Incidentan slučaj Milice Mrđe
Izložba Milice Mrđe u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine (MSUV) u Novom Sadu “Umetnost je ono što je izraz nervi” skreće pažnju na opus te umetnice čiji je umetnički i životni slučaj na novosadskoj i vojvođanskoj umetničkoj sceni 80-ih i 90-ih godina, prema rečima kustosa Nebojše Milenkovića, jedno od onih incidentnih mesta kakvim se može smatrati samo još umetničko i životno postojanje i delovanje Katalin Ladik deceniju ranije.
“I jedna i druga, kao ličnosti i kao umetnice, bile su snažne žene u izrazito tradicionalističkoj i umetničkim eksperimentima, posebno onim koje izvode umetnice, nenaklonjenoj sredini”, naveo je Milenković u tekstu za katalog izložbe.
Navodeći da su i Milica Mrđa i Katalin Ladik umetnice koje lažnoj ozbiljnosti umetničke scene suprotstavljaju nekonvencionalne, unekoliko ludističke, svakako prevratničke, ekscesne, eksperimentalne umetničke prakse, Milenković smatra da je ta paralela bitna iz više razloga - ni Katalin Ladik, ni Milica Mrđa više ne žive u Novom Sadu, a njihovi opusi se tu i dalje smatraju izolovanim incidentima ili mitskim mestima (zavisno od ugla posmatranja). Takođe, u oba slučaja reč je o umetničkim pojavama o kojima se najčešće govori polušapatom i koje, uprkos međunarodnoj afirmaciji (u slučaju Ladik), odnosno dobrovoljnom povlačenju i umetničkoj samoizolaciji (Milica Mrđa), u gradu u kojem su kao umetnice delovale “još uvek nemaju podrazumevajući (očekivan i zaslužen) društveni i umetnički status”.
Milica Mrđa, Obredi tela i zemlje
Milica Mrđa se, kako podseća Milenković, okušala od početka karijere u gotovo svim tradicionalnim likovnim medijima da bi se sredinom 1980-ih postepeno počela okretati performativnim umetničkim akcijama, u duhu body arta, koje postepeno preuzimaju potpuni primat u njenom radu.
“Svojim slikarskim gestovima, performansima i telesnim akcijama, Milica Mrđa nastoji da operiše energijama prostora koje vlastitom telom, kao šamanističkim (artističkim) medijumom, kroz prikazani/izvedeni događaj/doživljaj, prevodi u mentalnu sferu. Samo umetničino telo biva korišćeno kao umetnički jezik – gde se Milica javlja kao čitač i odgonetač tragova, posrednik između svetova svesnog i nesvesnog, čulnog i (i)racionalnog”, naveo je Milenković.
Milica Mrđa i Slavko Matković, Apologija jednog susreta
Kako se stanje u jugoslovenskom i srpskom društvu 90-ih usložavalo, praćeno depresijom, (hiper)inflacijom, siromaštvom, fizičkim nasiljem, moralnim slomom, uličnim ubistvima, totalitarizmom i političkom represijom, naposletku i ratnim razaranjima – tako su i komunikacijski kôdovi umetnosti Milice Mrđe bivali sve uslovljeniji upravo klimom opšte destrukcije i brutalnošću koju je nalazila svuda oko sebe. Društvene i umetničke krize itekako su se odražavale i na njen lični (porodični) život. Organizacijom uličnog hepeninga Dada Symposion 12. decembra 1992, kao i performansima, akcijama i kreativnim čitanjima koje je izvodila sa Performativnom grupom za produkciju nove stvarnosti EX NIHILO, čiji je osnivač, Milica Mrđa je aktivistički reagovala na stanje beznađa u društvu u kom živi, naveo je Milenković, konstatujujući da su tenzija, nervoza, izrazit emotivni naboj, potisnuti ili ispoljeni eros - konstituenti njene umetnosti.
Dada Symposion, 1982.
Nepromenjivu konstantu umetničkih akcija i performansa Milice Mrđe čini njeno telo: telo kao organizam, telo kao medij, telo u agoniji, seksualno, političko, memorijsko, polemičko, poetičko, osetljivo, ranjivo, adaptivno, traumatično, ekstatično, javno, profano, sveto, mitsko, performativno, metaforično, skulpturalno, (spi)ritualno, manipulativno, (auto)biografsko, itd. Žensko telo kao sredstvo ispitivanja granica i mapiranja (složenih) identiteta društva u kom se bavljenje kulturom (posebno onom ekscesnom, koja postavlja pitanja, izražava neslaganje,…) i dalje smatra muškom privilegijom, naveo je Milenković.
Milica Mrđa, Obredi tela i zemlje, performans, 1990.
Rođena 1960. u Rumi, Milica Mrđa završila je Akademiju umetnosti u Novom Sadu 1983. godine, a postdiplomske studije na Fakultetu likovnih umetnosti u Beogradu 1987. Njena područja delovanja su: peformans, ambijentalna umetnost, instalcije, objekti, slikarstvo, taporeija, video, gestualna poezija…
Milica Mrđa, koja danas živi i radi u Bosanskom Petrovcu, osnovala je i vodila u Novom Sadu umetničku grupu EX NIHILO (1993-1995) koja se bavila produkcijom radova iz oblasti performansa, hepeningom, kreativnim čitanje, gestualnom i procesualnom umetnošću. Uređivala je i izdavala Internacionalno glasilo za produkciju nove stvarnosti EX NIHILO (Novi Sad, 1993).
Milica Mrđa i EX NIHILO, Kratke pesme o umiranju
Do 2002. godine Milica Mrđa bila je zaposlena na likovnom odseku Akademije umetnosti u Novom Sadu na predmetu intermedijalna istraživanja. Od 2004. godine je direktorka Centra za kulturu i obrazovanje u Bosanskom Petrovcu, a od 2007. spoljni saradnik u zvanju docenta na Tehničkom fakultetu u Bihaću, na tekstilnom odseku.
Milica Mrđa imala je više od 30 samostalnih i učestvovala na stotinak grupnih izložbi, a radovi joj se nalaze u brojnim muzejskim i privatnim kolekcijama.
Izložba Milice Mrđe u MSUV je otvorena do 11. decembra, a realizovana je uz podršku Pokrajinskog sekretarijata za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama Vojvodine.
(SEEcult.org)
