Pozorište kao ogledalo ženske neravnopravnosti u društvu
Autorski projekat Maje Pelević i Olge Dimitrijević "Svet bez žena" na temu zastupljenosti i položaja žena u domaćem pozorištu, premijerno izveden u glavnom programu 56. Bitefa, naišao je na topao prijem kod premijerne publike u Centru za kulturnu dekontaminaciju, koji je sa Bitefom i koproducent te angažovane i zabavne predstave koju autorke same i izvode.
Osnova za predstavu, premijerno izvedenu 27. septembra u CZKD-u, jesu dokumentarni materijali, intervjui s direktorima beogradskih pozorišta na temu rodne ravnopravnosti u teatru, kao i različiti teorijski feministički tekstovi. Sve to kombinovano je s video snimcima i atraktivnim performativnim scenama. Koroegrafiju i scenski pokret radio je Igor Koruga.
Prvi aplauz autorke su dobile već pri izlasku na scenu u fudbalskim dresovima. Premijerna publika, koju čini pretežno pozorišni svet, prepoznala je i pozitivno ocenila njihov otvoreni, često parodični, ali i autoironični pristup temi. Autorke energično i duhovito preispituju odnose moći u teatru kao ogledalu društva – kapitalističkog i patrijarhalnog, te prirodu umetničkog rada, probleme radnih prava... Pritom se i međusobno raspravljaju o razlozima da uopšte preduzmu realizaciju takvog projekta.
Pažnju su privukli i konkretni podaci koji su prezentovani u predstavi kao rezultati na utakmici. Na primer, od 2009. godine do danas u Narodnom pozorištu u Beogradu izvedena je 61 predstava prema tekstovima muškaraca i samo devet prema tekstovima žena, dok u oblasti režije muškarci vode sa 43 prema 27. U Jugoslovenskom dramskom pozorištu taj odnos je 45:9 za tekst i 41:11 za režiju. U Beogradskom dramskom pozorištu izvedeno je 70 tekstova muškaraca i 12 tekstova žena, u postavci 61 reditelja i 24 rediteljke. Nešto bolje bilo je u Ateljeu 212 (50:27 tekst i 38:37 režija) i Bitef teatru (25:18 tekst i 31:22 režija), ali je u Zvezdara teatru odnos i za tekst i za režiju čak 23:1, naravno u korist muškaraca.
Na Bitefu je u prethodnih deset godina izvedeno 96 predstava autora, 27 predstava autorki i dve predstave transrodnih osoba.
Autorke polaze od istraživanja strukturalnih nejednakosti u srpskom pozorištu: neravnopravnosti žena, nejednakih nadnica, normalizovanog nasilja, reprodukcije patrijarhalnih kapitalističkih obrazaca, i dolaze do pitanja: "Ko ima pravo da radi, u kojim uslovima i koliko da bude plaćen za svoj rad?" Predstava, kako je navedeno u programu, preispituje koji su uopšte dometi angažovane umetnosti danas, kao i na koji način ljubav (prema umetnosti) predstavlja najpodmukliji izvor društvene represije.
Iako sa svojim zakonitostima, specifičnostima i statusom deluje da je izmešteno iz "normalnog" života, pozorište funkcioniše kao odličan case study za šire društvene procese. Stoga se pitanje žena i rada ne tretira samo u okviru pozorišnog konteksta, već kao ključni motiv za promišljanje nekih budućih emancipatorskih politika. "Ako u pozorištu, u kojem zamišljamo drugačije i nove svetove, ne možemo da prevaziđemo odnose moći i da smislimo nove modele, kako ćemo to uspeti u stvarnom svetu? Predstava ide izvan prebrojavanja, kvota i okvira liberalnog feminizma, pokušavajući da otvori prostor za zamišljanje političkih i afektivnih akcija koje intervenišu u postojeći sistem i strukture nejednakosti. Možemo li ponovo da zamislimo sindikalnu borbu u teatru? A sindikat žena? Šta ako bi žene u teatru stupile u generalni štrajk? Da li bi to bilo zbog niskih plata ili zbog seksizma i mizoginije kojima su neprestano izložene? Slalom kroz ove teme vodi nas do pokušaja traganja za novim jezikom, koji je i politički, i pozorišni i poetski - novi jezik žena, rada i levice za dane koji dolaze".
Muziku za predstavu potpisuju Anja Đorđević i Vladislav Rac, video Deana Petrović, kostim Selena Orb, a dizajn svetla Nikola Zavišić.
Reprize predstave "Svet bez žena" su u CZKD-u 28. i 29. septembra.
To je jedna od dve festivalske koprodukcije koje rade domaći umetnici sa nezavisne scene, a premijerno su izvedene u okviru glavnog programa 56. Bitefa, objedinjenog sloganom "Mi junaci rada svog".
Predstava "Dr Auslender (Made for Germany)" prema konceptu i u režiji Bojana Đorđeva bavi se masovnim odlaskom lekara i drugog medicinskog osoblja na rad u Nemačkoj, a premijerno je izvedena 27. septembra na Medicinskom fakultetu, u amfiteatru Instituta za anatomiju, gde su i reprize 28. i 29. septembra.
"Ovo je priča iz Srbije, ali to je samo deo slike današnjeg sveta koji je u pokretu, sveta koji i održavaju stalne ekonomske migracije. Razgovarali smo sa 13 subjekata – od negovateljica do vrhunskih lekara koji su otišli ili se vraćaju ili su i tamo i ovamo. Centralni deo predstave su njihove ljudske priče, dileme, odluke. To nisu uniformne stvari", izjavio je Đorđev, koji je režirao taj komad prema tekstu Tanje Šljivar i Mine Milošević. Scenograf je Siniša Ilić, a sve ispovesti složene su tako da ih interpretira četvoro glumaca - Dragana Varagić, Željko Maksimović, Aleksandar Đinđić i Olivera Guconić.
Bitef će do 2. oktobra prikazati u Glavnom programu devet predstava iz šest zemalja, a nudi i mnogobrojne prateće programe.
Festivalski sajt je bitef.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.
*Foto: Filip Perić
(SEEcult.org)
