Sećanje na Džin Simons

Nedavno preminula glumica Džin Simons (Jean Simmons 1929-2010), jedna iz plejade poznatih glumačkih imena klasičnog filma, koja iz nedokučivih razloga, međutim, nije ostvarila status filmske dive, glavna je zvezda trodnevnog programa Muzeja Jugoslovenske kinoteke, od 6. do 8. marta, nakon čega će biti odata počast i klasiku američke književnosti Džeromu Dejvidu Selindžeru (J.D. Salinger, 1919-2010).

Nedavno preminula glumica Džin Simons (Jean Simmons 1929-2010), jedna iz plejade poznatih glumačkih imena klasičnog filma, koja iz nedokučivih razloga, međutim, nije ostvarila status filmske dive, glavna je zvezda trodnevnog programa Muzeja Jugoslovenske kinoteke, od 6. do 8. marta, nakon čega će biti odata počast i klasiku američke književnosti Džeromu Dejvidu Selindžeru (J.D. Salinger, 1919-2010).

Kinoteka podseća na Džin Simons, koja je peminula 22. januara u 80. godini filmovima “Trio” (1960) Kena Anakina (Annakin) i Harolda Frenča (French), “Razvod na američki način” (1967) Bada Jorkina (Bud Yorkin), “Dominika - duh koji ubija” (1967) Majkla Andersona (Michael), “Ljubav sa strancem” (1953) Roja Roulanda (Roy Rowland), “Žuti leptir” (1950) Ralfa Tomasa (Ralph Thomas) i “Veliko iščekivanje” (1946) Dejvida Lina (David Lean), te “Život na vrhu” (1965) Teda Kočefa (Ted Kotcheff), “Metak čeka” (1954) Džona Faroua (John Farrow) i “Elmer Džentri i šarlatan” (1960) Ričarda Bruksa (Richard Brooks), u kojem joj je partner Bert Lankaster (Burt Lancaster).

Džin Simons je već na samom početku filmske karijere ostvarila uzbuđujuće i obećavajuće filmske uloge izazovnih, ponekad egzotičnih i magičnih žena, a izgledala kao da je tek izašla iz tinejdžerskog doba, bar u prvih 15 godina - snimajući filmove u Americi i Velikoj Britaniji. Kao glumica, kako je naveo Bojan Kovačević u martovskom programu Kinoteke, bila je oličenje naoko paradoksalnog spoja osobe izrazite patrijarhalnosti i istovremeno naglašene ženstvenosti koja se skrivala i otkrivala u njenim velikim plavim očima i iza usana koje kao da su se spremale da izgovore neku drskost.

U vremenu velikih filmskih diva Vivijen Li i Elizabet Tejlor, njena lepota se isticala autentičnošću koja je nosila tragove istinske ženstvenosti i gotovo aristokratske otmenosti, ali ništa nije teklo tako glatko u njenoj filmskoj karijeri, pa čak ni posle briljantne uloge u filmu “Anđeosko lice” (1952). Iz nedokučivih razloga, međutim, neke glumice su izgleda imale više sreće od nje na putu do statusa filmske dive.

Rođena u severnom Londonu, Džin Simons je brzo ostvarila školski san da postane glumica, dobivši ulogu mlađe sestre tada velike zvezde Margaret Lokvud u filmu “Give us the Moon” (1944). Ostvarila je potom niz skromnih uloga, uključujući rolu robinje Vivijen Li u filmu “Cezar i Kleopatra” (1945), a onda dobija ponudu Dejvida Lina da igra Estelu u “Velikom iščekivanje” (1946). Taj film joj je utabao put ka sazvežđu filmskih ikona.

Veliki Lorens Olivije otkupio je njen ugovor od Džej Artur Renka - da bi mogla s njim da nastupi u ulozi Ofelije u “Hamletu” (1948). Upamćeno je da je tokom snimanja tog filma velika Vivijen Li, prikrivajući ljubomoru, kontrolisala svog muža Lorensa Olivija. “Hamlet” je osvojio Oskara za najbolji film, a Simonsova je nominovana za sporednu žensku ulogu. Međutim, Oskar je pripao Kler Trevor za ulogu u filmu “Ostrvo Largo”. U publici je tokom dodele bio i režiser Sesil Demil koji je, impresioniran nastupom i pojavom Džin Simons, ponudio da igra u “Samsonu i Dalili”, ali je ona tu ulogu odbila. Bilo je to vreme kada se ni o jednoj mladoj glumici u svetu filma nije toliko pričalo kao što se pričalo o Džin Simons.

Nizala je uloge u filmovima “Plava laguna” (1949), “Adam i Evelin” (1949) i trilerima “Doviđenja na izložbi” (1950), “Cage of Gold” (1950) i “Žut leptir” (1950), koji su joj otvorili vrata Holivuda već 21. godini. Tokom snimanja “Adama i Evelin”, upoznala je Stjuarta Grendžera, za koga se i udala.

U Holivudu je, međutim, postala nevina žrtva opsesivnog sna o devojčici glumici, filmskog mogula i jednog od najmisterioznijih ljudi Holivuda, Hauarda Hadžisa. On je otkupio njen ugovor od RANK i ponudio joj unosan ugovor sa RKO (RKO Pictures). Zahvaljujući tome, glumila je u filmu “Anđeosko lice”, jednom od najznačajnijih noar filmova ikada snimljenih. U ulozi razmažene devojčice i istovremeno smrtonosne zavodnice, pred čijim čarima pada svaka muška otpornost, pa tako i otpornost jednog Roberta Mičama. Film je režirao Oto Preminger, a za možda najblistavije krupne kadrove ikada snimljene na filmu bio je zadužen veteran Heri Stredling.

Hadžis je nakon tog filma, neponovljive ode o neuzvraćenoj ljubavi, zapao u poslovne teškoće, a Džin Simons dobila je slobodu da glumi i za druge filmske kompanije.

Ređali su se filmovi - “Androcles and Lion” (1952) i “Ljubav sa strancem” (1953) sa Viktorom Mejčurom, “The Robe” sa Bartonom i vestern “Metak čeka” (1954), sa Rorijem Kalhunom, zatim “Kući pre mraka” (1958), u kojem je briljirala u ulozi žene koja je doživela nervni slom. U to vreme njen brak sa Grendžerom se raspada, a 1960. udala se za režisera Ričarda Bruksa koji joj je vratio samopouzdanje, davši joj ulogu u filmu “Elmer Džentri šarlatan” (1960).

Ta uloga je nagovestila njen novi uspon kao filmske glumice.

U “Spartaku” (1960) Stenlija Knjubrika dobila je glavnu žensku ulogu, igrajući nežnu Spartakovu (Kirk Daglas) suprugu. Međutim, vremenom će se nažalost pokazati da je to bio i njen poslednji veliki film.

Bruksov pokušaj da filmom “This Happy Ending” (1969), u kojem je igrala očajnu ženu koja maštu o braku, pretvorio se u veliko razočaranje - umesto očekivanog uspeha.

Ranih 70-ih, manje više, Džin Simons je polako počela da se povlači sa filmskog platna. Brak s Bruksom okončan je 1977. godine, obelodanjeno je njeno potonuće u alkoholizam, lečenje na privatnoj klinici i javni istupi u kojima govori o svojoj zavisnosti. Kao da se san jedne Desiree nepovratno izgubio. Tu i tamo se pojavljivala u TV filmovima, u kojima se tek negde pri kraju špice beleži njeno ime. Sve više se povlači u samoću, prihvatajući povremeno pozive za učešće na filmskim festivalima...

Prema navodima Bojana Kovačevića, sećanje na Džin Simons visoko uzdiže njene prve godine na filmu, ali ne mimoilazi ni njen celokupni filmski opus u kojem povremene uspone prate i padovi. Možda će tek neko buduće vreme omogućiti istoričarima filma da objektivnije i svestranije ocene njenu filmsku pojavu, ali se već sada može reći da predstavlja osobenu filmsku glumicu koja ulazi u red najznačajnijih glumica u središtu 20. veka.

Martovski program Muzeja Jugoslovenske kinoteke, koji je počeo desetim Festivalom iranskog filma, obuhvata i program Festivala studentskog filma, deo programa 57. Beogradskog festivala kratkog i dokumentarnog filma, kao i cikluse posvećene hipi pokretu, slavnim kompozitorima i fenomenu zombija.

Sajt Kinoteke je www.kinoteka.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org

(SEEcult.org)