Između privatnog i javnog
Izložba 'Između privatnog i javnog' u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) u Novom Sadu, čiji su autori Biljana Tomić, Dobrila Denegri i Ješa Denegri, predstavlja pokušaj da se određene kustoske koncepcije lociraju u kategoriji entiteta privatno/javno - kao paralelnih jednakosti relacija umetnost-život, i to u slučajevima kada se fenomenom privatnosti neposredno žele verifikovati definicije i discipline umetnosti.
Projekat se bavi genezom kustoskih zadataka nastalih po pozivu ili iz fascinacije “umetničkim delom” kao rezultatom kontinuiranih i promenljivih produkcija umetnika u okviru procesa razvijanja umetničkih disciplina: slikarstva, instalacije, performansa, videa, fotografije, skulpture, istraživanja... bez pretendovanja, već analizom dokumenata tekućih događaja od kraja 90-ih i početka 21. veka, i u drugoj fazi - od 2010. do danas.
Na izložbi učestvuju umetnici: Radomir Damnjan, Dragomir Ugren, Vesko Gagović, Veljko Vujačić, Bogoljub Jovanović, Vasa Mihić, Eugen Feller, Marco Chiesa, Bojana Atlija i Marko Marković.
Reč je o "selekciji" određenih umetnika, u ovom slučaju "prijatelja", koje povezuju slični jezički parametri i koji, kako je navedeno, čine autonomnu celinu individualnih autora upućenih svaki na svoju stranu, umetnika ekstremnih senzibiliteta i percepcije sveta realnosti.
Prvu fazu događaja čine realizovane radionice i izložbe koje je organizovao Ješa Denegri sa umetnicima Damnjanom, Ugrenom, Gagovićem i Vujačićem, dok se u drugoj fazi, u organizaciji Biljane Tomić i Dobrile Denegri, interaktivno povezuju umetnici: Damnjan, Vujačić, Jovanović, Ugren, Gagović, Mihić, Feller, Chiesa, Bojana Atlija i Marković.
Ješa Denegri i Damnjan, Slikanje slikarstva, Zrenjanin, 2011.
Autori su želeli da sprovedu analizu privatnosti u sklopu teorija "privatno/javno", kao činjenice jednog problematičnog i paradigmatičnog područja rada u savremenim multiplikovanm političkim, socijalnim i kulturnim uslovima.
Izložba podrazumeva kompletnu dokumentarnu prezentaciju održanih programa, svojevrstan remake proteklog vremena, pored aktuelne produkcije. Takođe, pored tekućeg pitanja "šta je umetnost", tu su i druga mnogo suptilnija pitanja u vezi sa relacijama umetnika, kritičara, kustosa... prijatelja...
Cilj je, kako su naveli autori, osvedočiti paralelnosti tokova kreativnih ponašanja i umetnost "drugosti" kao parabole vremena.
Vesko Gagović, Lebdeći objekat, 2014, industrijska boja, led svetlo, 200x200x60cm
Termini “privatno” i “javno”, kako je navela Dobrila Denegri u kustoskom tekstu, mogu imati široki spektar referenci ukoliko primenjeni u kontekstu kustoskih praksi, bez obzira da li se odnose na neke od “pionira”, poput Haralda Zemana (Szeemann), ili na savremenije protagoniste globalne umetnicke scene, poput Hans Ulriha Obrista (Ulrich).
Prva izložba koju je Zemann napravio nakon Documenta ’72 bila je izložba intimnog, gotovo privatnog karaktera, na kojoj su eksponati bili objekti iz svakodnevnog života. Centralna tema je bila život njegovog dede, a publika stare dame i klijentela dedinog frizerskog i brijačkog salona.
Prvi izložbeni projekat Obrista, zahvaljujuci kojem je i ušao u žižu interesovanja sveta umetnosti, bio je realizovan u kuhinji njegovog privatnog stana, zahvaljujuci podsticaju umetnika poput Kristijana (Christian), Boltanskog, Petera Fišlija (Fischli) i Dejvida Vajsa (David Weiss), a prema rečima samog kustosa, posetilo ju je više od tridesetak ljudi tokom tri meseca trajanja.
Bojana Atlija, Ljubav, 2014, rezidencijalni program House of Pain in the Garden of Love, Švajcarska
Pojam privatnosti, ovde viđen kroz spektar emotivnih i familijarnih relacija, poput Zemanovog primera, ili pak, kao kontekstualna i prostorna odrednica, poput primera Obristove izložbe “Kuhinja”, još uvek je blisko vezan za samo značenje reči, koja upućuje na jednu personalnu dimenziju. U tim primerima ta dimenzija je, kako je navela Dobrila Denegri, vezana za samu ličnost kustosa i na sferu prakse, kako funkcioniše kroz dva različita pristupa motivu izložbe kao izražajnom mediju.
Marco Chiesa, Škorpija, 2010-2015, akril, juta, pigment, nokti, 180x270cm
Na izložbi “Između privatnog i javnog” zastupljeni su umetnici u širokom rasponu individualnih jezičkih i koncepcijskih polazišta, a njihovo povezivanje može biti viđeno kao još jedan u seriji “izložbenih momenata” koji objedinjuje tako različite umetnike. Za neke od njih, poput Veljka Vujačića i Veska Gagovića, ta polazišta mogu imati određenih srodnosti, s obzirom da obojica često koriste formalno svedeni jezik apstraktnog slikarstva, mada svaki sa vrlo specifičnim tematskim i koncepcijskim konotacijama. Bez obzira da li se radi o monohromnim bojenim poljima, ili vibrantnim geometrijskim patternima, u slikama Gagovića uvek postoji određena kritička dimenzija koja aludira na širu društvenu realnost i paradoksalnu marginalnu poziciju umetnika u njoj. Slika kao produkt umetničkog rada, dakle izraz kulturne razine određene društvene sredine, trebalo bi da bude nosilac najviših vrednosti; međutim, opšte prihvaćeni nosioci vrednosti u društvu potpuno su drugog karaktera. To su stereotipni statusni simboli industrije luksuza. Nije slučajno, dakle, da umetnik uzima za “svoju” paletu niz industrijskih lakova i pokriva njima površinu plohe stvarajući “sliku-objekat”, “objekt” ili “dinamičnu formu” u prostoru. Naizged “konvencionalni” slikarski jezik, koji aludira na tradiciju apstraktnog slikarstva kao izraza visokog modernizma, u suštini je jedan subverzivni umetnički gest koji problematizuje status umetnosti i umetnika u društvu u kojem živimo.
Vasa Mihić, Amazon, 2007, 162x244cm, vl. MSUB
Vujačić se takođe koristi apstraktnim slikarskim jezikom, realizujući platna čija pojavnost aludira na kompleksni i dugotrajni proces stvaranja slikarske kompozicije sačinjene od mnogobrojnih slojeva. Svaki sloj, bez obzira da li je koloristički ili geometrijsko-strukturalni - semi-transparentan, nanesen gotovo kao filter koji prekriva sloj ispod. Asocira na činjenicu da je posmatrati spoljašnju realnost kao gledati kroz seriju filtera. Umnoženost i slojevitost tih “filtera” zamagljuje granice između realnosti kakva jeste i kakvom se prikazuje. Ambivalentnost odnosa realnosti kakva jeste i kakvom se prikazuje je jedna od dominantnih karakteristika sveta u kome živimo, što uzima za temu i Okvui Envezor (Okwui Enwezor), kustos aktuelnog 56. Bijenala umetnosti u Veneciji, govoreći upravo o filterima kao metaforičnim strukturama putem kojih se može promišljati slika postojecgeg sveta, ili pak graditi neka druga, lična i individualna, navela je Dobrila Denegri.
Marko Marković, Cochlea, 2008, crtež na zidu, grafitna olovka, 470x180cm
Slojevitost i procesualnost nalaze se i u umetničkom postupku Marka Markovića, sačinjenom od niza tehnika i medija, poput crteža, skulpture ili digitalne animacije. Nezavisno od medija, jedno od centralnih pitanja njegovog rada se odnosi na pojam ljudske percepcije, kao i na strukturu i anatomiju organa. Analizirajući njihovu unutrašnju strukturu i funkciju, umetnik dolazi do elementarnih geometrijskih formi, poput kupe ili kruga, koje zatim kompjuterski elaborira, usložava i razvija dolazeći do finalnih “tela” koja imaju i geometrijska i biološka svojstva. Taj novi bio-geometrijski patern, kako je navela Dobrila Denegri, postaje motiv monumentalnih crteža grafitom na zidnoj površini, ili na podlozi montiranoj na trodimenzionalnoj prostornoj strukturi, koja ničim ne sakriva svoju funkciju izložbenog panoa. Naprotiv, i ona potencira instalacioni, skulpturalni karakter rada, proširujući njegov semantički dijapazon i mogućnosti njegovog išcitavanja kroz niz asocijacija vezanih za pojmove unutrašnje/spoljašnje, licno/opšte, parcijalno/celovito.
Dragomir Ugren, Bez naziva, Umetnik na odmoru, Muzej savremene umetnosti Zagreb, 2014.
Prema rečima Dobrile Denegri, izložba u MSUV na kojoj pojedini umetnici izlažu ponovo zajedno, a drugi prvi put u heterogenoj konstalaciji umetničkih jezika, još jedan je u seriji pozitivnih momenata koji govore o kontinuitetu profesionalnih i ljudskih relacija prema umetnosti u opsegu memorije prošlog i savremenog vremena u želji da se jedna izložba tretira kao slobodno polje interakcije ideja i stavova proizašlih iz onog “da” unutrašnjeg uma o kojem govori Agnes Martin (Lepota je misterija života): “Postoje dve vrste uma. Spoljašnji um koji memoriše cinjenice i unutrašnji um koji kaže ‘da’ ili ‘ne’. Kada razmišljate o nečemu što treba uraditi, i unutrašnji um vam kaže ‘da’, osećate se uznesenim. To je momenat inspiracije. Za umetnika to je jedini put. Ne može naći pomoć nigde drugde. Mora slušati svoj unutrašnji um”.
Izložba “Između privatnog i javnog”, čiji je kustos Dragomir Ugren, biće otvorena u MSUV od 29. maja do 21. juna.
*U PRILOGU: Eseji Ješe Denegrija, Biljane Tomić i Dobrile Denegri
(SEEcult.org)
