Šagal u Tretjakovskoj
Državna Tretjakovska galerija u Moskvi priredila je izložbu manje poznatih grafičkih radova oca ruske avangarde Marka Šagala, povodom 125. godišnjice njegovog rođenja. Glavni cilj te postavke je da pokaže jednu od osnovnih osobenosti Šagalovog stvaralaštva - internacionalizam. Izložba “Mark Šagal. Izvori stvaralačkog jezika slikara” uključena je u program Godine francuskog jezika i književnosti u Rusiji, a obuhvata 150 grafičkih crtrža, od kojih je većina nastala u Šagalovom rodnom Vitebsku, pre nego što je stigao u Francusku u kojoj je proveo veći deo života.
Državna Tretjakovska galerija u Moskvi priredila je izložbu manje poznatih grafičkih radova oca ruske avangarde Marka Šagala, povodom 125. godišnjice njegovog rođenja. Glavni cilj te postavke je da pokaže jednu od osnovnih osobenosti Šagalovog stvaralaštva - internacionalizam.
Izložba “Mark Šagal. Izvori stvaralačkog jezika slikara” uključena je u program Godine francuskog jezika i književnosti u Rusiji, a obuhvata 150 grafičkih crtrža, od kojih je većina nastala u Šagalovom rodnom Vitebsku, pre nego što je stigao u Francusku u kojoj je proveo veći deo života.
Upravo likovi porodice i jevrejska svakidašnjica u provinciji, progonili su Šagala celog veka.
Tretjakovska galerija dosad je priredila tri izložbe posvećene stvaralaštvu Šagala, a poslednja je bila velika retrospektiva 2005. godine, koja je zauzela gotovo sve prostorije zdanja tog muzeja na Lavrušenskom prolazu.
Zadatak aktuelne postavke je da pokaže jednu od osnovnih osobenosti Šagalovog stvaralaštva - njegov internacionalizam.
Direktorka Tretjakovske galerije Irina Lebedeva izjavila je da se povodom Šagalovog jubileja sada širom priređuju izložbe njegovih radova, pa će deo kolekcije iz Moskve biti poslat na izložbu u Japanu.
Za pravo da Šagala nazovu svojim slikarem spore se tri zemlje: Rusija, Belorusija i Francuska. Sam maestro je o tome ovako pisao: “Otadžbina moja je u mojoj duši. / Razumete li to ? / Ulazim u nju bez vize... / U meni zelene bašte rastu, / namrštene, tužne udoline / gde se sokačići krivonogi vrzmaju. / Tamo jedino što kuća nema. / U njima je detinjstvo moje ostalo”.
U tom opisu lako se prepoznaje Vitebsk, svet jevrejskog mestašca sa gomilom dece u svakoj porodici, sa sumornim dućanima i bogobojažljivim starcima.
Tim svetom koji dopire iz detinjstva i Šagal je ispunio svoje slike.
Godine 1922. u knjizi “Moj život” on se prisetio kako je maštao da “osedla kamenu himeru Notr-Dam, da je obuhvati rukama i nogama i da poleti!” “Ispod mene je Pariz! Moj drugi Vitebsk!”, naveo je Šagal, upućujući kompliment Parizu.
Otuda i ne čudi što je izložba u Tretjakovskoj galeriji, posvećena “izvorima stvaralačkog jezika slikara”, prožeta dvema za Šagala rimujućim temama: Vitebskom i Parizom. Pri tome je svet za Šagala načisto lišen svakodnevne prizemnosti. Ako je za njega Vitebsk grad u kojem lete prema nebu mališani i ostali zaljubljeni, violiniste i razne deduške, onda je Pariz za njega - Luvr.
Luvr ga je pomirio i sa otadžbinom.
“...Najlakše sam disao u Luvru. Tamo su me okruživali prijatelji koji me behu odavno napustili.Njihove molitve su se slivale sa mojom. I slike su njihove osvetljavale moju mladalačku fizionomiju. Kao prikovan stajah pred Rembrantom, bezbroj puta se vraćah Šardenu, gde su me zaticali Fuke, Žeriko”, govorio je Šagal. On je svuda umeo da nađe svoj nebeski grad.
Kako je jednom zabeležio, “nije samo u tehnici tražio smisao umetnosti”. “Preda mnom kao da se otkrio lik bogova”, dodao je.
Takvo otkrovenje omogućavalo je Šagalu da diše i živi. Ono je proniklo u ceo život. Kao rezultat tog otkrovenja božjih likova u umetničkom činu i najprostije svakodnevne stvari su postajale skoro volšebne u svojoj lepoti. Zato nova izložba Šagala u Tretjakovskoj galeriji ima za cilj prezentovanje pre svega slikarevog grafičkog nasledstva. Iako izgleda kamerna, to ni u kom slučaju ne umanjuje njen značaj, jer je Šagalov Svet - uvek bio i ostao mesto na kome se susreću Nebo i Zemlja, duša i zemne brige.
Na postavci su od čuvenih Šagalovih radova izložene ilustacije “Bibilje”, Gogoljevih “Mrtvih duša” i Lafontenovih “Basni”, koje su inače bile prezentovane i na prethodnoj izložbi 2005. godine pod nazivom “Pozdravljam te, otadžbino!”
Likovna publika može naići i na raritete, jer su među 150 izloženih eksponata i portreti rođenih i bliskih Šagalovih svojti koji dosad nikada nisu izlagani: mame i sestre, rođaka, žene sa kćerkom, nastali 1910-ih godina. Osim toga, prvi put se mogu videti Šagalovi albumi iz arhiva francuskog pesnika Bleza Sandrara do kojih su u Francuskoj došli moskovski kolekcionari. Iz Francuske su takođe stigli i kolaži nastali 60-ih i 70-ih godina, među kojima je i crtež panoa za “Trijumf muzike” u Metropoliten operi.
U Rusiji je, inače, Šagal manje poznat kao skulptor, pa su se na ozložbi našle i dve skulpture za fontanu, nastale 1964. godine zahvaljujući švajcarskom fondu Pjera Džanada.
Izložbu dopunjuju antikvarni predmeti stanovanja sa početka prošlog veka koji ostvaruju harmoničnu vezu sa postavljenim slikama. Tako, na primer, sa slikom “Brijačnica”, na kojoj je naslikan čovek sa kapom koji je zaseo u stolici, postavljena fotelja sa početka 20. veka iz Ruskog etnografskog muzeja Sankt Peterburga, ista kao na Šagalovoj slici. Izloženo je više zanimljivih predmeta pozajmljenih sa različitih strana, a najvredniji od njih je “Svadbeni servis” koji je slikar izradio za svadbu svoje kćerke Ide 1951.
Izložba je upotpunjena i serijom foto-instalacija i vitražima koje je Šagal već u zreloj fazi uradio za sinagogu pri Medicinskom centru u Hadasu.
Hronoloških ograničenja na izložbi nema, pa su zajedno i rani crteži i skice nastali u Vitebsku i kasniji pariski kolaži, kao i štampana Šagalova grafika.
Branko Rakočević
