Svetska premijera – pijanisti koji govore
Svetski poznati litvansko-ruski pijanista Lukas Genuišas, laureat Šopenovog takmičenja, i mlada belgijska pijanistička nada jugoslovenskog porekla Kosta Jakić izvešće 31. oktobra u Kolarčevoj zadužbini svetsku premijeru koncertnog programa “Kada bi Šopen govorio”, koji afirmiše nužnost spajanja klasične muzike i novih žanrova koji eksperimentišu klasikom, u cilju doprinosa doprinosa promišljanju deelitizacije klasične muzike.
Organizovan u saradnji sa PhD In One Night, međunarodnom platformom za estetsku edukaciju i eksperimentaciju svih, koncert “Kada bi Šopen govorio” spaja klasičnu muziku i novi žanr Speaking Pianist (Pijanista koji govori), a biće dopunjen otvorenim ateljeom sa umetnicima u Muzičkoj galeriji Kolarca 1. novembra od 14 sati.
Kosta Jakić izvešće Listovu Sonetto 104 del Petrarca, s.161 i De Profundis Rževskog, potom će Lukas Geniušas izvesti Šopenove Miniatures i Rubinstein in Berlin Rževskog, a potom će zajedno svirati Winnsboro cotton mill blues za dva klavira Rževskog.
Koncert u Beogradu je prvi u nizu planiranih na svetskoj turneji ta dva muzičara - pijaniste Geniušasa koji izlazi iz dinastije ruskih muzičkih pedagoga (baka Lukasa Geniušasa je čuvena Vera Gornostajeva dok su mu roditelji pijanisti) i Jakića, koji ima potpuno drugačiji muzički bekgraund.
Otvoreni atelje sa umetnicima, dan posle koncerta, omogućio bi svim zainteresovaim posetiocima da čuju od dvojice muzičara delove njihovog istraživanja o povezanosti klasične muzike sa njihovim otkrićem kompozitora Rževskog i performerskog “progovaranja” pijaniste, kao i o nužnosti eksperimentisanja u muzici koja ne dovodi korelativno do odustajanja od klasične muzike, već naprotiv do osvetljavanja klasične muzike novim svetlom i ukazivanja na njenu prisustnost u različitim novim kontekstima. Specijalni gost na otvorenom ateljeu biće dr Katarina Marković.
Dela Frederika Rževskog (1938-2021) specifično spajaju muziku, literaturu i performans, dajući muzici novu dimenziju angažovanosti i pobune, a pijanisti glas.
Kao kompozitora i pijanistu, karijeru Rževskog obeležila su dela koja su se direktno bavila društvenim pitanjima, sa stilom koji je često imao koren u protestnim pesmama, koji je bio konfrontirajući, i koji zahteva ogromne fizičke zahteve izvođača.
Lukas Genuišas i Kosta Jakić, koji dele strast prema Rževskom, odsviraće na dva klavira The Winnsboro Cotton Mill Blues, pesmu koju su radnici pevali i zviždali 1930-ih, dok su radili u fabrici tekstila u Južnoj Karolini. Originalnu pesmu otvara stihovima: Stari pajkan sedi za stolom / Prokleta stara budala nam neće dati odmora / Skinuo bi novčiće sa očiju mrtvaca / Da kupi koka-kolu i eskimsku pitu. U verziji Rževskog za solo klavir, prelepa bluz pesma izlazi iz mehaničke buke fabrike koju izvođač mora da stvori koristeći svoje podlaktice, kao i ruke.
Kosta Jakić će izvesti i komad De Profundis u kojem izvođač izgovara lirski tekst baziran na pismima Oskara Vajlda iz zatvora, dok Lukas Genuišas izvodi delo Rubinstein in Berlin, kompoziciju baziranu na tekstovima Artura Rubinštajna "Moje rane godine" koji dokumentuju doba neposredno pre Prvog svetskog rata, a napisao ju je jedan od najvećih pijanista prošlog veka.
Pijanista Lukas Genuišas etablirao se kao jedan od najuzbudljivijih i najistaknutijih umetnika svoje generacije. Pohvaljen zbog svog “briljantnosti i zrelosti” (The Guardian), pozvan je da drži resitale u najprestižnijim prostorima širom sveta kao što su Vigmore Hall, Concertgebouv Amsterdam, Salle Gaveau, Louvre Auditorium, Frick Collection Nev Iork, Phillips Collection, Teatro Karlo Feliče, Sala Verdi u Milanu i Velika sala Moskovskog konzervatorijuma. Redovno je pozivan na svetske festivale, uključujući Gilmore Keiboard Festival, La Roques d'Antheron, Piano auk Jacobins, Rheingau, Ruhr Piano Festival, Schloss-Elmau i Lockenhaus Music Festivals.
Rođen u Moskvi 1990. godine, gde je 2008. diplomirao na Šopenovom muzičkom koledžu, Geniušas je laureat višeprestižnih međunarodnih takmičenja, posebno srebrne medalje na takmičenju Čajkovski 2015. u Moskvi i na Šopenovom takmičenju 2010. Geniušas je od 2015. godine istaknuti umetnik “Looking at the stars”, filantropskog projekta sa sedištem u Torontu, čija je svrha da dovede klasičnu muziku u institucije i
organizacije (zatvore, bolnice i skloništa).
Njegov prvi snimak na MIRARE Prokofjevskim sonatama nagrađen je 'Choc' de Classica i Diapason 'Recital CD of the Year' 2019. godine, a drugi je bio posvećen Šopenu (Sonata br. 3 i izbor Mazurka), a njegov najnoviji – Chants populaire – Desjatnikovu, Bartoku i Čajkovskom.
Genuišas nastupa sa brojnim orkestrima, uključujući Filharmoniju Radio Francuske, Nacionalni orkestar Liona, Simfonijski orkestar NHK, Simfonijski orkestar Birmingema, Simfoniju Stavangera, Filharmoniju Sankt Peterburga, Kremerata Baltica, Ruski nacionalni orkestar, Simfonijski orkestar Mariinskog teatra, Simfonijski orkestar Mariinskog teatra, Toronto i Simfonijski orkestar Sent Galena pod dirigentskom palicom Valerija Gergijeva, Mihaila Pletneva, Leonarda Slatkina, Šarla Dutoa, Andreja Borejka, Tugana Sohijeva, Saulija Sondecisa, Antonija Vita i Rafaela Pajare…
Sezonu 2020/21 započeo je nastupom u Pariskoj filharmoniji sa Esa-Pekkom Salonenom i Orkesterom iz Pariza, iako su naknadni pozivi da se pridruži orkestru na turnejama u Makau i Japanu, kao i angažmani sa Filadelfijskim orkestrom, Simfonijskim orkestrom Stavangera i Andris Poga, Nacionalnim tajvanskim simfonijski orkestrom i Džon Nelsons i Orchester National des pais de la Loire i Džonatan Hejvord otkazani usled pandemije. Međutim, za to vreme Lukas je imao mnogo nastupa, posebno u Moskovskoj, Sankt Peterburgskoj i Novosibirskoj filharmoniji, Nacionalnoj filharmoniji u Varšavi i na Nohant Chopin festivalu.
Poznat po urođenoj radoznalosti i širokim muzičkim interesovanjima, Geniušas istražuje širok spektar repertoara, od baroka do dela savremenih kompozitora. Njegov repertoar se proteže od Betovenovih klavirskih koncerata do Hindemitovih Ludusa Tonalisa i Džona Adamsa, kao i snažnointeresovanje za ruski repertoar kao što su Čajkovski, Rahmanjinov i, naravno, Prokofjev.
Strastveni kamerni muzičar i izuzetno radoznao izvođač, uživa u radu na novim delima savremenih kompozitora, kao i u obnavljanju retko izvođenog repertoara. Ti aspekti njegove karijere ogledaju se u diskografiji koja je hvaljena od kritike, a uključuje dela Betovena, Bramsa, Rahmanjinova (kompletni Preludiji); Šopen (Etide opus 10 i 25), i snimci kamerne muzike (Ravel, Stravinski, Desjatnjikov, Šostakovič i Čajkovski sa Ajlen Pričin i Aleksandrom Buzlovim za Melodiju.
Kosta Jakić sa magna cum laude diplomirao je na Kraljevskom konzervatorijumu u Antverpenu, odsek za klasični klavir. Odnos prema muzici i svetu gradi na specifičan način, povezujućii ga sa istraživanjem i strašću za stvaranjem bliske veze sa svojom publikom. Spajajući granice tradicije i otkrića, njegovi koncerti su dragocena putovanja, kombinujući omiljeni klasični repertoar sa skrivenim draguljima modernističkog.
Ukorenjen u ruskoj klavirskoj tradiciji, Jakić je započeo studije kod Sergeja Lešenka sa 12 godina, kasnije nastavivši na Kraljevskom konzervatorijumu u Antverpenu pod vođstvom Poline Lešenko od 17. godine, kada počinje studije kroz program “mladi talenat” paralelno sa srednjom školom. Propitujući mesto klasične i eksperimentalne muzike u današnjem svetu, svoja istraživanja zasniva na analizi mesta muzike u uslovima pritvora, determinizma i ograničenja.
Nastupao je u najvećem litvanskom zatvoru sa organizacijom “Pogled u zvezde” i na mestima koncentracionih logora iz Drugog svetskog rata u Belgiji. Njegovo istraživanje uloge muzike u svetu logora iz Drugog svetskog rata, njene suštinske i često skrivene uloge, dovelo ga je do susreta sa Simonom Gronovskim, preživelim pripadnikom jevrejske zajednice koji se kao desetogodišnji dečak spasio Aušvica skokom iz voza koji je odveo bespovratno ostali deo njegove porodice. Gronovski, doktor pravnih nauka i veliki borac za mir i toleranciju u svetu podeljenom i dalje ratovima, samouki je džez pijanista. Jakić je sa njim dosta sarađivao kroz koncerte za mir i dijaloge.
Ivan Put, donedavni urednik fotografije najvećeg flamanskog dnevnog lista De Standard, dovršava film na temu međugeneracijskog susreta Gronovskog i Jakića.
Posle zavrsenog Kraljevskog konzervatorija u Antverpenu, Jakić trenutno studira i medicinu na Slobodnom univerzitetu u Briselu (ULB) i potpredsednik je Belgijskog doktorskog simfonijskog orkestra, koji je ko-inicirao. Nastavljajući istraživanja o ulozi muzike u uslovima logora i zatvora, kao i u svakodnevnom životu, nastavlja aktivno da uvodi muziku u zatvore sa organizacijom “Pogled u zvezde”.
Njegov susret sa renomiranim kompozitorom Frederikom Rževskim iz Sjedinjenih Američkih Država, koga je Belgija imala čast da ugosti decenijama, živa razmena sa Rževskim i njegov briljantan um koji je stvorio žanr “speaking pianist”, naveli su Jakića ne samo da tumači De Profundis, komad za “govorećeg pijanistu” zasnovanog na tekstovima Oskara Vajlda napisanih tokom njegovog boravka u zatvoru, već i da analizira neophodnu korelaciju između klasične muzike i eksperimentalne muzike u današnjem svetu. Odatle uvodi ovu korelaciju u svoje muzičke programe. Ova potreba i strast dovode ga i do novog susreta sa jednim od najveć ih mladih pijanističkih talenata našeg vremena, Lukasa Genuišasa, sa kojim deli otkriće i strast prema Frederiku Rževskom, ali i prema povezanosti, neophodnosti i važnosti mešanja eksperimentalnih dela Rževskog sa takozvanom “klasičnom muzikom”.
*Foto: Ivan Put
(SEEcult.org)
