Šijanova monografija o Gotovcu – Life as a Film Experiment

Tomislav Gotovac (1937-2010), jedan od najznačajnijih hrvatskih i jugoslovenskih umetnika druge polovine 20. veka, koji je obeležio filmsku, likovnu i izvođačku praksu, te ostavio neizbrisiv trag na generacije umetnika, dobio je prvu celovitu i doslednu monografiju na engleskom jeziku, čiji je autor Slobodan Šijan, jedan od njegovih najbližih prijatelja, poznati filmski reditelj i autor iz Srbije.

Šijan je monografijom “Tomislav Gotovac – Life as a Film Experiment”, koju su upravo objavili Institut Tomislav Gotovac, Hrvatski filmski savez (HFS) i Multimedijalni institut u Zagrebu, odao dužnu poštu Gotovcu i njegovom jedinstvenom razumevanju filmske umetnosti.

Knjiga je izvorno objavljena 2012. godine kao “Kino Tom – Antonio G. Lauer ili Tomislav Gotovac između Zagreba i Beograda”, u izdanju Muzeja savremene umetnosti u Beogradu i HFS-a.

Na gotovo 400 stranica, u prevodu Grega de Cuira i Žarka Cvejića na engleski, monografija “Tomislav Gotovac – Life as a Film Experiment” kroz 48 poglavlja funkcioniše kao 48 “kadrova” analiza, citata, krokija i komentara, ali i kao pokušaj razumevanja nekih od procesa koji su uticali na nastanak Gotovčevih filmova i na formiranje njegovih umetničkih postupaka. Izdašno koristeći i mešajući lična sećanja, naraciju, svedočanstva i arhivski materijal, Šijan donosi knjigu o umetniku od umetnika na specifično umetnički način.

Izobilje vizualnog materijala, kao i izuzetno grafičko oblikovanje, koje potpisuju Dejan Kršić i Šijan, čine da se knjiga, rađena montažno-kolažnom logikom, čita kao film. Takav pristup rekonstrukcija je interakcije Gotovca sa stvarnošću, filmom i umetnošću, pa osim kao monografija o autoru, funkcioniše i kao lična kontekstualizacija burnog umetničkog razdoblja, te kao jedinstvena kulturološka i sociološka studija o području nekadašnje Jugoslavije od 1960-ih naovamo.

Šijan je podsticaj da napiše knjigu o Gotovcu dobio pišući tekst za “Hrvatski filmski ljetopis” o njegovom filmu “Poslepodne jednog fauna” iz 1963. godine. Kako je rekao 2012. godine na promociji knjige “Kino Tom”, smatra je polaznom tačkom za dalje bavljenje delom Gotovca, čije je dugogodišnje prisustvo u Beogradu ostavilo neizbrisiv trag na nekoliko generacija filmskih stvaralaca okupljenih oko Akademije za pozorište, film, radio i televiziju krajem 60-ih i početkom 70-ih.

Prema mišljenju Šijana, u filmu “Plastični Isus” Lazar Stojanović i Gotovac doveli su jugoslovenski crni talas do ultimativne tačke, jer je posle toga ili morao da se promeni sistem ili da prestanu da se snimaju takvi filmovi.

Šijan je Gotovcu posvetio i film “Pesma za Toma”, nastao kao reakcija na vest o smrti tog velikog hrvatskog umetnika i filmskog eksperimentatora, čija je umetnička karijera velikim delom bila vezana i za Beograd. Takođe, Šijan je Gotovcu odao je poštu 2012. godine i izložbom “Mesto pod suncem” u Galeriji Nova u Zagrebu, koja je predstavljala svojevrsnu arheologiju njihovog zajedničkog (kinematografskog) imaginarija i načina kako je 20. vek komunicirao filmom.

Radovi Gotovca, za koga su stvarnost i movie bili življeni sinonimi, poslednjih petnaestak godina sve su prisutniji na internacionalnoj umetničkoj sceni - na brojnim važnim izložbama i u relevantnim muzejima, a sve veće je i interesovanje za istraživanje njegovog pionirskog opusa.

(SEEcult.org)