Provokativna završnica 12. Vizualizatora

Izložbe kontroverznig holandskih fotografa Prinsa de Vosa i Oxiee Villamonte zatvaraju 9. decembra u Kulturnom centru Grad u Beogradu 12. Međunarodni festival fotografije Vizualizator, postavljajući ključna pitanja o identitetu, društvenim normama i dinamikama moći.

Prins de Vos, progresivni umetnik i glas LGBTQ+ zajednice, predstavljen je kroz tri moćna projekta: Enclose, Boys Do Cry i On Hold, u okviru kojih donosi snažne, lične priče koje preispituju granice identiteta, ljubavi i prihvatanja, s posebnim fokusom na borbu za prava LGBTQ+ zajednice i vidljivost trans osoba. Serija fotografija Boys Do Cry intimna je hronika sedmogodišnjeg života trans-muškarca, a izazvala je vandalizam i medijski skandal u Holandiji, otvarajući prostor za ključne razgovore o identitetu i vidljivosti trans zajednice. Prinsovi radovi su sirovi, emotivni i nepokolebljivo iskreni.

Oxiea Villamonte kaže da, pogleda u ogledalo, vidi svoju majku kako je posmatra. Kroz seriju Next of Kin, autorka vodi na introspektivno putovanje kroz porodično nasleđe i identitet. Njen rad je sirova i moćna ispovest o tome kako porodična prošlost oblikuje ličnu sadašnjost. Autoportreti koji preispituju odnose moći i univerzalne teme dinamičnih odnosa između muškaraca i žena, prožeti su ličnom perspektivom koja ostavlja dubok trag.

Oxiea Villamonte

Vizualizator predstavlja i izložbu “Halal Riviera” crnogorskog fotografa Radoja Jovanovića, na čijem su otvaranju 3. decembra otvorena pitanja budućnosti fotografske scene u regionu, ali i globalnih trendova koji utiču na umetnički izraz.

Na otvaranju izložbe predstavljen je projekat “Out of Frame: Promoting New Perspectives Through Photography”, zajednički napor festivala Tivat Photo Days i Vizualizator, čiji je cilj jačanje regionalne umetničke i fotografske scene kroz povezivanje umetnika, promociju mladih talenata i istraživanje novih perspektiva u fotografiji.

“Out of Frame” je deo projekta Kultura i kreativnost za Zapadni Balkan (CC4WBs), finansiranog od Evropske unije, čiji je cilj podsticanje dijaloga na Zapadnom Balkanu kroz unapređenje kulturnog i kreativnog sektora radi povećanja društveno-ekonomskog uticaja. U okviru tog projekta, za april 2025. godine najavljena je izložba srpskog fotografa na festivalu Tivat Photo Days.

Izložba “Halal Riviera” slavi jedinstvenost kulturnog nasleđa Crne Gore kroz objektiv Radoja Jovanovića, koji je kroz pažljivo komponovane prizore Ulcinja publici približio mesto gde tradicija i savremeni ritmovi oblikuju kulturološku panoramu jednog mesta.

Radoje Jovanović

Vizualizator je pokazao i kako izgleda surova realnost na severu Norveške – kroz izložbu norveške fotografkinje Andree Gjestvang, dobitnice prestižne nagrade L’Iris d’Or, koja je predstavila seriju fotografija “Everybody Knows This is Nowhere” o surovoj realnosti mladih na marginama bogatog društva koji žive u Finmarku, najsevernijoj regiji Norveške, a otvorena je 2. decembra u galeriji O3one Art.

Vizualizator je obuhvatio i “Vikend domaće fotografije”, koji je obuhvatio dve izložbe domaćih autora “Na tragu svetlosti” Foto-saveza Srbije i “Taj trenutak” el gvojosa. Obe postavke u Centru za kulturu “Vlada Divljan” osvetljavaju raznovrsne pristupe savremenoj srpskoj fotografiji, promovišući tehničku preciznost, inovativnost i umetničku hrabrost.

Dragan Lapčević, Na mestu voljno

Tradicionalna izložba Foto-saveza Srbije “Na tragu svetlosti” predstavila je selekciju radova renomiranih autora, kako iz Srbije tako i iz inostranstva, koji su osvajali nagrade na prestižnim domaćim i međunarodnim konkursima. Ovogodišnji izbor radova donosi posebno bogatstvo tema i tehnika, sa akcentom na raznovrsnosti u pristupu savremenoj fotografiji u Srbiji. Tri glavne tematske celine – urbana fotografija, portret i pejzaž – donose fascinantne vizuelne priče o gradskom životu, ljudskim emocijama i prirodi. Posebnu pažnju privlače tehničke varijacije crno-bele i kolor fotografije, koje publici nude priliku da sagleda različite stilove i tehnike savremene srpske fotografije.

Izložba “„Taj trenutak” ponudila je intiman uvid u rad poznatog srpskog fotografa el gvojosa. Njegova jedinstvena umetnička vizija istražuje granice između posmatrača, subjekta i stvarnosti kroz četiri tematske celine: radnička klasa, detinjstvo, energija muzičke scene i suština profesije fotografa. el gvojosove fotografije nisu samo vizuelni dokument, već emotivne priče koje preoblikuju realnost i pozivaju posmatrače da preispitaju sopstvene percepcije.

U okviru 12. Vizualizatora, u Muzeju primenjene umetnosti svečano su dodeljene nagrade 26. nacionalnog konkursa za najbolje fotografije u medijima “Press Photo Srbija”, uz otvaranje izložbe odabranih radova sa konkursa.

Dobitnik glavne nagrade je Filip Krainčanić za reportažu “Izborni ples u Novom Sadu”, koja na upečatljiv način osvetljava specifičnu atmosferu jednog od najvažnijih političkih događaja godine.

Filip Krainčanić, Izborni ples u Novom Sadu

Izložba “Press Photo Srbija” osvetljava širok spektar tema koje su obeležile politički i društveni život Srbije tokom protekle godine, demonstrirajući snagu dokumentarne fotografije da beleži, zaintrigira i inspiriše. Na izložbi je prikazano ukupno 150 radova.

Pored glavne nagrade, dodeljeno je ukupno sedam nagrada i četiri pohvale. U kategoriji Blic vest nagrađena je fotograifja Saše Džambića “Požar u bloku 70”. U kategoriji Ljudi reportaža nagradu je dobio Mitar Simikić za “Reciklažu života”, dok je u kategoriji Okolina Boško Bunuševac nagrađen za fotografiju "Užina“, a  za reportažu u istoj kategoriji Uroš Arsić za priču “Evakuacija životinja zarobljenih na Krčedinskoj adi”.

Za portret godine proglašena je fotografija “Portret Dubravke Đedović Handanović”, te Marka Spasojevića za fotografiju. Aleksandar Dimitrijević je u odneo nagradu u kategoriji Sport za fotografiju španskog fudbalera Jamala “Dete je šampion”, a u istoj kategoriji Život reportaža, Konstantin Novaković nagrađen je za reportažu “Proslava Novruza”.

Posebne pohvale žirija dobili su Nenad Mihajlović u kategoriji Blic reportaža za priču “Potraga za nastradalima na železničkoj stanici”, Sanja Knežević u kategoriji Ljudi reportaža za seriju fotografija “Can I touch you?”, te Nebojša Raus u kategoriji Život za fotografiju “Život u bašti”. Za reportažu u istoj kategoriji pohvaljen je Saša Čolić za rad “Hotel Biševo, a renaissance of socialism architecture”.

Šestočlani žiri činili su: Marija Janković, fotografkinja i urednica fotografije u nedeljniku Vreme, Goran Sivački, fotograf i urednik fotografije, Oliver Bunić, fotograf i urednik fotografije, Predrag Uzelac, fotograf i saradnik na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, Jelena Kovačević Vorgučin, vizuelna umetnica i fotografkinja, Zvezdan Mančić, predsednik Centra za razvoj fotografije i direktor festivala Vizualizator.

Pod sloganom Re-kreaicja vida - da pogledamo fotografiju novim očima, 12. Vizualizator predstvio je i izložbu “Arctic Dreams” nagrađivanog švajcarskog fotografa Maria Hellera, koja istražuje surovu svakodnevicu i jedinstvenu dinamiku života u Barencburgu, rudarskom gradu na teritoriji Norveške koji pretežno naseljava rusko i ukrajinsko stanovništvo.

Arctic Dreams

“Arctic Dreams” je poziv u zabačeni svet Barencburga, izolovanog rudarskog grada na ivici civilizacije i surovosti prirode. Sa populacijom od oko 400 stanovnika – ruskih i ukrajinskih rudara, turističkih vodiča i avanturista, Barencburg predstavlja intrigantnu priču o opstanku i zajedništvu u negostoljubivom okruženju.

Mario Heler beleži svakodnevne, ali značajne trenutke ljudske povezanosti, tradicije i kolektivnih rituala koji održavaju zajednicu na ivici Arktičkog kruga. Surovi pejzaži osvetljeni arktičkom svetlošću podsećaju na univerzalne ljudske težnje – pronaći smisao čak i u najizazovnijim uslovima.

U okviru 12. Vizualizatora, održana je i izložba Nicole Tung “As Strong as the War, As Soft as the Peace”, koja osvetljava tri ključne globalne priče koje su obeležile poslednju deceniju - sukobe u Iraku i Siriji, prodemokratske proteste u Hong Kongu i posledice rata u Ukrajini. Fotografije Tunga, predstavljene u Galeriji Nikola Radošević, povezuje tema ljudske izdržljivosti, zajedništva i potrage za mirom, uprkos razarajućim okolnostima.

Reč je o prvoj seriji fotografija dokumentuje brutalnost sukoba u Iraku i Siriji, sa fokusom na gradove Mosul i Raku, nekadašnje “prestonice” Islamske države, a sada sinonime za razaranja, masovne grobnice i urbane pejzaže u ruševinama.

Druga serija posvećena je prodemokratskim protestima monumentalnih razmera u Hong Kongu, koji su tokom 2019. godine potresali ovaj grad. Fotografije prate hrabre građane koji izlaze na ulice da bi branili svoja prava i slobode, uprkos represiji i konstantnom prisustvu sile.  

Treća serija posvećena je ratu u Ukrajini, koji je ostavio neizbrisive tragove u svakodnevnom životu običnih ljudi. Fotografije ukazuju na dihotomiju između razaranja i ljudske solidarnosti – sa jedne strane svirepost sukoba, a sa drudge humanost i zajedništvo koje opstaje i u najtežim uslovima.

Festival su podržali OEBS, Britanski savet, ambasade Italije, Holandije, Švajcarske, Sjedinjenih Američkih Država, Norveške i Portugala, NS Plakat, Alma Quattro, Radisson RED i mnogi drugi partneri.

*Naslovna fotografija: Prins de Vos

(SEEcult.org)