Portreti radnika RTB-a kao industrijski pejzaž
Gostujuća izložba Narodne biblioteke u Boru “Portret kao industrijski pejzaž”, koju čine fotografije radnica i radnika Rudarsko-topioničarskog basena Bor (RTB) iz perioda od 1947. do 2004. godine, biće otvorena 4. maja u Radničkom muzeju Trudbenik u Beogradu, čija stalna postavka prati istorijat jednog od najvećih građevinskih preduzeća Jugoslavije sve do njegovog urušavanja u privatizaciji 2008. godine.
Izbor fotografija iz obimne kolekcije fotografija Zavičajnog odeljenja Narodne biblioteke Bor obavio je kustos izložbe i bibliotekar Dragan Stojmenović, koji će je i otvoriti u 16 sati u Radničkom muzeju Trudbenik.
Prema rečima Stojmenovića, usmerenje od portreta ka industrijskom pejzažu drže ideje koje vode, između ostalog, i do hipoteze o portretisanoj ličnosti kao “društvenom proizvodu”; radništvu kao najbližoj i najširoj panorami, horizontu, liniji spajanja koju najčešće prepoznajemo u ljudima, koja u izvesnom smislu predstavlja i tačku spajanja u perspektivi”.
Sama kolekcija fotografskih negativa i fotografija Zavičajnog odeljenja, koja objedinuje fond iz institucionalnih i privatnih kolekcija, nastala je u cilju očuvanja kulturnog nasleđa koje ima karakter javnog kulturnog dobra. Od 2008. godine Zavičajno odeljenje Narodne biblioteke Bor radi na projektu digitalizacije dragocenog fotografskog nasleđa rudarske industrije, predstavljene na sajtu digitalnizavicaj.org.rs.
Najobimnija i najvrednija, kontinuirano vođena kolekcija u pomenutom periodu bila je foto-dokumentacija RTB-a Bor. Za izložbu u Radničkom muzeju Trudbenik odabrani su i portreti iz privatnih kolekcija Radmile Brežančić, Radmile Ležaić, Ljubomira Markova, Bajrama Salijevića, Miroslava Radulovića.
Autori fotografija su Đura Kolovratar, Dragoljub Mitić, Bajram Salijević, Ljubomir Markov i jedan, za sada, nepoznati autor koji je fotografisao prve poznate kolor fotografije Bora i rudara, sačuvane u privatnoj kolekciji Radmile Ležajić.
To je prva gostujuća izložba u Radničkom muzeju Trudbenik, koji je dobio ovih dana, inače, još dve izložbene prostorije, a otvoren je 29. novembra 2018. godine u istoimenoj radničkoj koloniji na Konjarniku (Luneta Milovanovića 29). Iako preduzeća više nema, radničko naselje izgrađeno 1959. i dalje predstavlja jedini dom za bivše radnike i radnice.
Stalna postavka Radničkog muzeja prati istorijat KMG Trudbenik, uključujući impresivna dostignuća tog preduzeća, ali i štraj i protest radnika u vreme kriminalne privatizacije 2008. godine, zatim represiju protiv učesnika štrajka koja je usledila, te nerešenu stambenu situaciju radnika, koji danas žive u privatizovanim objektima svog bivšeg preduzeća, često bez najosnovnijih uslova za život i u stalnom strahu od izvršitelja.
Radnički muzej Trudbenik je i nastao kao zajednički napor aktivista Združene akcije “Krov nad glavom” i nekadašnjih radnika i stanara radničke kolonije za očuvanje nasleđa Trudbenika. On istovremeno predstavlja oblik borbe protiv nehumanog i ciničnog odnosa prema onima koji su gradili na hiljade stanova i ustanova, odricali se često i sopstvenih doprinosa, da bi na kraju svog radnog života ostali bez krova nad glavom.
O tome govori i 25-minutni dokumentarni film Rene Raedle “Radnički muzej Trudbenik” koji daje uvid iz prve ruke o radu u KMG Trudbenik i otporu radnika protiv uništavanja tog nekada društvenog preduzeća u procesu privatizacije, predstavljajući doprinos sećanju na činjenicu da radnice i radnici svoje fabrike nisu predali bez borbe.
U filmu govore Vladimir Novaković i Zlatko Savić, radnici Trudbenika i članovi štrajkačkog odbora, te Ivan Zlatić iz združene akcija "Krov nad glavom" i Mira Luković i Nemanja Pantović iz kolektiva Radničkog muzeja Trudbenik.
*Foto: fotografije iz kolekcije Zavičajnog odeljenja Narodne biblioteke Bor i frejmovi iz filma “Radnički muzej Trudbenik”.
(SEEcult.org)
