Skrivena istorija Palate Rajhl
Savremena galerija Subotica predstavlja od 24. marta izložbu “Amuse me” beogradske umetnice Ivane Ivković, koju čini nekoliko site-specific radova koje povezuje ista polazišna tačka i tema postavke – skrivena istorija Palate Rajhl.
Palata Rajhl, u kojoj se nalazi Savremena galerija Subotica, jedno je od najvažnijih i najinteresantnijih ostvarenja mađarske varijante secesije i životno delo arhitekte Ferenca Rajhla, koji ju je projektovao kao porodičnu kuću i radni biro. Sagrađena je 1904. godine i zaštićeni je spomenik kulture, a nakon različitih smena vlasnika i istorijsko-političkih turbulencija, od 1968. pripada Savremenoj galeriji Subotica. Izložba “Amuse me” predstavlja umetnički osvrt na skriveniji deo istorije kuće, tajne pasaže i prostorije, te kuća postaje metafora za unutrašnji život pojedinca i ljudsku psihu koja je nedokučiva, misteriozna i puna tajnih prolaza.
U okviru izložbe “Amuse me”, intervencije u prostoru palate Rajhl koncipirane kao site-specific instalacije, rekonstruišu i interpretiraju istoriju samog zdanja, u kojem je Rajhl boravio svega nekoliko godina.
Prema navodima umetnice, intrigu iz života palate čini zanimljiv podatak o postojanju izvesnog tajnog prolaza. Prema verovanjima, taj hodnik vodio je do susedne kuće u kojoj je živela ljubavnica Ferenca Rajhla. Skriveni deo istorije palate direktna je inspiracija postavke “Amuse me”, dok nevidljivi pasaži, kroz nedokučivost i misterioznost koju sa sobom nose, uvode u doživljaj čitavog prostora kao metafore unutrašnjeg života pojedinca i ljudske psihe.
“Tajni prolaz postaje simbol prelaska na drugu stranu, u tamni i najskriveniji deo sebe… Skriveni delovi naših života nalaze se ispod uglančane površine. Kada se more ustalasa, još više nas zastraše njegove dubine. Ljudi sakrivaju svoje nepoželjne, mračne strane, potiskujući ih usled konvencija, odričući se tako sebe samih, a zadovoljavajući uglavnom druge. Uklonjeni tragovi ipak ostaju zapisani. Potreba da zadovoljimo sebe vreba kao neutoljena glad, praveći sve veći bezdan u nama samima. Uskoro to postaje nemoguće, mrak proguta svaki pokušaj… Preklinjemo druge da nas zabave, ali vremenom smo i od njih daleko…”, navela je Ivana Ivković povodom izložbe.
Protivrečnost između predstave skladnog života na površini i onoga što se, zapravo, ispod te površine događa, poslužila je umetnici kao motiv i za seriju crteža - intervencija na reprodukcijama iz knjige Ruski muzej – akvareli i crteži, XVIII-XX vek, V. A. Puškarev. Fiktivni istorijski narativ vodi nas kroz čitav ambijent kuće, njenih izmaštanih kolekcija crteža i skulptura, dočaravajući tananost ljudskog postojanja i u osetljivim sobama popločanim keramikom koja puca pod težinom naših koraka.
Glasovi dve pevačice koji se prelamaju kroz kuću povezuju njene prostorije u jedinstvenu celinu, atmosferu ili emocionalno stanje. Sumorna nedelja izvodi se u originalnom mađarskom izdanju i na srpskom jeziku. Tu čuvenu pesmu komponovao je Reže Šereš isprva kao antiratni vapaj da svet kakvog znamo nestaje da bi samo dve godine kasnije mađarski pesnik Laslo Javor napisao svoju, ljubavnu verziju koja će postati zvanična. Ubrzo nakon nastanka njegovih stihova, pesma stiče epitet najtužnije, dok urbana legenda kaže da je povezivana sa velikim brojem suicida zbog čega je bila zabranjena za javno izvođenje sve do devedesetih godina. Pesma je, međutim, postajala sve popularnija širom sveta, te je čak i legendarna džez pevačica Bili Holidej snimila svoju, ublaženu, verziju poznatu kao Gloomy Sunday. Kompozitor Reže Šereš krišom ju je izvodio u Budimpešti sve do kraja svog života. Sumorna nedelja vezuje se i za samu Suboticu kao omiljena pesma pisca Danila Kiša čiji se citati nalaze ispisani na pojedinim izloženim crtežima, navela je Ivana Ivković povodom izložbe, na čijem će otvaranju Olja Njaradi i Čila Pamer (Pámer Csilla) izvesti muzički performans.
Ivana Ivković, rođena 1979. u Beogradu, diplomirala je slikarstvo i magistrirala crtež na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu, gde je trenutno na doktorskim studijama iz oblasti slikarstva. Od 2002. godine izlagala je na više samostalnih izložbi u Srbiji, Austriji, Nemačkoj, Libanu, Italiji, Španiji, SAD, Turskoj, Danskoj, Kanadi, Indiji i učestvovala na nekoliko značajnih grupnih izložbi u zemlji i inostranstvu. Dva puta je bila finalistkinja “Politikine” nagrade za najuspešniju izložbu - 2007. i 2010. godine. Dobitnica je stipendije KulturKontakta iz Beča (Austrija) 2008, Residency Unlimited organizacije iz Njujorka (SAD) 2012, Casa dell Arte stipendije u Bodrumu (Turska) 2013, kao i stipendije Linca (Austrija) za 2014, te stipendije Ministarstva kulture Kvebeka u Montrealu, Beirut Art Residency iz Libana, kao i nekolicine drugih programa.
Radovi Ivane Ivković nalaze se u Telenor kolekciji savremene srpske umetnosti, u kolekciji Muzeja grada Beograda, kao i u nekoliko privatnih kolekcija u Njujorku, Bazelu, Lisabonu i Turskoj.
Kustoskinja izložbe je istoričarka umetnosti Nela Tonković, a autor vizuelnog identiteta i dizajna kataloga je umetnik Saša Tkačenko. Izložbu prati ilustrovani katalog sa tekstom Nele Tonković, koji će zbog ambijentalnog karaktera postavke biti objavljen tokom trajanja izložbe.
Izložba će biti otvorena do 5. maja.
(SEEcult.org)
