Preminuo Predrag Ejdus

Istaknuti dramski umetnik Predrag Ejdus, prvak Drame Narodnog pozorišta u Beogradu i nekadašnji upravnik tog teatra, preminuo je 28. septembra u Beogradu u 72. godini, posle duge i teške bolesti.

Datum i mesto sahrane biće naknadno saopšteni, objavilo je Narodno pozorište.

Ejdus je tokom duge i bogate karijere odigrao oko 200 dramskih uloga i snimio više od 50 filmova, učestvovao je u 50 TV drama i 30 TV serija, a ostvario je i više od 200 uloga u radio-dramama snimljenim za Radio Beograd.

Rođen 24. jula 1947. godine u Beogradu, Ejdus je diplomirao glumu 1972. godine na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu, u klasi profesora Milenka Maričića.

Osim u Beogradu, igrao je i na scenama širom bivše Jugoslavije - u Novom Sadu, Subotici, Zrenjaninu, Zagrebu, Podgorici... kao i u Nemačkoj, Francuskoj, Kanadi, SAD, Mađarskoj, Švajcarskoj...

U njegova antologijska pozorišna ostvarenja ubrajaju se likovi Osipa Mandeljštama, Joakima Vujića, Kneza Miškina, Franca Kafke, Napoleona, Alekseja Fjodoroviča Karamazova, Borisa Godunova, Isaka Babelja, Porfirija Petroviča, Laze Dunđerskog, Fausta, Šajloka, Kir Janje...

Kir Janja

Poseban kuriozitet vezan je za predstavu Radoslava Pavlovića "Šovinistička farsa" u režiji Egona Savina u kojoj je ulogu Bernarda Draha odigrao 1.800 puta.

Član Drame Narodnog pozorišta u Beogradu postao je odmah nakon diplomiranja. Narodno pozorište napustio je 1993. godine i postao član Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u kojem je igrao, između ostalog, u predstavama “Tako je (ako vam se tako čini)” (Lamberto Laudizi), “Unosno mesto” (Aristarh Vladimirovič Višnjevski), “Tako je moralo biti” (Jakov Nedeljković), “Mletački trgovac” (Šajlok), te u ranijim “Iz junačkog života građanstva”, “Kandid ili Optimizam”, “Nebeski odred”, “Prevođenje”, “Lulu”, “Skup”, “Supermarket”, “Mein Kampf”, “Poslednji dani čovečanstva”.

Od septembra 2006. ponovo je postao glumac Narodnog pozorišta, u čijem je aktuelnom repertoaru igrao u predstavama “Dr” (Života Cvijović), “Kir Janja” (Kir Janja), “Car Edip” (Tiresija), “Predstava Hamleta u selu Mrduša Donja” (Andre Škunca), “Pokojnik” (Spasoje Blagojević), “Kanjoš Macedonović” (Dužd), “Život je san” (Dužd), “Henri Šesti” (Biskup od Vinčestera), “Čudo u Šarganu” (Prosjak), “Rodoljupci” (Gavrilović) i “Ivanov” (Šabeljski, Matvej Semjonovič, grof, ujak Ivanova).

Kao jedan od najaktivnijih glumaca na srpskoj sceni, neumorni Ejdus igrao je i u predstavama Bitef teatra “Zločin i kazna” i “Lolita”, Ateljea 212 “Boris Godunov” i “U poseti gospodinu Grinu”, “Oblomov” Crnogorskog narodnog pozorišta, “Klopka”, “Gospoda Glembajevi” i “Ujkin san” Srpskog narodnog pozorišta, “Amadeus” i “Delirijum tremens” Beogradskog dramskog pozorišta…

Među filmovima u kojima je igrao su “Snovi, život i smrt Filipa Filipovića”, “Visoki napon”, “Poslednji krug u Monci”, “Seks, partijski neprijatelj No 1”, “Mala”, “Tango argentino”, “Pun mesec nad Beogradom”, “Vukovar, jedna priča”, “Tamna je noć”, “Ubistvo s predumišljajem”, “Zona Zamfirova”, “Pljačka Trećeg rajha”, “Jesen stiže, Dunjo moja”…

Ivanov

Ejdus je od novembra 2007. godine do marta 2009. godine obavljao funkciju upravnika Narodnog pozorišta u Beogradu. Podneo je neopozivu ostavku zbog, kako je naveo, nemogućnosti komunikacije s Ministarstvom kulture Srbije, čije je ideje o reorganizaciji nacionalnog teatra iznutra ocenio neostvarljivim.

Dobitnik je velikog broja nagrada, uključujući i "Dobričin prsten" za životno delo, odnosno za celokupno pozorišno glumačko ostvarenje. U obrazloženju je tada istaknuto da Ejdus istinski histrionskom energijom tumači veoma raznolik repertoar, počev od tragedija i velikih drama sve do komedija, vodvilja i kabarea, te da je glumac neviđenog istraživačkoga elana, neumoran u iznalaženju lucidnih pojedinosti u prikazivanju dramskih i komičnih uloga.

Ejdus je ove godine dobio dve nagrade za životno delo - Sterijinu nagradu za naročite zasluge na unapređenju pozorišne umetnosti i kulture i Nagradu za životno delo "Zlatni ćuran".

Otvarajući 2015. godine jubilarno, 60. Sterijino pozorje, Ejdus se u tradicionalnoj besedi osvrnuo na krizu u zemlji i teško stanje u kulturi, ocenjujući da su pozorišta “postala socijalne ustanove, a umetnici doslovno ekonomski ugrožena kategorija stanovništva”. “Mnoge oblasti ekonomskog, društvenog i kulturnog života su u krizi. Državne institucije kulture tavore u pogubljenim kriterijumima vrednosti. Političke elite u takozvanim tranzicionim vremenima kulturu, pa i pozorište, polako ali sigurno osiromašuju, onemogućavaju njegovu transformaciju i negativnom selekcijom rukovodećih kadrova srozavaju njegove umetničke vizije”, rekao je tada Ejdus, posebno ukazujući na teško stanje u pozorištima i nezavidan socijalni položaj umetnika. Iako pozorišno stvaralaštvo, kako je naveo, ponekad izgleda kao nemoguća misija zbog “nepredvidljivih političkih, ideoloških, kulturoloških, estetskih i drugih ograničenja”, ono i pored toga opstaje hiljadama godina kao večna vatra.

Ejdus je Sterijinu nagradu dobio dva puta - za ulogu Laze Dunđerskog u predstavi “Je li bilo kneževe večere” i za naslovnu rolu u “Kir Janji”. Dvostruki je dobitnik i Zlatnog lovorovog venca u Sarajevu - na 22. i 30. Festivalu jugoslovenskog teatra za uloge u predstavama “Strah i nada Nadežde Mandeljštam”, odnosno “Nastasja Filipovna”. Oktobarska nagradu Grada Beograda dobio je za uloge Napoleona I u istoimenoj predstavi i Porfirija u “Zločinu i kazni” 1992. Takodje, dobitnik je nagrade “Milivoje Živanović” na Glumačkim svečanostima u Požarevcu za ulogu Ignjata Glembaja u predstavi “Gospoda Glembajevi” i ulogu profesora Švarca u “Supermarketu”.

Statuetu “Joakim Vujić” za izuzetan doprinos razvoju pozorišne umetnosti u Srbiji dobio je 2004. godine, a Nušićevu nagradu za životno delo glumcu komičaru na Nušićevim danima u Smederevu 2008. godine

Paralelno sa glumom, više od deceniju i po bavio se uspešno i pedagoškim radom na Akademiji lepih umetnosti u Beogradu.

Ejdus je bio i predsednik Udruženja dramskih umetnika Srbije od 1985. do 1989. godine.

*Foto: NP

(SEEcult.org)