Magična moda Milene Pavlović Barili
Veze slavne slikarke Milene Pavlović Barilli (1909–1945) sa svetskom visokom modom njenog vremena u fokusu su predavanja koje će mladi istoričar umetnosti Stefan Žarić održati 1. februara u Domu Jevrema Grujića u Beogradu, u okviru izložbe posvećene toj svestranoj umetnici, čija se ilustracija našla na naslovnoj strani američkog Voga (Vogue) u aprilu 1940. godine.
Žarić je za istraživanje o modnom stvaralaštvu Barilijeve nagrađen jubilarnom, 50. nagradom Spomen-zbirke Pavla Beljanskog za najbolji master rad u oblasti istorije umetnosti. Iz master rada “Modna ilustracija Milene Pavlović Barili”, koji je odbranio 2017. godine pod mentorstvom prof. dr Simone Čupić na Filozofskom fakultetu u Beogradu, Žarić je razvio “Jednu studiju o visokoj modi i visokoj umetnosti”, u kojoj predstavlja njen opus kao modne ilustratorke. Kombinujući vekove evropske slikarske tradicije sa savremenim težnjama visoke mode, Milena Pavlović Barili ostvarila je opus jedinstven u istoriji nacionalne umetnosti, koji slavi i stvara modu kao visoku umetnost. Kroz interpolacije modnog dizajna, modne ilustracije i modne fotografije, Barilijeva je u srpsku umetnost unela kreatorske poetike Žana Patua, Koko Šanel, Pola Poarea, Elze Skjapareli, Kristobala Balensijage i mnogih drugih modnih stvaralaca koji danas čine kanon visoke mode. Žarić u studiji ukazuje da je Milena Pavlović Barilli živela i stvarala modu - od art dekoa i “ludih 20-ih” u Beogradu, preko Minhena (barokni i holivudski kostim), Pariza (visoka moda i klasična starina), pa do neoromantizma u Njujorku.
Prema navodima Žarića, stvaralaštvo Milene Pavlović Barili od Umetničke škole u Beogradu, pa do angažmana u Njujorku za američke modne časopise poput Voga, pogodno je za tumačenje kroz prizmu interdisciplinarnosti. Iako je umetnica od najranijih ostvarenja pa do smrti bila sklona prikazivanju popularne kulture i mode, prvi akademski impulsi ka proučavanju tih segmenata njenog stvaralaštva pojavljuju se tek u proteklih nekoliko godina.
Prvi događaj od važnosti za proučavanje stvaralaštva Milene Pavlović Barili u domenu primenjenih umetnosti, kako navodi Žarić, bilo je posthumno formiranje memorijalne galerije u njenom rodnom gradu Požarevcu 1961. godine, na inicijativu njene majke Danice. Fondacija Milenin Dom – Galerija Milene Pavlović Barili, koja je i izdavac Žarićeve studije, osnovana je 20. novembra 1961. na osnovu testamentnog zaveštanja sačinjenog u formi Ugovora o poklonu između Danice Pavlović Barili i SO Požarevac. Dok Muzej primenjene umetnosti (MPU) poseduje svega jednu modnu ilustraciju Barilijeve, a Muzej savremene umetnosti i Narodni muzej u Beogradu izvestan broj ulja na platnu, Galerija Milene Pavlović Barili poseduje gotovo 900 umetničkih radova, od čega više od polovine čine crteži, akvareli, grafike i pasteli, odnosno tehnike kojima se umetnica služila stvarajući modne ilustracije, reklamni dizajn i skice kostima.
Godinu dana nakon obeležavanja stogodišnjice rođenja Milene Pavlović Barili, u MPU su 2010. održani izložba, međunarodni naučni skup i promocija zbornika “Milena Pavlović Barili u fokusu različitih umetnosti – Novi pluralizam značenja”. Skup je ukazao na važne momente kulturološkog konteksta 20-ih i 30-ih godina 20. veka tokom kojih deluje Milena Pavlović Barili, te ukazao kako na raznovrsnost njenog žanrovskog i medijskog opusa, tako i na raznovrsnost njegovih interpretacija. Skup je otvorio nove, interdisciplinarne puteve interpertacije do tada manje izučavanih segmenata njenog stvaralaštva, odnosno svih onih segmenata koji u dotadašnjoj literaturi nisu nazivani “čistom” ili “visokom” umetnošću. Ti segmenti uključuju stvaralaštvo Barilijeve u domenu primenjene umetnosti, pre svega modnu ilustraciju, reklamni dizajn i scenski kostim, ali i portrete ikona popularne kulture, čime se njena umetnost kontekstualizuje u sklopu filma, mode (prevashodno modne ilustracije) i uopšteno popularne kulture treće i četvrte decenije prošlog veka.
Prvu monografiju Milene Pavlović Barili objavio je Miodrag B. Protić 1966. godine (Milena Pavlović Barili – Život i delo). Protićeva monografija, kako napominje Žarić, utoliko je značajna, jer je prva stručna publikacija posvećena Barilijevoj, čime je inicijalno i etablirana u sistem nacionalne istorije umetnosti. S druge strane, iako pruža pionirski uvid u njenu biografiju, uticaj njenih roditelja, Minhena, italijanske renesanse i De Kirika na njeno slikarstvo, čime utire put potonjim razmatranjima tih fenomena, Protić svega na jednoj strani, od ukupno dve koje su posvećene celokupnom američkom periodu, gotovo usput pominje Vog, imenujući taj angažman “samoodbranom”, dok o ostalim modnim angažmanima ni ne govori.
Ni Lazar Trifunović u “Srpskom slikarstvu: 1900-1950” (1973) – na nekoliko strana koliko je posvećeno Barilijevoj, ne pominje njen angažman u polju mode. Tek je Olga Bataveljić studijom “Milena Pavlović Barili: Život i rad u Njujorku 1939-1945” (1979) prvi put ukazala na njenu delatnost kao modne ilustratorke.
Rođena 1909. u Požarevcu, Milena Pavlović Barili studirala je slikarstvo u Beogradu (1922-1926) i Minhenu (1926-1928), a po napuštanju Jugoslavije, 1930. godine, živela je u Rimu, Parizu i Londonu, gde se družila i izlagala s predstavnicima evropske avangarde. Umrla je 1945. u Njujorku u 36. godini, a njeni posmrtni ostaci prebačeni su 1949. u Italiju, odnosno Rim. Izlagala je u Beogradu, Londonu, Rimu, Parizu, Njujorku.., a njena dela nalaze se širom sveta u privatnim i muzejskim kolekcijama.
Stefan Žarić (1991) diplomirao je komparativnu književnost na Filozofskom fakultetu u Novom Sadu, a potom dovršio master studije istorije moderne umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Kao stipendista američke vlade, usavršavao se na univerzitetima i muzejskim institucijama u Americi, Nemačkoj i Estoniji. Autor je studija Muzealizacija bez muzeologije: Nacionalni muzeji i izložbe mode između istorije, teorije i prakse (2015) i (Re)Designing the Nation: The Compass of Estonian Design (2017) i koautor izložbe “Istorija pisana modom” (Muzej grada Novog Sada). Bavi se proučavanjem istorije mode i dizajna, te američkom umetnošću i popularnom kulturom.
Izložba “Čarobna Milena” u Domu Jevrema Grujića, koja je otvorena do kraja marta, obuhvata više od 40 dela - autoportreta, portreta njenih roditelja i poznatih ličnosti, enigmatske i fantastične kompozicije i ilustracije za prestižne modne časopise, kao i modnu kreaciju Igora Todorovića inspirisanu Barilijevom.
Izložena dela ustupljena su iz Fondacije Milenin dom – Galerija Milene Pavlović Barili u Požarevcu i Galerije Matice srpske u Novom Sadu.
Osim predavanja “Milenina magična moda” 1. februara u 20.30 sati, Žarić će održati i vođenje kroz izložbu “Čarobna Milena” 2. februara u podne. Ulaz na predavanje je besplatan, a za vođenje važe muzejske ulaznice po redovnoj ceni.
(SEEcult.org)
