Nezaštićena i novokomponovana baština
Murali jednog od pionira makedonske savremene umetnosti i najistaknutijeg predstavnika postkubističke epohe Borka Lazeskog (1917-1993) na zgradi Makedonske pošte u Skoplju nepovratno su oštećeni u požaru 15. januara. Tim povodom reagovala je Asocijacija nezavisne kulturne scene Jadro, ocenjujući da je reč o poražavajućoj činjenici koja govori o neodgovornosti nadležnih institucija i njihovom odnosu prema kulturnom nasleđu.
Imajući na umu činjenicu da to delo Lazeskog nije bilo uvršteno u zaštićeno kulturno nasleđe, pa čak ni u nasleđe od lokalnog značaja, Jadro smatra da je vreme da se otvore još neka pitanja i hitno revidiraju postupak i procedura za valorizaciju, zaštitu i proglašavanje pokretne i nepokretne kulturne baštine, posebno one iz moderne makedonske istorije u posleratnom periodu.
“Zatečeni smo činjenicom da nijedan od murala, vitraža, dekorativnih elemenata i arhitektonskih dela moderne (zgrade Pošte, Vlade, Univerziteta sv. Ćiril i Metodije, NBRM, Arhiva Makedonije), kao ni pokretna dobra u vlasništvu državnih i privatnih institucija u zemlji, iako izuzetno vredna i značajna kao remek dela makedonske umetnosti, jednostavno nisu prepoznati od nadležnih institucija i stavljeni pod zaštitu (makar kao objekti upotrebne vrednosti i spomenici od lokalnog značaja)”, navela je Jadro asocijacija.
“Zar u zemlji u kojoj je kultura najveća svetinja i u kojoj kulturna delatnost ima nacionalni interes, kao što je u Republici Makedoniji, vlada samo dekorativna briga za kulturno nasleđe, posebno psolednjih godina? Zar su ogromne investicije u kulturi ipak nedovoljne za očuvanje postojećeg svetski priznatog nasleđa (kao što je slučaj sa muralima lazeskog), a dovoljne za masovnu produkciju novokomponovanog fingiranog kulturnog nasleđa?”, upitala je asocijacija Jadro.
Asocijacija Jadro upitala je i da je zapostavljanje postojećeg kulturnog nasleđa, posebno onog iz perioda Kraljevine Jugoslavije i posleratnog perioda SR Makedonije, odraz želje da se izbriše deo istorije ili je, pak, samo deo novog finansijskog dogovora koji se pravi u ime zaštite kulturnog nasleđa i stvaranja lika Diznijevog Skoplja?
Kao asocijacija sastavljena od umetnika, istoričara umetnosti i kulturnih radnika, Jadro je zatražio od nadležnih da odgovore ko odlučuje i na osnovu koje procedure o proglašenju pokretnih i nepokretnih dela za kulturno nasleđe, da li postoji zakon i revizija onoga što bi trebalo da bdue proglašeno za kulturno nasleđe 20. veka, kako se sprovodi zaštita kulturnog nasleđa na delu i kada je poslednji put napravljena valorizacija savremenog nasleđa u Makedoniji i koja je institucija nadležna za to.
Smatrajući da niko nema pravo da odlučuje koje je nasleđe neophodno i “odgovarajcuhe”, a koje nije, asocijacija Jadro je poručila da je na današnjim generacijama da očuvaju i sačuvaju za naredne generacije u najboljem mogućem stanju bar ono što su nasledile od svojih predaka.
*Foto: Andrej Ginovski
(SEEcult.org)
