Nepredvidiva prošlost budućnosti. O političkom potencijalu utopije
Knjiga “Nepredvidiva prošlost budućnosti. O političkom potencijalu utopije”, koju je priredila Ivana Momčilović, a objavila Edicija Jugoslavija, biće predstavljena 15. oktobra u Klubu Doma omladine Beograda, a ispituje odnos estetike, politike i obrazovanja krećući se između teksta same autorke (Slobodne teorije fikcije: politički potencijal utopije), teksta Biljane Andonovske (Uvod u šetnju kroz budućnost) koja se autorski pozicionirala i kroz tekst “Budućnost (bez) Budućnosti: prvi komunistički književni časopis za decu u Kraljevini SHS”, te do sada neotkrivenog, a pre sto godina objavljenog naučno-fantastičnog dečjeg socijalno-utopijskog romana Male Zore o novom obrazovanju “Šetnja kroz budućnost”.
Polazeći od toga da se iza pseudonima Mala Zora najverovatnije krije Dragutin Vladisavljević, pokretač i urednik “Budućnosti”, učesnice razgovora - dramaturškinja, spisateljica i istraživačica Ivana Momčilović (Edicija Jugoslavija), teoretičarka i istoričarka književnosti Biljana Andonovska (Institut za književnost i umetnost) i istoričarka umetnosti Ana Panić (Muzej Jugoslavije, Cejus), uz moderaciju istoričarke Sanje Petrović Todosijević (Institut za noviju istoriju Srbije, Cejus), pokušaće da odgovore na mnoga pitanja koja se tiču istorijskog pamćenja promišljanja budućnosti.
Polazeći od teksta Male Zore, koja u romanu “Šetnja kroz budućnost” (1924) projektuje željenu budućnost stavljajući u središte društvene i političke emancipacije dece, ali i politiku obrazovanja i vaspitanja koja je odavno napustila “čas” da bi školu budućnosti gradila od znatiželje, mašte, osećanja slobodnih, jednakih, solidarnih i pobunjenih ljudi, učesnice razgovora pokušaće da otvore i pitanja koja se tiču političkih tradicija i društvenih praksi “saplitanja” budućnosti. To se, prema rečima Male Zore, može kazati i na sledeći način: “Ne mešajte se u naše igre ni svojim zahtevima, niti svojim uputstvima, nego nas ostavite na miru, da bismo mogli i sami da mislimo”.
Ivana Momčilović, dramaturškinja, spisateljica i istraživačica iz Brisela, istražuje odnos fikcije i ideologije i odnos estetike, politike i obrazovanja, te slobodnih privremenih teritorija i oblika kolektivne inteligencije.
Inicijatorka je i aktivna članica nekoliko kolektiva: Collective El-Migrative Art, Edicija Jugoslavija (samizdat) i PhD In One Night platforma za estetsko eksperimentisanje svih. Od 2005. deluje u okviru Phd In One Night, u okrilju estetske edukacije u različitim kontekstima.
Među njenim poslednjim radovima su: “Tajna znanja” – kuriranje 86. Jesenje izložbe ULUS-a kao prve međunarodne izložbe (Beograd, 2022/23), Kolektivna bašta gerilskog znanja i Bašta kao prostor samoobrazovanja (Oranžerija Bijerbe, Belgija, 2022/23), Dan estetske kartografije sa Žakom Ransijerom (Oranžerija Bijerbe, septembar 2022; 1. maj 2022), Laboratorija za radikalni mir (Oranžerija Bijerbe, 2020/2022), Gerilski Univerzitet (Rožava/Kurdistan/Belgija, 2020/23), Gerilski Univerzitet, Austrija (Wolkersdorf/ Künstlerhaus, Beč, 2021), Eksperimentisanje bilo koga, program jugoslovenskog eksperimentalnog amaterskog filma u Centru za savremenu umetnost u Ženevi (septembar 2020/april 2021), Metoda voz – Feel Festival Helsinki/Uniarts Helsinki – rad na studentskom projektu Dada, Law, Ranciere u saradnji sa Univerzitetom Aalto i Univerzitetom Helsinki (maj 2020).
Ivana Momčilović je i jedna od kolektivnih autora eksperimentalnog filma “Pesme iz kojih smo učili – fragmenti samoobrazovanja o osetilnom i politici” (2007-2019).
Biljana Andonovska, koja je u novoj knjizi Edicije Jugoslavija zastupljena kao autorka tekstova “Uvod u šetnju kroz budućnost” i “Budućnost (bez) Budućnosti: prvi komunistički književni časopis za decu u Kraljevini SHS” (Časopisi za decu: jugoslovensko nasleđe 1918-1991, ur. Stanislava Barać, Tijana Tropin, Institut za književnost i umetnost, Beograd, 2019), viša je naučna saradnica u Institutu za književnost i umetnost u Beogradu, koja je studije srpsko-svetske književnosti završila na Filološkom fakultetu u Beogradu, gde je i doktorirala.
Bavi se književnom teorijom i istorijom, srpskim i francuskim nadrealizmom, avangardnim poetikama i štampom, južnoslovenskom komparatistikom i psihoanalizom. Autorka je monografije “Duša oblika: teorija i istorija antiromana” (2022). Rukovodila je srpskom stranom bilateralnog projekta “Modernizam i avangarda u jugoslovenskom kontekstu” (IKUM & FFZG) i kouredila dva istoimena zbornika radova (2021, 2022, sa T. Brlekom i A. Vidić), kao i zbornik “Prvi svetski rat i slovenske književnosti” (2021, sa S. Barać). Koautorka je izložbe “Avangarda: od dade do nadrealizma” (Muzej savremene umetnosti u Beoigradu i Institut za književnost i umetnost, 2014, sa A. Mirčić).
Ana Panić, muzejska savetnica i istoričarka umetnosti, autorka je i koautorka brojnih izložbi na teme istorije i popularne kulture SFRJ, kao i izložbi iz zbirki Muzeja Jugoslavije, od kojih je poslednja bila posvećena Đorđu Andrejeviću Kunu (Galerija SANU). Dobitnica je dva nagrade “Mihailo Valtrović” i priznanja Društva istoričara umetnosti Srbije, kao i nagrada Nacionalnog komiteta ICOM Srbija za projekat godine (2019) i publikaciju godine (2022).
Područje njenog posebnog interesa su kultura i umetnost u socijalističkoj Jugoslaviji, političke prakse (post) jugoslovenske umetnosti i savremena umetnička produkcija, kultura sećanja i izgradnja kolektivnog sećanja na Jugoslaviju, javni spomenici i njihova uloga u materijalizaciji kolektivnog sećanja, umetnost kao sredstvo konstruisanja (nad) nacionalnog identiteta.
Sanja Petrović Todosijević viša je naučna saradnica Instituta za noviju istoriju Srbije i jedna od osnivačica Centra za jugoslovenske studije, koji je suorganizator razgovora u DOB-u. Bavi se društvenom istorijom Srbije i Jugoslavije u periodu posle Drugog svetskog rata s posebnim osvrtom na istoriju detinjstva i istoriju obrazovanja, kao i istoriju Drugog svetskog rata.
Autorka je monografija “Otećemo svetlost bučnom vodopadu. Reforma osnovnoškolskog sistema u Srbiji 1944-1959” (2018) i “Za bezimene. Delatnost UNICEF-a u Federativnoj Narodnoj Republici Jugoslaviji 1947-1954” (2008). Priredila je rukopis Grigorije Babović, Letopis Šapca 1933-1944 (2010), a sa Aleksandrom Ilić Rajković uredila je zbornik “Bez škole šta bi mi?! Ogledi iz istorije obrazovanja u Srbiji i Jugoslaviji od 19. veka do danas” (2021).
Koautorka je dva udžbenika iz istorije za sedmi i osmi razred osnovne škole. Članica je Inicijative za očivanje Memorijalnog kompleksa Boško Buha na Jabuci kod Prijepolja. Dobitnica je BeFem Bring The Noize 2023. priznanja za borbu protiv desničarskih intervencija u formalnom obrazovanju. Urednica je tribinskog programa “Pišemo istoriju Jugoslavije”, u okviru kojeg je organizovan razgovor o novoj knjizi Edicije Jugoslavija i Phd in One Night, u saradnji sa Založbom Sophia.
Knjiga je posvećena Leonardu Kovačeviću, aktivnom članu i sanjaru PhD In One Night platforme za estetsku edukaciju svih, koji se iskreno radovao njenom izlasku.
Knjigu je moguće naručiti posredstvom imejl adrese phdinonenight@gmail.com (sa naznakom: nova knjiga).
(SEEcult.org)
