Inverzija stereotipa

Izložba “U gudurama Amerike”, koja obuhvata radove trojice autora iz regiona Mladena Miljanovića, Radoša Antonijevića i Nenada Maleševića, otvorena je 8. aprila u Bioskopu Balkan u Beogradu, čiji naziv i ambijent dodatno pojačavaju kontekst cele postavke.

Naziv izložbe, čija je kustoskinja Ksenija Samardžija, opaska je na naslov romana Karla Maja “U balkanskim gudurama”, u kojem se Balkan stereotipno tumači kao divlja, neukroćena teritorija u kojoj vladaju nasilje i razbojništvo. Inverzijom stereotipa i uvođenjem ličnog, kolektivnog ili istorijskog iskustva, izložba se gradi na preispitivanju značenja toponima i pojma Amerika.

Umetnik Mladen Miljanović, koji se predstavlja video radom "Zvuci rodnog kraja", izjavio je da mu se pre svega svideo kontekst samog naziva Bioskopa Balkana.

“Baviti se ovom temom u Bioskopu Balkan, sa trojicom umetnika sa regionalne scene, meni je već kontekst po sebi. Onda smo shvatili da se u sličnom vremenskom periodu Amerika pominje u nekom segmentu ili nekom obliku našeg rada. Čitav taj proces je bio prirodan, radovi su se jednostavno sklopili, a kustoskinja Ksenija Samardžija je prepoznala tu vezu i pozvala nas”, naveo je Mladenović, koji u radu “Zvuci rodnog kraja” kombinuje različite verzije pesme “Napravila Amerika od Bosne državu”, autora Ante Bubala.

“Ova izložba se ironično i sarkastično postavlja prema romantizovanoj poziciji Balkana, a mi se isto tako bavimo ironijom  - šta Amerika ovde zapravo znači. Meni je to bilo sasvim dovoljno relacija između radova, i u samim radovima, da zajedno sa ovim mjestom sve to čini interesantan koncept”, naveo je Mladenović, koji prostor pesme i umetničkog koristi kao potencijal neutralnog prostora i platforme kulture u kojem je moguća svaka vrsta spoja, jer je to prostor na koji svi polažu pravo, ali niko nije njegov apsolutni vlasnik. S druge strane, kako je navela Ksenija Samardžija povodom izložbe, Mladenovićev rad je proizvod promišljanja današnje pozicije veterana iz sve tri vojske rata 90-ih, te pitanja svrhe borbe sa današnje tačke gledanja, kao i mogućnosti utopije suprostavljenog kolektiviteta.

I Radoš Antonijević, autor skulpture “Yugo Amerika”, skrenuo je pažnju da njihovi radovi nisu pravljeni da bi bili deo celine, već su produkovani ranije kao individualni istraživački procesi.

“Međutim, mi smo uvideli da postoji poveznica kroz naziv Amerika u sva tri rada. Ali oni nisu povezani samo imenom, već i promišljaju lični i širi kulturni identitet, koji Ameriku koristi kao neku vrstu refleksije ili ogledalnog polja za samorefleksiju. U tom smislu, Bioskop Balkan samim svojim nazivom je zapravo bio dobro polazište kao neka objedinjujuća, a ne previše opterećujuća konceptualna veza”, naveo je Antonijević, čija metalna skulptura “Yugo Amerika”  predstavlja školjku automobila “jugo” – isečenu i suženu po osi simetrije. Od 1985. do 1992. godine, u kampanji “Yugo America”, trajao je izvoz tog Zastavinog automobila u SAD. Bez obzira da li je (kako su ga ocenili u Americi) najgori automobil svih vemena, “jugo” oblikom i nazivom ostaje duboko integrisan u konstrukcije ovdašnjeg identiteta, i u Srbiji ima kultni status. Oblik rada, apostrofiran skulptorskom intervencijom, nadrasta prostoznačnost industrijskog predmeta i daje impuls mišljenju o nasleđu i identitetu. Naziv “Yugo America” može da bude ime za sve strategije modernosti na Balkanu.

Prema rečima Antonijevića, prostor Bioskopa Balkan, svojim nazivom i izlagačkim potencijalom, dao je dobar ambijent u kojem tri rada nisu dizajnerski složena, već zajedno grade atmosferu koja dosta liči na balkansku.

I Nenad Malešević, autor instalacije “Amerika”, smatra da je prostor Bioskopa Balkan velelepan i sa te strane zahtevan, pa je zadatak trojice umetnika bio da naprave takav raspored i konstelaciju gde se radovi ne potiru u značenju, ne sukobljavaju, niti se nadomeštuju. “To je jedna fina usaglašenost”, dodao je on.

Kustoskinja Ksenija Samardžija, direktorka Fondacije Saša Marčeta, koja je producent izložbe, ocenila je da se predstavljeni radovi sjajno dopunjuju i odlično komuniciraju međusobno, ali na različitim nivoima, u različitim kontekstima i odnosima.

Mladen Miljanović, rođen u Zenici 1981. godine, jedan je od međunarodno najaktivnijih umetnika iz Republike Srpske i Bosne i Hercegovine, koju je i predstavljao na 55. Venecijanskom bijenalu 2013. Učestvovao je i na 15. Busan bijenalu i na nedavnom 13. Kairo bijenalu. Njegove samostalne izložbe i radovi zastupljeni su u Muzeju savremene umetnosti MUMOK u Beču, Galeriji MC u Njujorku, ACB galeriji u Budimpešti i mnogim drugim. Za rad “Zvuci rodnog kraja” dobio je prošle jeseni Nagradu 30. Memorijala Nadežde Petrović u Čačku “Na jug, na jug! Idemo na jug!”, čija je kustoskinja bila Sarita Vujković, direktorka MSURS. Obrazovan kao akademski slikar, Miljanović danas kombinuje performativne i konceptualne strategije kroz pluralistički, društveno angažovan i subverzivan pristup savremenoj umetnosti. Pored umetničke prakse i istraživanja, predaje Nove medije na Akademiji umetnosti Univerziteta u Banjaluci.

Beogradski vizuelni umetnik Radoš Antonijević (1969) ispituje granice skulpture problematizujući odnos oblika, funkcije, materijalnosti i značenja. Teme njegovih skulptorskih radova uvek su vezane za neuralgične tačke života, baveći se aspektima istorije, politike, kulture i društva. Antonijević izlaže od 1998. godine i ima više od 20 samostalnih i više od 50 grupnih izložbi. Radi kao vanredni profesor na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu.

Nenad Malešević (1981) diplomirao je na Smeru za grafiku Akademije umetnosti u Banjaluci 2004, a magistrirao na Grupi za teoriju umetnosti i medija Interdisciplinarnih studija Univerziteta umetnosti u Beogradu 2008. Doktorirao je na FLU u Beogradu 2019. godine. Bio je stipendista Nemačke službe za akademsku razmjenu (DAAD, 2006). Uz brojne samostalne izložbe, učestvovao je na grupnim izložbama i festivalima u Bosni i Hercegovini, Srbiji, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Francuskoj, Italiji, Gruziji, Velikoj Britaniji i Holandiji.

Izložba “U gudurama Amerike” otvorena je u Bioskopu Balkan do kraja aprila, do kada je moguće obići i samostalnu izložbu street art umetnika i arhitekte Nikole Mihajlovića “Transmutacija”, koja obuhvata slike inspirisane meta-prostorima. Ti radovi nastali su u poslednjih godinu dana u ateljeu Bioskopa Balkan.

*Foto: Bojana Janjić

(SEEcult.org)