Solidarnost i bliskost po različitosti

Dugogodišnje teme umetničke prakse Tanje Ostojić, poput rodnih politika, pitanja migracija, identiteta i različitih odnosa moći u društvu, dobile su još niz aspekata u okviru projekta “Leksikon Tânja Ostojić”, koji je kroz umetničko i akademsko istraživanje, kreativne radionice, izložbe i druge javne događaje u Srbiji, Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Nemačkoj, uz učešće više od 30 imenjakinja i prezimenjakinja umetnice, pokazao na koji su način ratovi 90-ih i njihove posledice, surova tranzicija iz socijalizma u liberalni kapitalizam i opšte razaranje nekadašnjih društvenih vrednosti, uticali na položaj žena na prostoru bivše Jugoslavije. Rezultati tog višegodišnjeg projekta pretočeni su i u knjigu “Lexicon of Tanjas Ostojić”, koja je objavljena na engleskom jeziku u izdanju Live Art Development Agency (LADA) iz Londona i Muzeja moderne i suvremene umetnosti (MMSU) u Rijeci, a predstavljena je 21. decembra u Gete institutu u Beogradu, uz učešće autorke Tanje Ostojić, umetnice iz Srbije koja od sredine 90-ih živi u Berlinu.

Bogato ilustrovana knjiga “Lexicon of Tanjas Ostojić” bavi se putem personalizovanog istraživanja na kreativan način ratnim, posleratnim i ekonomskim migracijama, temama rodnog identiteta, nasilja u porodici, kao i pristupa edukaciji i uslovima zaposlenja i privređivanja Tânja Ostojić, koje su učestvovale u projektu, a različitih su nacionalnosti, generacija, stepena obrazovanja, profesija, socijalnog statusa i životnih iskustava, ali se sve mogu sporazumeti na srpsko-hrvatskom jeziku i sve one ili njihovi roditelji potiču sa teritorije SFRJ.

Pored istraživačkog teksta Tanje Ostojić, autorizovanih intervjua sa učesnicama projekata, knjiga sadrži, između ostalog, i uvodni tekst Lois Keidan (LADA), teoretski tekst dr Suzane Milevske, kao i izvorni razgovor koji je Adele Ajzenštajn (Eisenstein) vodila sa autorkom tog višegodišnjeg interdisciplinarnog i participativnog projekta koji je, kako je rečeno na promociji knjige, stvorio svojevrsnu “zajednicu sestara po imenu” i izgradio specifičnu “solidarnost i bliskost po različitosti”.

Sunčica Šido, Tanja Ostojić, Miroslava Malešević, Tanja Ostojić

Rezultati do kojih je umetnica došla kroz intervjue i saradnju sa Tanjama Ostojić, istražujući posledice rata i tranzicije posle razaranja Jugoslavije, pokazali su da su vrednosti koje su bile obeležje jugoslovenskog društva poražene u novonastalim državicama, nacionalizam i dalja vlada, briše se kolektivno pamćenje i stvara novo… rekla je na promociji knjige antropološkinja Miroslava Malešević, koja je učestvovala u projektu kao asistentkinja u editovanju intervjua, a kao dugogodišnja saradnica u Etnografskom institutu SANU, u svom istraživačkom radu uglavnom se bavila pitanjima položaja žena, kao i nacionalizma i politika identiteta. U uslovima promenjene političke kulture, kojima treba dodati i faktor siromaštva, došlo je do ogromnog koraka unazad za nekada umnogome emancipovane jugoslovenske žene, rekla je Miroslava Malešević povodom knjige Tanje Ostojić, koja pokazuje kako je ženama danas u novim državama i kako su događaji u proteklih više od 20 godina uticali na njihov položaj, kako u porodici, tako i u društvu.

Ističući participativnost kao jedno od glavnih obeležja projekta “Leksikon Tânja Ostojić”, Miroslava Malešević navela je da je umetnica prilikom realizacije intervjua sa svojim imenjakinjama i prezimenjakinjama napustila ulogu ispitivačice koja beleži odgovore za svoje potrebe i, umesto odnosa u kojem je učesnik predmet ispitivanja, uspostavila egal odnos. Opstruišući svoju poziciju moći - kao autorke i međunarodno etablirane umetnice, Tanja Ostojić je i sama odgovarala na pitanja, otvorila se, pokazala ranjivost i krhkost, bila posmatrana, a ne samo posmatračica.

Rezultat projekta je i zajednički umetnički rad nastao metodom dokumentarnog veza, u saradnji sa umetnicom Vahidom Ramujkić iz Beograda.

“Stvorena je mapa svih seoba usled ratova, ekonomskih i drugih razloga – šuma migracija i migrantskih ruta”, rekla je Miroslava Malešević, podsećajući i na druge umetničke projekte Tanje Ostojić, “ekspertkinje za pitanja seoba i prilagođavanja”, čija je umetnička praksa vrlo radikalna, sa jasnom političkom pozicijom i jasnim feminističkim stavom.

Kao posebno važan deo projekta “Leksikon Tânja Ostojić”, Miroslava Malešević je navela Etički kod koji je umetnica definisala na samom početku, u dijalogu sa teoretičarkom Suzanom Milevskom, a omogućio je učesnicama projekta da se povuku iz celog tog procesa, izmene svoju izjavu ili odluče da je ne objave – cenzurišu svoje intervjue.

Tanja Ostojić je imenjakinje i prezimenjakinje, kako je rekla, pronašla uglavnom preko Fejsbuka, Skajpa i Gugla. Svaka učesnica je na kraju intervjua sa umetnicom mogla da doda pitanje na koje bi želela da čuje odgovor od drugih Tanja Ostojić, pa su se među političkim, feminističkim, sociološkim pitanjima… našla i ona koja se tiču znaka u horoskopu ili omiljene boje.

Početna socio-antropološka istraživanja u okviru tog projekta Tanja Ostojić realizovala je tokom dvogodišnje istraživačke stipendije na GS Univerzitetu umetnosti u Berlinu (2012-14), što je, kako je napomenula, bilo prvo plaćeno istraživanje u njenoj karijeri.

Tokom realizacije projekata u 2017. godini, Tanja Ostojić je uspostavila i uspešnu saradnju sa Gete institutom u Beogradu, muzejima savremene umetnosti u Banjaluci, Zagrebu, Beogradu i Rijeci i sa Simpozijumom “Terra” u Kikindi.

Projekat “Leksikon Tânja Ostojić” predstavljen je u avgustu na izložbi u Studiju Kamov u Rijeci, u organizaciji MMSU, a prethodno i na istoimenoj izložbi u Salonu MSU u Beogradu, dok su radionice dokumentarnog veza održane ove godine u MSU u Zagrebu, MSURS u Banjaluci i u Gete institutu u Beogradu.

Za razliku od dosadašnjih radionica “Dokumentarnog veza” umetnice Vahide Ramujkić, koje su održavane u javnom prostoru sa stanovnicima određenog dela grada, u okviru projekta “Leksikon Tânja Ostojić” radionice su organizovane najvećim delom u zatvorenom prostoru. Autoreprezentacija same zajednice, kao jedna od karakteristika “Dokumentarnog veza”, u ovom slučaju se odnosila na Tanje Ostojić koje su na različite načine izrazile svoja osećanja i stavove, predstavljene na velikoj tapiseriji - zajedničkom umetničkom radu.

Jedna od učesnica, novinarka Tanja Ostojić, izvezla je tako natpis “Das ist Valter” kao posvetu Sarajevu i legendarnom filmu “Valter brani Sarajevo”.

Kako je rekla na promociji knjige, u celom projektu je uživala, a deo utisaka prenela je i prijateljima tokom vođenja kroz izložbu Tanje Ostojić u Salonu MSU u Beogradu, koje je samoinicijativno održala. Kao jedno od najupečatljivijih iskustava tokom učešća u projektu navela je i to što je imala priliku da doživi da umetnik svojim rečima ispriča razlog nastanka nekog svog dela.

Knjigu “Lexicon of Tanjas Ostojić” moguće je nabaviti preko sajta Tanje Ostojić, a biće dostupna i u Gete institutu i pojedinim bibliotekama, kulturnim centrima i muzejima u regionu.

Za sada nema izdavača na srpskom jeziku.

Nakon beogradske promocije, koju je moderirala Sunčica Šido, knjiga “Lexicon of Tanjas Ostojić” biće predstavljena i 15. januara u HKW-u u Berlinu, a početkom marta u LADA u Londonu.

(SEEcult.org)