Špijunaža u Kinoteci
Špijunske igre novi su ciklus Muzeja Jugoslovenske kinoteke od 17. do 20. oktobra, koji počinje “Operacijom Cicero” (1952) Džozefa L. Mankievica (Joseph L. Mankiewicz) i filmovima “Mata Hari” Džordža Ficmorisa (George Fitzmaurice) iz 1931. godine sa Gretom Garbo i Ramonom Novarom (Novarro) i verzijom iz 1985. godine Kertisa Haringtona (Curtis Harrington) sa Silvijom Kristel (Sylvia) i Kristoferom Kazenovim (Christopher Cazenove).
Špijunske igre novi su ciklus Muzeja Jugoslovenske kinoteke od 17. do 20. oktobra, koji počinje “Operacijom Cicero” (1952) Džozefa L. Mankievica (Joseph L. Mankiewicz) i filmovima “Mata Hari” Džordža Ficmorisa (George Fitzmaurice) iz 1931. godine sa Gretom Garbo i Ramonom Novarom (Novarro) i verzijom iz 1985. godine Kertisa Haringtona (Curtis Harrington) sa Silvijom Kristel (Sylvia) i Kristoferom Kazenovim (Christopher Cazenove).
Publika će videti i “Tri Kondorova dana” (1975) Sidnija Polaka (Sidney Pollack) sa Robertom Redfordom i Fej Danavej (Faye Dunaway), “Telefon (1977) Dona Sigela (Siegel) sa Čarlsom Bronsonom (Charles Bronson) i Li Remik (Lee Remick), kao i jugoslovenski film “Priča o fabrici” (1949) Vladimira Pogačića sa Marijom Crnobori i Strahinjom Petrovićem.
Najavljeni su i “Doktor No” (1962) Terensa Janga (Terence Young) sa Šonom Konerijem (Sean Connery) u ulozi slavnog tajnog agenta 007 i Ursulom Andres (Andress), te “Orlovsko gnezdo” (1968) Brajana Hatona (Brian G. Hutton) sa Ričardom Bartonom (Richard Burton) i Klintom Istvudom (Clint Eastwood) i “Nemoguća misija” (1996) Brajana de Palme (Brian De Palma) s Tomom Kruzom (Tom Cruise) i Džonom Vojtom (Jon Voight).
U završnici će biti prikazani “Ruska kuća” (1990) Freda Šepisija (Schepisi) sa Šonom Konerijem (Sean Connery) i Mišel Fajfer (Michelle Pfeiffer), “Pali vrabac” (1943) Ričarda Volesa (Richard Wallace) i “XXX” (2002) Roba Koena (Cohen) s Vinom Dizelom (Diesel) i Azijom Arđento (Asia Argento).
Istorija špijunaže, kako je istakao Dinko Tucaković povodom ciklusa, najčešće se skriva u sivim zonama zvanične istorije, a na filmu je našla plodno tlo, zbog same prirode sedme umetnosti, koja uvek nudi bar dvostruku vizuru, autora filma i onu publike.
U filmu je često ono što je nevidljivo jednako važno kao i prezentovano, kao i u špijunaži, pa su se likovi u dijapazonu od stvarnih kao Mata Hari do agenta sa dozvolom da ubije - Džejmsa Bonda - filmskoj publici višestruki izazov, kao povod za atraktivnu identifikaciju, sve do povlačenja paralela u životu koji ih okružuje.
Fenomen špijunaže, kao i filma, povezan je sa fenomenom voajerizma, a jedini ozbiljni problem špijuna je izvestan deficit morala, koji nikada od njih ne može da učini heroje. Jer, heroj nosi sopstveni lik, a špijun preferira masku.
Iako se filmovi o špijunima pojavljuju gotovo u svim žanrovima, od drame do parodije, za balkanske prilike kao da je isključivo rezervisan zabran komedije, iako efekti “špijunskih igara” u istoriji i životu, nisu nužno smešni i bez tragičnih posledica.
Istoričar Predrag Marković, filmofil po vokaciji, bio je sklon tvrdnji da je Beograd bio prava špijunska promenada, u danima pred Drugi svetski rat. Ništa mnogo drugačije nije bilo ni u danima Hladnog rata, a neki su skloni da tvrde da nikada nije izgubio tu vrstu ekskluzivnosti, što zbog istorijskih okolnosti, specifičnog geografskog položaja, pa do geopolitike, koja uz modnu industriju i ekologiju, lagano determiniše epohu u kojoj živimo.
Špijunaža počiva na paranoji, a najpoznatiji epitaf na grobu paranoika glasi: “Bio sam u pravu!”.
“Deo naših muka, uvek je najlakše prepisati drugima, jer pakao to su uvek oni, ali špijunaža je i jedan od najstarijih zanata, koji počiva na samom iskoništu humanosti - sumnji”, naveo je Tucaković.
Sajt Jugoslovenske kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org
(SEEcult.org)
