Savremeno dekodiranje nasleđa
Višegodišnji kolektivni istraživačko-umetnički projekat grupe umetnika i kulturnih radnika o emancipatorskim poduhvatima lokalne zajednice, sagledane kroz procese nastanka, razvoja i nestanka njene najveće fabrike tekstila “Mladost”, predstavljen je na izložbi Mladost u šezdesetim u Studentskom kulturnom centru u Kragujevcu.
Na izložbi kustoskinje Slađane Petrović Varagić predstavljeni su radovi petoro umetnika iz Požege – Milice Đorđević, Slobodanke Milošević, Vojislava Nedeljkovića, Sretena Vukovića i Uroša Pavlovića.
Otvaranje izložbe, 16.6.2020, foto: Bogdan Bondžić
Tragajući za vremenom mladosti, projekat “Mladost u šezdesetoj” transponuje sećanje na emacipatorske poduhvate posleratnog jugoslovenskog perioda u polje savremene umetnosti, nastojeći da u današnjem kontekstu dekodira kulturno nasleđe jedne mikro-zajednice i otvori prostor kritičkog razmišljanja unutar postojeće sociokulturne stvarnosti.
Posleratna industrijalizacija društva u bivšoj Jugoslaviji, kako je navela kustoskinja, stvorila je specifične načine života, uticala na afirmaciju i emacipaciju žena untar manjih patrijarhalnih i ruralnih sredina.
Fabrika “Mladost” u Požegi, poput brojnih drugih širom Jugoslavije, predstavljala je osoben socijalistički mikrokosmos, stvarajući među svojim radnicama specifičan osećaj pripadnosti, solidarnosti i važnosti sopstvene uloge u sveopštem razvoju društva. Kasniji procesi deindustrijalizacije i zatvaranja fabrika degradirali su decenijama uspostavljane vrednosne okvire, a generacije radnica koje su nosile borbu za status "radne žene”, danas bolno prihvataju saznanje da njihova žrtva nema vrednost za današnje i buduće generacije, navela je istoričarka umetnosti Slađana Petrović Varagić, koja je i kustoskinja aktuelne izložbe “Vreme 244’33’’ – IVA.lab” u Likovnoj i galeriji Podroom Kulturnog centra Beograda.
Milica Đorđević, Mladost u šezdesetoj (2018)
Fabrika “Mladost” bila je jedna od većih i značajnijih fabrika trikotaže i konfekcije na jugoslovenskom tržištu. Sve do kraja 80-ih godina 20. veka upošljavala je oko 1.200 radnica/ka i bila je “najuspešnija radna organizacija u požeškoj opštini i jedna od boljih među konfekcionarima Srbije”, kako su pisale Večernje novosti 1988.
U proizvodnom objektu koji se prostirao na 8.500 m2 nalazile su se stotine šivaćih mašina na kojima su radile žene iz Požege i okoline, šijući tekstilne proizvode za jugoslovensko tržište i izvoz (SR i DR Nemačka, Holandija, Poljska, Mađarska, Čehoslovačka).
Mladost, arhivska fotografija
Kraj 2007. godine “Mladost” je dočekala u dugovima i sa svega deset radnika, a privatizovana je 2008. godine.
Nekadašnja “šivara” - najveća proizvodna hala “Mladosti”, danas je kineski tržni centar.
Produkcija nastala u okviru projekta "Mladost u šezdesetoj" obuhvata, između ostalog, fotografije Milice Đorđević, koje sa prikupljenjenim arhivskim fotografijama iz fabrike i privatnih arhiva čine paralelne portrete mladosti. Milica Đorđević portretiše današnju mladost, njene izmenjene i prenamenjene prostore, vremešne bivše radnice, njihove naborane ruke i odložene prvomajske zastave, dok foto-arhiva svedoči o nekadašnjoj mladosti koja gradi društvo jednakosti i solidarnosti sa jasnom vizijom budućnosti.
Kako je svrha umetnosti da podstiče debatu o savremenim društvenim pitanjima i propituje svet oko sebe, produkcija kolektiva "Mladost u šeydesetoj" nastoji da tematizuje pitanje kako je nekadašnja jasna vizija budućnosti postala tegobna sadašnjost i neizvesna budućnost. Video rad Sretena Vukovića "Error_Path_Not_Found” i crteži Vojislava Nedeljkovića na različite načine tragaju za "uzrocima greške“. Nedeljkovićev poliptih sastoji se od stotinu crteža dugmeta, istog oblika i veličine, pri čemu je svrha dugmeta kao vezivnog elementa zanemarena. Repeticija formacijski organizovanih oblika odražava formalnost sistema koji ne prepoznaje značaj svakog elementa ponaosob, što kasnije doprinosi njegovom kolapsu. Vukovićev video, strukturisan kao beskonačna forma, predstavlja seriju od tridestak kadrova ujednačenog trajanja, istog filmskog plana – detalja, pokazujući bezuspešan proces proizvodnje. Montirana celina izaziva tenziju i nelagodu prilikom prepoznavanja simptoma bolesti savemenog društva – kontinuiranog ponavljanja grešaka i civilizacijskog hoda u nazad.
Papirnate origami "formacije bratstva i jedinstva“, sastavljene od repetitivnih nizova stilizovanih tekstilnih proizvoda koje u konačnici daju zastavu SFRJ, čine diptih "Zastave mladosti“ Slobodanke Milošević. Kompleksnu koreografiju nastalu na vizuelnom narativu sletova Dana mladosti, koja simbolizuje atmosferu zajedništva i napretka, narušavaju izbledele boje zastave. Fabrika, država i zastava koje se ovim radom kontekstualizuju više ne postoje. Njihove simbole i ostatke zatičemo odložene u omanjem prostoru fabrike u kome se čuva arhiva "Mladosti“, dok najveći deo prostora zauzima kineski šoping centar. Minimalnim intervencijama u grafičkom rešenju logotipa nekadašnje fabrike tj. prevodom jezika na logotipu sa srpskog (tada srpsko-hrvatskog) na kineski, Uroš Pavlović mapira promene nastale u šestodecenijskom razdoblju - globalne geopolitičke i društveno-ekonomske prekompozicije i trijumf kapitalizma, koji pored kompetitivnosti na tržištu i nejednakosti u društvu, dovodi i do ksenofobije i međusobnog nerazumevanja među onima koji danas dele svet, navela je Slađana Petrović Varagić u tekstu u katalogu izložbe.
Delovanjem neformalnog kolektiva "Mladost u šezdesetim" nastaje nezavisna umetnička produkcija sa namerom da istraži i očuva sećanje malih zajednica na emancipatorske prakse i doprinese borbi protiv revizije istorije.
Izložba “Mladost u šezdesetim” predstavljena je u junu 2019. i u Galeriji savremene umetnosti u Pančevu, a u Galeriji i Kontakt galeriji SKC-a u Kragujevcu otvorena je do 30. juna.
U okviru projekta “Mladost u šezdesetoj” realizovan je i istoimeni film, u produkciji Nezavisnog filmskog centra "Filmart", te objavljena foto-knjiga.
*Foto: SKCKG/Marko Dašić
(SEEcult.org)
