Fragmenti egzila, ekstremizam i utopija ujedinjene Evrope
Zagreb film festival (ZFF) najavio je u takmičarskim i pratećim programima 17. izdanja, koje će biti održano od 7. do 17. novembra, brojne naslove koje povezuje kritički odnos prema različitim političkim sistemima i društvenim uređenjima, i to kroz aktuelne teme poput rasta nacionalizma, ekstremizma, ksenofobije i šovinizma, te posledičnog urušavanja (utopijske) ideje Evrope ujedinjene u različitosti.
O urušavanju evropskih vrednosti govore filmovi poput “Nek bude svjetlost” Marka Škopa i “Bosonogi car” (Jessica Woodworth i Peter Brosens), na nužnost komunikacije i dijaloga društvenih aktera koji se nalaze na ideološki suprotnim stranama političkog spektra ukazuje “Pazi na decu” (Dag J. Haugerud), a na korupciju kao gorući problem tranzicionih društava upozorava “Vlast” (Rodrigo Sorogoyen). Prećutno delovanje jedne hrabre pojedinke u okolnostima zločinačkog endehazijskog režima ispričano je u nagrađivanom filmu “Dnevnik Diane Budisavljević” Dane Budisavljević, a distopijska vizija nekog budućeg političkog uređenja društva u “Božanskoj ljubavi” (Gabriel Mascaro).
Dana Budisavljević, Dnevnik Diane Budisavljević
U konkurenciji glavnog programa ističe se norveška sociopolitička drama “Pazi na decu” Daga J. Haugeruda, premijerni naslov u kojem reditelj kroz priču o fatalnom sukobu između 13-godišnje kćerke istaknutog laburiste i njenog prijatelja, sina poznatog političara desnice, uspešno ispituje same granice političkog u okvirima tzv. razvijenih demokratija i (ne)mogućnosti snošljivosti aktera na suprotnim ideološkim polovima.
Nakon uspeha komedije “Kralj Belgijanaca”, prikazanog na ZFF-u 2016. godine, rediteljski dvojac Jessica Woodworth i Peter Brosens u nastavku “Bosonogi car” donose nove (ne)zgode naslovnog junaka, i to u hrvatskoj koprodukciji. Nakon što u Sarajevu preživi pokušaj atentata, belgijski kralj budi se na Brionima, u nekadašnjoj Titovoj rezidenciji. Dok pokušava da pobegne sa ostrva, sustižu ga vesti da je proglašen prvim carem nacionalističke Nove Evrope, čime Titova vila, sasvim ironično, postaje mesto kolapsa ideje ujedinjene Evrope. Premijera te britke političke parodije u potpunosti snimljene u Hrvatskoj svečano će i zatvoriti 17. izdanje ZFF-a, najavili su organizatori.
Suptilna kritika budućnosti prisutna je i u novom filmu jednog od najzanimljivijih latinoameričkih reditelja današnjice, Gabriela Mascara – “Božanska ljubav”. Ta distopijska vizija Brazila u bojama neona kao da priziva neki novi svet čiji se razvoj ogleda u nedavnom izboru krajnje desnog Bolsanara za predsednika.
U maniru trilera, politikom se bavi i novi film Rodriga Sorogoyena “Vlast”, žestoka kritika korupcijom izedene postfrankovske Španije, ovenčana sa dve nacionalne nagrade Goja i to za najbolju režiju i scenario.
U konkurenciji programa Plus, koji kuriraju srednjoškolci za vršnjake, našao se novi film slovačkog reditelja sa zagrebačkom adresom Marka Škopa “Nek bude svjetlost”, najavljen kao izuzetno uverljiv prikaz srca tame savremene Slovačke obeleženog rastom desnog ekstremizma, uz lokalnu specifičnost sprege nacionalizma i katoličkog klerikalizma.
U istom programu, domaće snage spremne za suočavanje s prošlošću predstavlja rediteljka Dana Budisavljević koja je potresnim dugometražnim prvencem “Dnevnik Diane Budisavljević” o ženi koja je iz ustaških logora spasila više od 10.000 dece osvojila na Pulskom filmskom festivalu niz nagrada, uključujući za najbolji film, režiju i nagradu publike.
Političkim uzrocima egzila i autorskim odgovorima na njegove posledice posvećen je ovogodišnji poseban prateći program Fragmenti egzila.
Večno aktuelno, pitanje egzila nove vrhunce doživljava i danas, i to u najbližem susedstvu Hrvatske - na secištu interkontinentalnih migracija prema “tvrđavi Europi” s više od pola miliona apatrida raznog porekla.
Prema rečima selektorke programa, filmske kritičarke Diane Nenadić, na takve i slične procese filmaši su uvek brže reagovali od onih koji bi ih trebalo rešavati, pa će tako filmovi iz programa pokazati kako su na različite aspekte egzila reagovali neki od čuvenih evropskih filmskih autora. Izazvani neposrednim povesnim prilikama na temu egzila, stvarali su legendarni reditelji poput Rajnera Vernera Fasbindera i Ulriha Zajdla, ali i jedan od najvažnijih dokumentarista sa ovih prostora, reditelj Želimir Žilnik iz Srbije.
Fasbinder - kultni otpadnik nemačkog novog tadala, koji je do svoje prerane smrti u 37. godini snimio više od 40 filmova radikalne modernističke estetike, glumi u filmu “Žabar” (1969) grčkog gastarbajtera u adaptaciji vlastite drame i pokazuje kako prisutnost stranca deluje na frustriranu malograđansku mladež iz nemačkog susedstva.
Dobitke prelaska evropske granice Zajdl relativizuje u groteskno realističnom filmu “Uvoz, izvoz” (2007), paralelno prateći sudbine Ukrajinke koja u potrazi za “boljim životom” stiže na evropski zapad i Austrijanca koji sa istom motivacijom kreće u suprotnom smeru.
Žilnik se u dokudrami “Tvrđava Evropa” bavi ljudima različitih nacionalnosti koji iz srednje Evrope pokušavaju da stignu na zapad, prelazeći granicu i kršeći evropska pravila.
Prošle godine, na 16. ZFF-u, najboljim dugometražnim filmom proglašen je “Teret” Ognjena Glavonića iz Srbije, koji je domaću premijeru imao potom na 24. Festivalu autorskog filma u Beogradu.
ZFF će biti održan u bioskopu Tuškanac, Muzeju savremene umetnosti, dvorani KIC, KUC Travno, NS Dubrava i Laubi.
Umetnička organizacija ZFF vratila je krajem jula gradskim vlastima ključeve Kina Europa, iako je Trgovački sud u Zagrebu doneo bio privremenu meru da može da ostane u tom prostoru do okončanja parničnog spora sa Gradom Zagrebom. UO ZFF smatrao je da ne može da održi nivo kvaliteta programa dok sudbina Kina Europa zavisi od odluka koje će biti donete da budućim ročištima i dok se o konačnom ishodu sudskog procesa može samo nagađati.
(SEEcult.org)
