Preminuo Mladen Stilinović
Uticajni hrvatski umetnik Mladen Stilinović, jedan od najznačajnijih i međunarodno najpoznatijih stvaralaca savremene umetnosti sa prostora bivše Jugoslavije, preminuo je u 70. godini, posle teške bolesti.
Jedan od rodonačelnika nove umetničke prakse i uticajne Grupe šestorice autora, Stilinović je preminuo 18. jula u Puli posle višegodišnje borbe sa kancerom, preneli su hrvatski mediji.
Stilinović pripada generaciji umetnika koji su umetničku karijeru započeli ranih 70-ih godina 20. veka izvan i uprkos umetničkim i državnim institucijama.
Celokupnim opusom, koji se sastojao od kolaža, fotografija, slika, instalacija, filmova, video radova, Stilinović je decenijama unazad provocirao i parodirao vrednosne sisteme i sistemske centre moći, potvrđujući poziciju umetnika kao aktivnog korektiva stvarnosti koja ga okružuje, kako je istakao svojevremeno Tihomir Milovac, kustos retrospektivne izložbe “Nula iz vladanja” u Muzeju savremene umetnosti u Zagrebu. Na toj izložbi predstavljeni su 2012. godine Stilinovićevi radove od prvih filmova s početka 70-ih godina, među kojima je i provokativna “Početnica 1,2,3” (1973), preko rane serije fotografija “1. maj 1975” i autoportreta “Pjevaj” iz 1980, pa do novijih fotografija kao što je “Kineska propaganda” iz 2001.
Stilinović u intervjuu za serijal Abeceda nezavisne kulture, 2014.
Stilinović je učestvovao na uglednim međunarodnim izložbama, bijenalima i manifestacijama, među kojima su “In Search of Balkania” u Gracu (2002), “Blood & Honey - Art in the Balkans” u Beču (2003), “In the Gorges of the Balkans” u Kaselu i Beču (2003), 50. Bijenale u Veneciji, Bijenale u Sidneju, kaselski Documenti 2007. godine...
Izlagao je i u Centru “Žorž Pompidu” u Parizu, muzeju Viktorija i Albert, Moderna muzeju u Stokholmu, a 2015. godine predstavio se i u Muzeju moderne umetnosti u Njujorku – na grupnoj izložbi “Scene za novo nasleđe: Savremena umetnost iz kolekcije”, na kojoj je učestvovao instalacijom “Eksploatacija mrtvih” (1984-1990) koja se sastoji od oko 400 radova sa citatima mrtvih slikarskih poetika (suprematizma, socrealizma, konstruktivizma…) i mrtvih znakova i simbola, koji su vremenom promenili religijska i ideološka značenja.
Piši, ne samoće, 1973.
Stilinović je prve umetničke radove realizovao u formi GEFF-ovskog eksperimentalnog filma. Tada, a posebno u okviru Grupe šestorice autora, koju je činio sa Vladom Martekom, Borisom Demurom, Željkom Jermanom, Svenom Stilinovićem i Fedorom Vučemilovićem, realizovao je svoja prva dela konceptualne prirode.
U maju 1975. godine su imali Prvu zajedničku izložbu - akciju na gradskom kupalištu na Savi u Zagrebu, na kojoj su učestvovali i Branka Stipančić i Matko Štajcer. Njihovi radovi bili su postavljeni na daskama za sunčanje, na nasipu i travnjaku, a ceo prostor poslužio je za umetničke akcije. Stilinović je izložio sedam slika iz serije “Ruka kruha” i nekoliko foto-knjiga, a izveo je i umetničku akciju - crvenim polikolorom povukao je crtu na travi.
Stilinović je bio i jedan od suosnivača Galerije Podrum (1978. i 1980), a potom je vodio Galeriju proširenih medija u Zagrebu od 1982. do 1991.
Stilinović je aktivnosti usmerio prema društvenoj stvarnosti, prvenstveno prema njenoj političkoj dimenziji, razotkrivajući aparate moći, ali i pozicije nemoći. Dosledno se bavio fenomenom jezika kao sredstvom političke, ali i umetničke manipulacije.
Pjevaj, 1980.
Kao i nekada u komunističkom režimu, tako i kasnije u globalnom neoliberalno-kapitalističkom, Stilinovićeve teme su naglašeno fokusirane, a pronalazio je u okruženju, medijima, među običnim ljudima, mestima društvene bede i siromaštva, među umetnicima... (Novac, Bol, Vreme, Crveno, Belo, Lenost, Eksploatacija, Smrt, Siromaštvo, Crno, Ekonomija...).
Među njegovim uticajnim radovima su “Novac” (od 1978) s brojnim kolažima s banknotama, “Ekonomija” (od 1993) među kojima su Oduzimanje nula i Geometrija kolača, “Crveno-roza” (1973-1981) sa Crvenim kruhom, te amblematskim radom Umjetnik koji ne govori engleski nije umjetnik (1994), te Bijela odsutnost (od 1990), Bol (od 1977) i čuveni ready made rad “Rječnik-bol” sa oko 500 listova engleskog pojmovnog rečnika.
Manifestnim radom “Pohvala lijenosti” (1993), Stilinović je poručio: "Umjetnici Zapada nisu lijeni i zato više nisu umjetnici, već proizvođači nečega...”
53. Oktobarski salon, Beograd, 2012.
Među eksperimentalnim filmovima Stilinovića su “Panika” (1971), “Piši, ne samoće”, “Bježi” i “Početnica” (1973), “Traže te” i “Pokreti prema” (1974), “Zidovi, kaputi, sjene” (1975), dva nastavka filma “Vrijeme” (1977, 1980)...
*U prilogu: intervju Stilinovića (2014) za serijal “Abeceda nezavisne kulture”, koji su realizovali Kulturpunkt.hr, Booksa.hr i SEEcult.org. Stilinović govori o uslovima umetničke proizvodnje od 1970-ih do danas, te o specifičnom kontekstu umetnika koji je, nakon decenija rada, još uvek više cenjen u inostranstvu nego u domaćem okruženju.
(SEEcult.org)
