Prirodnjački muzej strahuje za sudbinu
Prirodnjački muzej u Beogradu objavio je da gubi svoj 125-godišnji status samostalne nacionalne ustanove kulture, nauke i prosvete, te postaje radna jedinica Zavoda za zaštitu prirode Srbije. To je izazvalo burne reakcije na društvenim medijima, a došlo je i do poziva Ministarstva kulture i informisanja Srbije na dijalog, iako se Prirodnjački muzej prvobitno požalio da pokušaji uspostavljanja dijaloga sa nadležnima - kako bi se razjasnili razlozi i namere, nisu nailazili na odziv.
Prema navodima Prirodnjačkog muzeja, osim jednog zvaničnog razgovora 25. januara, kada je donedavnom pomoćniku ministra predočeno neslaganje sa namerama o pripajanju Prirodnjačkog muzeja resoru zaštite životne sredine, daljih podrobnijih i zvaničnih informacija i kontakata s predstavnicima Ministarstva kulture i informisanja nije bilo.
"Zamišljeno je da jedna od pet prvoosnovanih institucija srpske kulture, ustanova visoke akademske, kulturne i istorijske reputacije, izgubi status samostalnog muzeja, iako tako takav figurira u Zakonu o kulturi, Zakonu o kulturnim dobrima, svim dosadašnjim strategijama razvoja kulture Republike Srbije uključujući i aktuelnu za period od 2020. do 2029. godine, nedavno raspravljanom nacrta Zakona o muzejskoj delatnosti, pa čak i u Zakonu o zaštiti prirode, ali i mnogim drugim dokumentima. Čini se da je ovakva zamisao doneta naprečac, bez dobre namere i dobrog promišljanja, a očigledno i bez zakonske pripreme", naveo je Prirodnjački muzej na svom sajtu, dodajući da Vlada Srbije ima nameru da ga pretvori u radnu jedinicu Zavoda za zaštitu prirode Srbije, institucije koja je 1948. upravo osnovana na inicijativu Prirodnjačkog muzeja.
Povodom te dramatične objave, pokrenuta je i onlajn peticija za očuvanje statusa Prirodnjačkog muzeja, koju je za manje od 24 sata potpisalo više od 2.600 ljudi.
“Kao građani Srbije, smatramo da je apsolutno nedopustivo da se Prirodnjački muzej u Beogradu, jedina institucija te vrste u zemlji, degradira na nivo radne jedinice Zavoda za zaštitu prirode Srbije. Insistiramo da Muzej ostane nezavisna i samostalna institucija od neprocenjivog nacionalnog značaja za očuvanje prirodne baštine Srbije”, navedeno je u peticiji, koju je pokrenula Skupština slobodne Srbije preko platforme
kreni-promeni
Pokretači peticije istakli su da nijedan pojedinac (ili grupa ljudi) ne sme uzeti sebi za pravo da uništi ono što je više od jednog veka (tačno 125 godina) čuvano od zuba vremena, ratnih razaranja, ćudi prirode ili hirova ljudi.
“Prirodno, kulturno i naučno bogatstvo Prirodnjačkog muzeja je neotuđivo vlasništvo naroda Srbije i ni pod kojim uslovima ne sme biti predmet kratkoročnih ili nepromišljenih odluka nijedne vlasti, kako sadašnje, tako i buduće. Prirodnjački muzeji su u svim zemljama sveta jedna od odlika državnosti, lična karta civilizacijskog nivoa i brige o prirodnoj i kulturnoj baštini jednog naroda kroz vekove. Sudbina prirodnjačkog muzeja je naša ljudska, građanska i istorijska obaveza kako pred precima koji su nam ga ostavili, tako i pred potomcima kojima ga oduzimamo, ukoliko dopustimo da bude ugašen. Nad Prirodnjačkim muzejom se ne sme dozvoliti ovakav anticivilizacijski čin”, poručila je Skupština slobodne Srbije.
Sfalerit, Trepča, foto: Prirodnjački muzej
Predstavnici Prirodnjačkog muzeja u međuvremenu su pozvani na sastanak u Ministarstvo kulture i informisanja. “Nadamo se razjašnjenju situacije”, objavio je 23. februara Prirodnjački muzej na Fejsbuku.
Prirodnjački muzej osnovan je 19. decembra 1895. godine, od kada je posvećen proučavanju i čuvanju prirodnog blaga Srbije i regiona, te približavanju i pružanju javnosti naučno zasnovanih i istinitih informacija o prirodnim pojavama i njihovim elementima.
Lumakela fosilizovanih kostiju krupnih sisara Prebreza. detalj, foto: Prirodnjački muzej
Prirodnjački muzej obeležava jubilej serijom događaja, izložbi, naučnih publikacija, digitalnih programa, kao i sadržajima na društvenim mrežama.
Povodom 125 godina od osnivanja Prirodnjačkog muzeja, u njegovoj galeriji na Kalemegdanu priređena je izložba “Priča o nama” autorke Aleksandre Maran Stevanović, koja je otvorena do 15. aprila, a obuhvata četiri celine: Kabinet retkosti - kratka istorija prirodnjačkih zbirki, Iz arhive Prirodnjačkog muzeja, Iz zbirki Prirodnjačkog muzeja i Savremeni period Muzeja.
Uz brojne atraktivne i istorijski i naučno značajne predmete iz riznica Prirodnjačkog muzeja, izložba obuhvata i istoriografske podatke o njegovom osnivanju, borbi za opstanak njegovih muzealaca tokom dva svetska rata i nikad ispunjenoj želji da se dobije dostojan prostor za prikaz javnosti prirodnjačkih dragocenosti.
Lumakela amonita Greben, foto: Prirodnjački muzej
Prirodnjački muzej jedna je od najstarijih institucija kulture i jedini muzej prirodnjačkog tipa u Srbiji. Osnovan je kao Jestastvenički muzej srpske zemlje 19. decembra 1895. godine aktom Ministra prosvete i crkvenih dela Kraljevine Srbije. Prve zbirke, koje potiču iz prve polovine XIX veka, prikupljane su i čuvane najpre u Liceju, a zatim u Jestastveničkom kabinetu Velike škole pod rukovodstvom Josifa Pančića, prvog srpskog botaničara i upravnika Liceja. Njegovu ideju o osnivanju muzeja ostvarili su njegovi sledbenici, među kojima su mnoga značajna imena tog doba.
Prva stalna izložba svečano je otvorena 7. septembra 1904. godine, na dan stogodišnjice Prvog srpskog ustanka. Tokom Prvog i Drugog svetskog rata mnoge zbirke su oštećene ili uništene, a nakon Drugog svetskog rata muzej se oporavlja i nastavlja svoju delatnost. Neposredno nakon rata Muzej ima značajnu ulogu u pokretanju zaštite prirode u Srbiji.
U Prirodnjačkom muzeju danas se čuva 125 zbirki sa više od 1,6 miliona primeraka stena, minerala, fosila, biljaka, gljiva, životinja, lovačkih trofeja i lovačkog oružja. Zbirke predstavljaju ogromnu kulturnu i naučnu bazu, a u okviru njih se nalazi nekoliko stotina holotipova i unikatnih primeraka minerala, stena, botaničkih i zooloških predmeta, po čemu je Prirodnjački muzej posebno značajan. U zbirkama se čuvaju i primerci vrsta biljaka i životinja koje se više ne mogu naći na terenima Srbije, pa čak ni u svetu.
Zgrada Prirodnjačkog muzeja u Njegoševoj ulici, foto: B. Ivančević
Prirodnjačkom muzeju je 1972. godine pripojen Muzej šumarstva i lova, a 1992. godine zgrada na Malom Kalemegdanu postala je Galerija Prirodnjačkog muzeja, u kojoj se, pored izložbi, održavaju i naučna i stručna predavanja, promocije, tribine i seminari.
Prirodnjački muzej ima i specijalizovanu naučnu biblioteku, koja je među najstarijima na Balkanu, a sadrži više od 22.000 naslova knjiga, rukopisa, naučnih časopisa, geografskih i geoloških karata.
Mnogobrojne izložbe Prirodnjačkog muzeja privlače veliku pažnju publike u Beogradu i širom Srbije: Životinjsko carstvo, Ajkule i raže Jadranskog mora, Minerali Trpeče, Suživot sa zverima, Skeleti uživo, Dodirnimo prirodu, Srpsko jezero, 6 nogu, Drvo ili život sam, Kroz svet insekata Srbije, Nebeski lovci, Dobrodošli u mezozoik, Rogovi, Put na Mesec, Zov daljine... Muzej je organizovano i nekoliko izložbi o poznatim prirodnjacima koji su deo svog rada posvetili muzeju: Arčibald Rajs – prirodnjak, Istoričar prirode - Nikola Pantić, Petar Stevanović - od stene do stene, Pančić – Putovanje. Osim u Beogradu...
Pored stručnih, naučnih i popularnih publikacija koje prate izložbe, Muzej periodično objavljuje i zbornik stručnih i naučnih radova - Bulletin Of The Natural History Museum In Belgrade, kao i Godišnjak Prirodnjačkog muzeja.
Prirodnjački muzej je 2013. godine dobio prestižnu nagradu "Mihajlo Valtrović" za izuzetne rezultate ostvarene u stručnom radu, koju dodeljuje Muzejsko društvo Srbije, a 2016. godine je odlikovan Sretenjskim ordenom drugog stepena za naročite zasluge u oblasti kulture i nauke, povodom 120 godina postojanja.
Danas, 125 godine posle osnivanja, Prirodnjački muzej je, kako je naveo, još uvek u privremenom smeštaju, bez prostora za normalan rad i čuvanje i zaštitu zbirki, bez stalne izložbene postavke koja bi na jednom mestu prezentovala veliku prirodnu i kulturnu baštinu Srbije.
Generalni pokrovitelj obeležavanja jubileja je Erste banka, sa kojom je realizovana i bilbord kampanja na temu prirode, realizovana tokom decembra 2020. na lokacijama u užem centru Beograda. Jubilej Prirodnjačkog muzeja podržale su i kompanije Telekom Srbija i Hemofarm Fondacija.
(SEEcult.org)
