Godina od smrti Solženjicina

Godišnjica smrti nobelovca i jednog od najčuvenijih savremenih ruskih pisaca, “oca nacije”, Aleksandra Isaijeviča Solženjicina, obeležena je 3. avgusta polaganjem venaca na njegov grob i porukama o značaju njegovog dela.

Godišnjica smrti nobelovca i jednog od najčuvenijih savremenih ruskih pisaca, “oca nacije”, Aleksandra Isaijeviča Solženjicina, obeležena je 3. avgusta polaganjem venaca na njegov grob i porukama o značaju njegovog dela.

Prve godišnjice smrti Solženjicina, koga je prošle godine ožalila cela Rusija i mnogobrojni poštovaoci njegovog dela i borbe za ljudska prava u celom svetu, setili su se svi kojima su dragi ideali pravde i morala.

Na grobu velikog ruskog pisca, koji je preminuo 3. avgusta 2008. u 91. godini, okupili su se njegovi bližnji, kolege i prijatelji, a opelo je služio sveštenik Nikolaj Černišev, preneli su ruski mediji.

U prigodnoj emisiji “Reč” na državnoj televiziji, u kojoj su o stvaralaštvu ruskog nobelovca razmenili mišljenja njegova supruga Natalija Dmitrovna Solženjicina i izdavač mnogih njegovih dela u Francuskoj Nikita Struve, istaknuto je da je 3. avgust izuzetan dan u istoriji nacionalne kulture, jer je upravo Solženjicin uspeo da ispriča o Rusiji onako kako to “nije pošlo za perom nijednom drugom savremenom umetniku reči”. Nastupio je i glumac Jevgenij Mironov, nosilac glavne uloge u TV seriji “U prvom krugu”, čije je snimanje u toku.

Mnoge ruske kulturne institucije i izdavačke kuće nastojale su u proteklih godinu dana da dodatno afirmišu književno nasleđe autora “Arhipelaga Gulaga” i četvoroknjižja, romana-reke “Crveni točak”, a u tim aktivnostima posebno se anagažovala piščeva udovica s porodicom.

U akademskom pozorištu opere i baleta u Permu premijerno je izvedena opera “Jedan dan Ivana Denisoviča” za koju je muziku komponovao Aeksandar Čajkovski. I Zavičajno-istorijski muzej Stavropoljske oblasti u piščevom rodnom gradu Kislovodsku, priređivanjem izložbe “A. I. Solženjicin. Za dan sećanja”, uključio se u obeležavanje godišnjice svog najznamenitijeg žitelja.

Izložba prati sve najvažnije etape života i stvralaštva tog velikog pisca, a izložene su knjige sa njegovim darovnim posvetama, kao i stare fotografije kuće Gorinih u selu Sablja, odakle mu potiče otac i svi preci. U tom muzeju čuvaju se unikatna izdanja njegovih dela sa potpisima, rukopisi, lične stvari i dokumenta iz porodičnog života.

Na sam dan piščeve smrti, 3. avgusta u centralnoj gradskoj biblioteci u Kislovodsku, koja nosi njegovo ime, otvorena je još jedna prigodna izložba, a najavljeno je i književno tematsko veče i restaurisana “Kuća Gorinih” u kojoj je Solženjicin proveo prve godine detinjstva.

U Državnom književnom muzeju u Moskvi Solženjicinova porodica priredila je izložbu o njegovom životu, a među eksponatima su i unikatne fotografije, kao i dela izdata na 34 jezika, među kojima dominiraju retka i malo poznata izdanja. Izložen je i književni časopis “Novi svet” broj 11. iz 1962. godine, u kojem je objavljena povest Složenjicina “Jedan dan Ivana Denisoviča” s predgovorom Aleksandra Tvardovskog, dugogodišnjeg glavnog urednika tog poznatog naprednog književnog mesečnika iz dugih i teških sovjetskih vremena.

“Samo poslednjih nekoliko dana sam dobila izdanja na kineskom i grčkom jeziku”, rekla je Natalija Dmitrovna koja je sa sinom Ignjatom i unukom Ivanom organizovala tu porodičnu izložbu. Postavku je posetio i Boris Pasternak, generalni direktor moskovske izdavačke kuće “Vreme” koja izdaje sabrana dela Složenjicina. Dosad je izašlo 12 tomova, među kojima i četvoroknjižje “Crveni točak”. U toj epopeji o istorijskim događajima u Rusiji od 1914. do 1917. godine su četiri romana: “Avgust 1914” (1971), “Oktobar šesnaeste” (1984), “Mart sedamnaeste” (1986) i “April sedamnaeste” (1971).

Prema reccima Solzzenjicinove udovice, glavna briga minule godine bilo joj je izdavanje njegovih tekstova koji ili još nisu štampani li bar ne njihove poslednje redakcije. Ona je izjavila ruskim medijima i da je samo pitanje dana kada će se u knjižarskim izlozima pojaviti dva redovna toma sabranih dela sa “Crvenim točkom” i četvrta knjiga audio izdanja u kojoj Solženjicin čita nekoliko svojih priča, među kojima i “Slučaj na stanici Kočetovki”.

I kada prođe godišnjica, nastavila je Natalija Dmitrovna, ništa se neće izmeniti u dinamici i intezitetu angažovanja na publikovanju, sređivanju ogromnog piščevog arhiva, ustanovljavanju nagrade Solženjicin, radu književnog fonda...

U razgovoru s ruskim premijerom Vladimirom Putinom, udovica Solženjicina predložila je da se nastavnim planom i programom u ruskim školama posvete dva do tri obavezna časa izučavanju “Arhipelaga Gulaga”.

Ona je tim povodom rekla ruskom premijeru i da je, ispunjavajući muževljevu volju, pripremila “kondezovano”, jednotomno izdanje “Gulaga”, dodajući da bi bilo “razumno uvesti kakav-takav realističan nastavni fond časova koji bi bio obavezan za tu lektiru”.

Prema njenom mišljenju, izučavanje piščevog nasleđa u školama bilo bi pravedno u odnosu na istoriju Rusije. Putin je, pak, podsetio da su sada u programima osnovnih škola u Rusiji dva dela velikog pisca - “Jedan dan Ivana Denisoviča” i “Matrjonino dvorište”, a u stručnim je obavezna lektira i “Arhipelag Gulag”.

Premijer je rekao i da sada, godinu dana posle Solženjicinove smrti, on hoće da se vrati pitanju propagande i izučavanju njegovog književnog nasleđa.

“Arhipelag Gulag“ je umetničko-istorijsko istraživanje Solženjicina o sovjetskom repersivnom sistemu, zasnovano na ispovestima očevidaca, dokumenta i ličnom autorovom iskustvu.

Smrt Solženjicina bila je prošle godine među glavnim vestima ne samo ruskih, već i svetskih medija, a izraze saučešća njegovoj porodici uputili su i mnogi svetski lideri, među kojima i tadašnji američki predsednik Džordž Buš i francuski Nikola Sarkozi.

U moskovskom predgrađu, gde je Solženjicin živeo poslednjih godina, građani su ostavljali cveće i poruke na ogradu njegove kuće, a televizijske i radio stanice emitovale su priloge o njegovom teškom životu, zatvorskim danima posle Drugog svetskog rata, oduzimanju državljanstva i progonu iz Sovjetskog Saveza sredinom 70-ih i povratku u Rusiju 1994. godine, kao i o njegovom delu, za koje je dobio Nobelovu nagradu za književnost 1970.

Povodom smrti Solženjicina, koga je kritika staljinizma učinila jednim od najhrabrijih intelektualaca 20. veka, bivši sovjetski lider Mihail Gorbačov, koji mu je i obnovio državljanstvo 1990. godine, izjavio je da je taj čuveni pisac bio “čovek jedinstvene sudbine, čije će ime ostati u ruskoj istoriji”.

B. Rakočević