George Stevens), kojim i počinje i završava se program “U spomen na Gotovca”.

“U tom se filmu nalazi sve...", rekao je svojevremeno Gotovac i posvetio mu 1964. jedan od svojih prvih avangardnih filmova “Pravac” (Stevens-Duke) - "totalno drugačiji od drugih".

Ostalim filmskim favoritima, a bilo ih je mnogo (Hawks, Ford, Murnau, Dreyer, Godard) Gotovac se odužio na sličan način: vlastitim filmovima.

Ako su i bili mišljeni radikalno drugačije, ti su se nenarativni i metodološki strogo koncipirani dokumentarni eksperimenti morali "očešati" o jelo nekog od Gotovčevih klasičnih uzora. Gde nije posegnuo za muzikom svojih džez miljenika (Duke Ellington, Billie Holiday, Ella Fitzgerald, Count Basie, Glenn Miller...), poslužio bi se tonskim zapisima obožavanih filmova.

U manifestnom filmu fiksacije” Prepodne jednog fauna” (1963) čuju se delovi tonske piste Godarovog “Živjeti svoj život” i Palovog “Leta u budućnost”. U posmatrački hektičnom “Plavom jahaču” (Godard-Art, 1964), posveti Artu Blejkiju (Art Blakey) dodaje zvukove Bonance, a u opservacijski “Osjećam se dobro” iz 1966. (posvećen Hičkovovom Prozoru u dvorište) umontiran je ton iz “Onibabe” Kaneta Šinda, dok kruženje kamere oko srednjoškolskog igrališta u filmu “Glenn Miller I” (1977) prati tonska pista “Moje drage Klementine” Džona Forda.

Gotovac je, kako je podsetila Diana Nenadić, posvećivao u svojim eksperimentima i ono što ne dolazi sa Panteona, već pripada njegovoj "intimnoj" svakodnevici - majku, prijateljice (T, 1969.) ili prostor oko porodičnog doma u Krajiškoj 19 (Osjećam se dobro, 1966, 29, 1967; Alamo, 1969.).

Istovremeno je - podjednako zbog markantne telesne pojave, neuporedive fotogeničnosti i performerske autentičnosti, i sam postao predmet posvećivanja - kao glumac u filmovima svojih prijatelja reditelja ili dokumentarni subjekt (Rubikon, Cesar Franck-Wolf Vostell, Od jutra do mraka...).

Gotovac je preminuo u junu u Zagrebu u 74. godini, a počast mu je odata u gradovima širom bivše Jugoslavije.

Bio je jedan od najeminentnijih umetnika u oblasti eksperimentalnog filma, fotografije i performansa na prostoru bivše Jugoslavije, a i šire.

Rođen 1937. u Somboru u Srbiji, Gotovac je od 1941. živeo je u Zagrebu, u 1967. primljen je na studije režije na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu, u klasi reditelja Aleksandra Saše Petrovića.

Zbog zabranjivanog filma “Plastični Isus” Lazara Stojanovića iz 1971. godine, u kojoj je igrao glavnu ulogu studenta koji dolazi u Beograd da snima film, njegove studije su, uz političke i druge progone, trajale sve do 1976. godine, kada je diplomirao filmom “Presuda”.

Prvi film “Smrt” snimio 1962. u Kinoklubu Zagreb, čiji je bio i jedan od vodećih autora.

Paralelno sa filmom, bavio se i performansom, počev od “Pidžama+četkica za zube”, koji je izveo 1954. u Mostaru. Izveo je bezbroj performansa tokom niza godina u Hrvatskoj, bivšoj Jugoslaviji i svetu, gde je bio više i cenjen nego kod kuće.

Sajt HFS-a je www.hfs.hr, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)