Neukrotivi senzibiliteti MaMe, omaž Borki Pavićević
Multimedijalni institut u Zagrebu – MaMa gostuje u Beogradu 14-dnevnim intenzivnim programom predstavljanja izdavačke produkcije, kojim nastavlja i proširuje gotovo 20-godišnju saradnju s brojnim beogradskim i novosadskim organizacijama, intelektualcima i umetnicima, odajući ujedno počast jednom od dugogodišnjih partnera i prijatelja - Borki Pavićević.
Program “Neukrotivi senzibiliteti”, koji je počeo 25. oktobra u Francuskom institutu razgovorom o knjizi “Povratak u Reims” Didiera Eribona, nastavljen je 28. oktobra upravo u CZKD-u, čija je osnivačica i direktorka bila Borka Pavićević, a tema je bila knjiga “Uvijek za Homerom” nagrađivanog mađarskog pisca Lasla Krasnahorkaija (Lászlo Krasznahorkai).
Do 8. novembra, na sedam javnih događaja, MaMa će predstaviti deo knjiga objavljenih ove i prošle godine u saradnji sa partnerima u Zagrebu i Beogradu, među kojima su najvažniji Booksa, Subversive festival i beogradski Fakultet za medije i komunikacije (FKM).
Knjige pisaca kao što su Krasnahorkai i Dubravka Ugrešić ili teoretičara poput Didiera Eribona i filmskih autora kao što su Slobodan Šijan, Žan-Lik Godar (Jean-Luca Godard) i Margaret Dira (Marguerite Duras), čine vidljiviji deo produkcije MaMe i partnera, ali su podjednako važne i publikacije koje prezentuju nove radikalne društvene prakse i inovativne umetničke tendencije - u rasponu od feminizma i kvir-teorije do poezije ili eksperimentalnog filma.
Program “Neukrotivi senzibiliteti”, kako je rekao Petar Milat u CZKD-u, predstavlja pritom samo deo produkcije MaMe iz protekle dve godine, fokusiran na tri tematske celine – literaturu i kritičku teoriju, feminističku i kvir-teoriju i filmsku umetnost.
“Bilo nam je bitno da na ovaj način koji je ipak neuobičajen, a posebno kada je reč o nezavisnim kulturnim institucijama - da se u drugom gradu, ma koliko bili povezani jezikom i kulturom na području bivše Jugoslavije, na neki način odužimo onoj drugoj sredini”, rekao je Milat uoči razgovora o knjizi Krasnahorkaija, koji je moderirala Miljenka Buljević iz zagrebačke Bookse/Kulturtregera, a učestvovali su i prevodilac Marko Čudić sa Filološkog fakulteta u Beogradu i pisac i kritičar Milan Vlajčić.
Na taj nesvakidašnji način predstavljanja novih izdanja, kojim ukazuje i na nove pravce kritičke teorije i umetnosti, MaMa se odlučila podstaknuta i nedavnom smrću Borke Pavićević, pa i naziv programa ima veze sa njenom formulom nove osećajnosti i novog senzabiliteta.
Izrazivši očekivanje da će intenzivan program iznedriti i nove plodne diskusije, koje će možda doneti i nove saradnje, Milat je rekao da su neka od izdanja odabranih za program u Beogradu upravo izašla iz štampe, pa još nisu imala ni zagrebačku promociju.
Knjiga “Uvijek za Homerom”, inače, objavljena je u saradnji MaMe i Kulturtregera u zajedničkoj biblioteci Prijatelji, nakon što je Laslo Krasnahorkai posetio u oktobru 2016. godine Dalmaciju (Dubrovnik, Korčulu, Mljet i Split). “Uvijek za Homerom” je priča koju je Krasnahorkai tim povodom napisao, odnosno tekst istovremeno inspirisan mediteranskim pejsažom, slikarstvom i muzikom. Integralni deo knjige čine crteži piščevog berlinskog prijatelja slikara Maxa Neumanna i muzika bubnjara improvizatorske provenijencije Elija Keszlera. “Uvijek za Homerom”, kako su naveli izdavači, tako postaje jedinstveni triptih ili ansambl književnosti, slikarstva i muzike, odnosno dokument kontinuiranog eksperimentisanja, veoma nalik na Odisejeva putovanja.
Mađarsko izdanje knjige “Uvijek za Homerom” nedavno je ugledalo svetlost dana, a englesko je najavila izdavačka kuća New Directions za jesen 2021.
Još uvek nedovoljno poznat na ovim prostorima, uprkos nekim od najprestižnijih nagrada, poput međunarodnog Bukera, Krasnahorkai je prvi put gostovao u Beogradu proteklog juna na 11. festivalu Krokodil, na kojem je bio i najveća zvezda nakon nedolaska Mišela Uelbkea.
Prema rečima Vlajčića, u Beogradu se tek 2003. saznalo za Krasnahorkaija, i to zahvaljujući filmovima Bele Tara (Tarr) prikazanim te godine u Jugoslovenskoj kinoteci, za koje je napisao scenario. Među njima je i legendarno sedmoipočasovno crno-belo delo “Satanski tango” (1994) koje je, kako se prisetio, odgledalo do kraja svih 33 gledalaca – koliko ih je bilo i na početku projekcije u Kosovskoj. Krasnahorkai je Vlajčiću postao u međuvremenu jedan od omiljenih savremenih pisaca, a smatra i da je odavno zaslužio Nobelovu nagradu za književnost.
Krasnahorkai je i scenarista Tarinih filmova “Prokletstvo” (1988) i “Verkmajsterove harmonije” (2000), kao i “Torinskog konja” (2011), za koji je taj kultni mađarski reditelj dobio Srebrnog medveda na Berlinalu, Gran pri žirija i FISPRESCI priznanje.
Kao i Krasnahorkaijevu književnost, i Tarove art-house filmove odlikuju sveden dijalog i specifična atmosfera, dočarana posebnim fotografskim pristupim i dugim, sporim kadrovima, istakao je Vlajčić u okviru promocije knjige “Uvijek za Homerom” koju je prevela Viktorija Šantić, a oblikovao Damir Gamulin Gamba.
MaMin program “Neukrotivi senzibiliteti” biće nastavljen 30. oktobra u Prajd info centru razgovorom na temu “Šta je radikalni kvir danas?”, odnosno promocijom knjige Lija Edelmana “Ne naučiti ništa: Loš odgoj” i zbornika “Nepomirljivo: radikalni kvir protiv roda, države i kapitala” čiji su autori i autorke anarho-teroristkinje, aktivisti komunističkih partija, jutjuberke, umetnici i akademske radnice.
U razgovoru povodom te dve knjige, u kojem će učestvovati kritičarka Nađa Bobičić, filozof Ivan Milenković i Dušan Maljković kao moderator, biće reči o kvir teoriji na njenim marginama i ekscesima, odnosno pitanjima transfeminizma, mogućnostima prevazilaženja pola/roda i dosezanju bespolne utopije, preispitivanjem politike identiteta, “kastraciji anusa”, kritici kapitalizma, crkve, porodice… Posebno će biti analiziran film Pedra Almodovara “Loše vaspitanje” (2004) sa odabranim insertima.
Knjigu “Ne naučiti ništa” preveli su Hana i Srđan Dvornik, a “Nepomirljivo” razni prevodioci. Obe sveske je oblikovao Dejan Dragosavac Ruta.
U nastavku gostovanja, MaMa 2. novembra organizuje razgovor o knjizi “Rad ljubavi” Đovane Franke Dala Koste (Giovanna Franca Dalla Costa) u Magacinu u Kraljevića Marka, koja je objavljena u biblioteci Skhole kao deo programskog pravca Dopolavoro Evropske prestolnice kulture Rijeka 2020. Knjigu je prevela Mia Gonan, a oblikovao Dejan Dragosavac Ruta.
Ta knjižica izašla je još 1978. godine, u izdanju male feminističke izdavačke kuće “Ženska izdanja” iz Rima, s podnaslovom “Fizičko nasilje kao esencijalna komponenta muškog odnosa spram žena”. Tekst je iznikao iz pokreta Nadnice za kućanski rad i mnogobrojnih rasprava koje je pokret od svojih početaka (oko 1972) podstakao, najpre prvo na italijanskoj, a kasnije i na svetskoj feminističkoj i vanparlamentarnoj levoj sceni. Četrdeset godina nakon italijanskog izdanja, MaMa u jeku rasprava o pokretu #MeToo, pokreće objavljivanje knjige “Rad ljubavi”, ovaj put s podnaslovom “Kućanski rad i nasilje protiv žena”. O kontekstu pokreta Nadnice za kućanski rad, odnosu rada i rodno uslovljenog nasilja govoriće na promociji u Magacinu Ana Vilenica, urednica zbornika “Postajanje majkom u vreme neoliberalnog kapitalizma” (2013) i Relja Knežević iz kolektiva Burevesnik, izdavača knjige “Kaliban i veštica” Silvie Federici.
Za 5. novembar u CZKD-u najavljen je razgovor “Tomislav Gotovac: Life as a Film Experiment” povodom izdanja knjige Slobodana Šijana na engleskom jeziku, uz 16mm-projekciju filma Gotovčevog filma Glenn Miller I. (Srednjoškolsko igralište I.)
U razgovoru će učestvovati Šijan, filmolog i prevodilac njegove knjige Greg de Cuir, Darko Šimičić iz Instituta Tomislav Gotovac u Zagrebu i Petar Milat kao moderator.
Tomislav Gotovac (1937-2010), jedan od najznačajnijih hrvatskih i jugoslovenskih umetnika druge polovine 20. veka, koji je obeležio filmsku, likovnu i izvođačku praksu, te ostavio neizbrisiv trag na generacije umetnika. Poslednjih petnaestak godina njegovi su radovi sve prisutniji na internacionalnoj umetničkoj sceni na brojnim važnim
izložbama i u relevantnim muzejima, a sve veće je interesovanje i za istraživanje njegovog pionirskog opusa. Jedan od njegovih najbližih prijatelja, filmski reditelj i autor Slobodan Šijan, tom je monografijom – izvorno objavljenom 2012. godine kao “Kino Tom – Antonio G. Lauer ili Tomislav Gotovac između Zagreba i Beograda”, u izdanju Muzeja savremene umetnosti u Beogradu i Hrvatskog filmskog saveza, odao dužnu poštu Gotovcu i njegovom jedinstvenom razumevanju filmske umetnosti. Izdanje na engleskom jeziku objavljeno je 2018. godine i bilo je, između ostalog, predstavljeno i na Kolumbija univerzitetu u Njujorku, dok su u čuvenome Anthology Film Archives prikazani Gotovčevi filmovi.
Nedugo nakon beogradskog predstavljanja, taj program će u decembru ugostiti i bečki Filmski muzej.
Na gotovo 400 stranica, 48 poglavlja funkcioniše kao 48 “kadrova” analiza, citata, krokija i komentara, ali i kao pokušaj razumevanja nekih od procesa koji su uticali na nastanak Gotovčevih filmova i na formiranje njegovih umetničkih postupaka. Izdašno koristeći i mešajući lična sećanja, naraciju, svedočanstva i arhivski materijal, Šijan je stvorio knjigu o umetniku od umetnika na specifično umetnički način. Izobilje vizuelnog materijala, kao i izuzetno grafičko oblikovanje, čine da se knjiga, rađena montažnokolažnom logikom, čita kao film. Takav pristup rekonstrukcija je interakcije Gotovca sa stvarnošću, filmom i umetnošću, pa osim kao monografija o autoru, funkcioniše i kao lična kontekstualizacija burnog umetničkog razdoblja, i kao jedinstvena kulturološka i sociološka studija o području nekadašnje Jugoslavije od 1960-ih naovamo.
Gotovac, za koga su stvarnost i “movie” bili življeni sinonimi, tim izdanjem dobija prvu celovitu i doslednu monografiju na engleskom jeziku, a objavili su je Institut Tomislav Gotovac, Hrvatski filmski savez i Multimedijalni institut. Knjigu su preveli na engleski Greg de Cuir i Žarko Cvejić, a oblikovanje potpisuju Dejan Kršić i sam Šijan.
U nastavku programa “Neukrotivi senzibiliteti”, 6. novembra u CZKD-u biće predstavljena knjiga “Kino posvećenost — filmska poetika Nathaniela Dorskog”, posvećena američkom filmskom autoru koji poslednjih pet decenija stvara jedinstvene filmske poeme. Umetnički rad počeo je kao pripadnik američkog filmskog andergraunda, delujući sa Endijem Vorholom, Stenom Brekidžom i Jonasom Mekasom. Njegovi se radovi direktno obraćaju filmskoj srži, elementima i njihovim međuodnosima: svetlosti, ritmu, pogledu, rezu... Temeljno razrađenim pristupom, Dorski postavlja film kao vizuelnu umetnost, rešavajući se filmske zavisnosti od teksta, naracije i zvuka, uspostavljajući film kao autonoman jezik.
Program posvećen filmskoj poetici Dorskog obuhvata izbor njegovih recentnih radova u originalnom 16mm formatu. U sklopu programa, biće dostupan i hrvatski prevod njegovog eseja “Devotional Cinema”, jedna od najvažnijih savremenih poetika filma.
"Kino posvećenost" je preveo Miloš Đurđević, a oblikovao Sven Sorić.
Gostovanje Multimedijalnog instituta u Beogradu biće završeno 8. novembra razgovorom o knjizi “Dijalozi Marguerite Duras & Jean-Luca Godarda”, koju su objavili Bijeli val/Subversive festival i Multimedijalni institut, u prevodu Zlatka Wurzberga, a oblikovao ju je Dejan Dragosavac Ruta.
Tri dijaloga Margaret Dira i Žan-Lika Godara sabrana u toj knjizi predstavljaju razgovor započet 1979. godine (prvi dijalog, povodom snimanja Godarovog filma Spasavaj ko može (život), nastavljen 1980. (drugi dijalog, u vezi sa filmskim projektom o incestu) i završen 1987. godine (treći dijalog za televizijsku emisiju Océaniques). Između spisateljice i reditelja radi se ujedno o suštinskom odnosu i vremenski određenom susretu.
Godar je u jednom intervjuu iz 1997. godine naveo da je Margaret Dira poznavao “dve ili tri godine”, u izrazu koji podseća na naslov njegova filma “Dvije ili tri stvari koje znamo o njoj”. Oni se susreću nekoliko godina i razgovaraju o “dve ili tri stvari” koje im pomažu u razmišljanju: njihov se drugi susret događa nakon što su oboje objavili zbornike svojih razmišljanja o filmu – Diras “Zelene oči”, a Godar “Uvod u istinsku povest filma”.
Knjige će biti dostupne na svim dešavanjima, kao i u knjižari Beopolis.
Multimedijalni institut organizovao je program “Neukrotivi senzibiliteti” u saradnji i uz podršku Kulturtregera/Bookse, CZKD-a, Festivala Slobodna zona, Fakultet za medije i komunikaciju, Francuskog instituta u Srbiji, Pride info centra, Kulturni centar Magacin, Beopolisa, Hrvatskog filmskog saveza, Instituta Tomislav Gotovac, Subversive festivala i programskog pravca Dopolavoro Rijeke 2020.
(SEEcult.org)
