Fluidni život u fokusu 59. MESS-a

Internacionalni teatarski festival MESS, čije će 59. izdanje biti održano od 28. septembra do 4. oktobra u Sarajevu, Zenici i Tuzli, fokusiran je na temu fluidnog, odnosno nepostojanog života koji se odvija u uslovima stalne neizvesnosti i ubrzanja na polju čitavog društvenog sistema.

Apatija kao bolest savremenog društva, koja se nameće kao dominatna forma interakcije, osnova je vizuelnog identiteta 59. MESS-a, za koji je i ove godine zaslužna Agencija Fabrika. Vizual je inspirisan istočnjačkom vizuelnom maksimom “Tri mudra majmuna“ koji u osnovnom tumačenju daju poruku: Ne gledaj zlo, ne čuj zlo, ne govori zlo, ali takođe i poruku koja odražava apatičnost savremenog društva definisanog u frazi: Turning a blind eye, saopštili su organizatori.

Festival će biti otvoren 28. septembra predstavom “Imitacija života“ mađarskog reditelja Kornela Mundruca (Kornél Mundruczó), a ponudiće ukupno 16 predstava iz 11 država, uz prateći program koji obuhvata promocije knjiga, izložbe, radionice te zaseban program za decu Mali MESS.

Predstava “Imitacija života“ mađarskog Proton teatra postavlja pitanje da li sami biramo naše sudbine ili su naši životi predodređeni? U predstavi likovi žive imitaciju života. Život ukorenjenih navika daleko je odvojen od političke situacije sadašnjeg trenutka. Predstava je beleška sa margine društva, gde je nepravda nepisani zakon...

Festival će ugostiti oko 400 umetnika i umetnica, iako se i ove godine suočava sa problemom nedovoljne finansijske podrške nadležnih institucija.

Direktor MESS-a Nihad Kreševljaković istakao je da će 59. festivalsko izdanje, i pored ponovnog smanjenja budžeta, uspeti da zadrži kvalitet programa i ponudi predstave koje se razlikuju po teatarskoj estetici i izrazu.

“Ovogodišnji program nudi jako dobru kombinaciju predstava iz BiH, regiona i ostatka sveta. Nažalost, zbog novog smanjenja budžeta Federalnog ministarstva kulture i sporta, za koje smo saznali tek nedavno, još uvek nismo sigurni da li ćemo u programu imati predstavu iz Irske“, naveo je Kreševljaković 10. septembra na konferenciji za novinare, dodajući da su aktivnosti 59. MESS-a i Modula memorije svojevrsna priprema i najava za narednu godinu, kada će taj festival obeležiti 60 godina.

Nihad Kreševljaković i Izudin Bajrović, foto: Amer Kuhinja

“Osim što je naš budžet skoro upola manji od onog koji smo imali pre deset godina, isti je još minorniji u odnosu na budžete sličnih festivala u regionu. Apsurdno je da za naš Festival više novca daju druge države nego naše federalno ministarstvo, što predstavlja jako loš odnos prema internacionalnoj kulturi“, rekao je Kreševljaković i posebno zahvalio stoga institucijama koje finansiraju MESS.

Irska produkcijska kuća Dead Centre, nagrađivana prestižnim priznanjima OBIE, Fringe First, Herald Angel, te nagradom za najbolju produkciju irskog Times Teatra, trebalo bi da učestvuje na 59. MESS-u komadom “Čehovljeva prva predstava“. Reditelji Bush Moukarzel i Ben Kidd obrađuju sirovi tekst Antona Čehova koji su sovjetski učenjaci 1921. godine odbacili kao neprilagodljiv za scenu.

Pobednici 58. MESS-a, italijanski CollectivO CineticO i Francesca Pennini, ponovo dolaze – ovoga puta komadom “10 minibaleta“ zasnovanim na autorkinoj beležnici iz detinjstva, u kojoj je napisala desetine koreografija, osmišljenih, ali nikada izvedenih. Struje i oluje, ventilatori i dronovi, ptice i veliki zabačaji, postaju alegorije veze između koreografije i plesa.

Iz Grčke dolazi predstava “Čist grad“, čiji tekst i režiju potpisuju Anestis Aazas i Prodromos Tsinikoris, a istražuju rasizam utemeljen u “čistoći“ i “besprekornosti“, opasnosti fašizma, migraciji žena u Grčku, te identitetu “čistačice“. Istovremeno, ta predstava, koja je najavljena i na 44. MOT-u u Skoplju, istražuje istorijske, filozofske i političke predznake “čistoće“ kao normativnog koncepta koji su usvojili nacisti, te koji postaje središnji stub rasističke ideologije koja je nameravala da istrebi sve “ostale“ i stvoriti “čistu“ rasu.

Španski “Svečani aplauz“ je kustoski projekat i koreografija koja se odvija u virtuelnom arhitektonskom prostoru skale 1:1, baziran je na fiktivnom sadržaju Bizeove opere "Karmen", koja u dijalog premešta dela tri umetnika: Norberta Llopisa u ulozi Karmen, Luisa Urcula u ulozi Don Hozea i Bernarda Willhelma kao Eskamila, borca s bikovima.

Plesni performans iz Belgije “Majmunski um“ autorke Lisi Esteras, kao glavnu temu ima susret i postavlja pitanje da li se pet pojedinaca slobodnog uma može uistinu upoznati i povezati? I do koje mere je njihov susret pod uticajem činjenice da troje od njih ima Daunov sindrom?

Iz Belgije je najavljena i plesna predstava "Revolucija tela" Toneelhuis teatra, u režiji Mokhallada Rasema, u kojoj tri umetnika, nakon Arapaskog proleća koje je bilo tema u mnogim medijima u proteklih nekoliko godina, traže odgovor na pitanje kakav efekat imaju slike iz Maroka, Tunisa, Iraka i Sirije na osobe koje vode poreklo iz tih zemalja i kako one reaguju kada čuju vesti o članovima porodice koji su ostali u tim zemljama. Kako telo reaguje na strah i nasilje?

Iz Francuske dolazi predstava “Razbijeni na komadiće“ autorki Marguerite Bordat i Raphaël Cottin koja šalje poruku o potrebi za iskrenijim i poetičnijim načinom na koji gledamo i izgrađujemo našu okolinu, dok iz Nemačke stiže predstava “Nesvesne zbirke. Šta u vezi s Bosnom?“ reditelja Konstantina Dupeliusa koja je, bazirana na istraživanju u Bosni i Hercegovini, kreirana kao koncertni format koji procesuira lične priče i političke diskurse. Na polju konflikta između nacionalizma i demokratije, umetnici iz Nemačke, Švajcarske i Bosne i Hercegovine, pokušavaju da istaknu alternative za politike orijentisane prema narodu i novu budućnost suživota na Balkanu.

Najavljena je i američka predstava "Ostatak“ Teatra Mitu, koji je u protekle tri godine prikupio sate i sate intervjua sa različitim društvenim zajednicama širom sveta. Kako se dotiču smrti, dolaze na rub smrti i često se s njom suočavaju, svaki intervju postaje prikaz onoga što preostane – ostatak. Rezultat je novo interdisciplinarno delo – dijelom predstava, delom instalacija vizuelne umetnosti.

Među predstavama u glavnom programu 59. MESS-a najavljeno je i nekoliko iz regiona.

“Zašto je poludeo gospodin R?“ Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u režiji Bobe Jelčića, govori o stvarnoj poziciji čoveka u društvu, njegovom intimnom svetu, etičkim i moralnim normama. MESS-ovoj publici ponovo će se predstaviti i Andraš Urban, i to prvom balkanskom dramatizacijom dela “Kapital“, jednog od najuticajnijih tekstova u istoriji čovečanstva, nemačkog ekonomiste i filozofa Karla Marksa. Ta predstava Kraljevskog pozorišta Zetski dom sa Cetinja dovodi u pitanje sve, pa i stavove za koje smatramo da su aksiomi.

Zagrebačko kazalište mladih učestvuje predstavom “Eichmann u Jeruzalemu”, u režiji Jerneja Lorencija, koja je zamišljena kao dijalog s nemačkom filozofkinjom Hanom Arent koja je u istoimenoj knjizi postavila nove temelje političke filozofije, propitujući ključna pitanja vezana uz zlo, njegovu narav koja se pre svega ogleda u banalnosti, a potom i pitanje o stvarnoj težini savesti. Slovenački reditelj Lorenci, dobitnik Evropske nagrade za novu pozorišnu realnost 2017, u toj je predstavi istražio koliko nam preti opasnost od ponovnog pojavljivanja zla. Pomoću različitih medija, na sceni se ustanovljuju elementi suđenja kao pozorišnog čina.

Sarajevski ratni teatar izvešće “Sećaš li se Doli Bel?” Abdulaha Sidrana, u režiji Kokana Mladenovića, priču o iskrenoj boli prve ljubavi, o neminovnom odrastanju, te o ogoljevanju jednog utopističkog društvenog sistema u koji su mnogi slepo verovali, a potom se razočarali. Priča se posmatra iz perspektive Sabahudina Zolja, poznatim kao Dino, ali iz današnjeg vremena, kroz višedecenijsku distancu kaleidoskopski profiltrirane kutije sećanja, koja se, na samom početku predstave simbolički i otvara.

SARTR će izvesti i “Svu moju ljubav”, u režiji Zijaha Sokolovića - tekst u kojem likovi postaju žrtve vlastite prošlosti i sećanja. Obeleženi tragičnim događajem i deset godina nakon njega “sva njihova ljubav” je usmjerena na potiskivanje/oživljavanje sjećanja. Pisac Laurent Mauviniger na zanimljiv način uspeva da istraži putanju ljubavi i porodičnih odnosa, svestan da su nam ponekad za to “istraživanje” potrebni i oni koji nisu više fizički prisutni.

Koprodukcija Narodnog pozorišta Sarajevo i Scene MESS “Kavkaski krug kredom”, u režiji Paola Magellija, jedan je od poslednjih, ali i jedan od najintrigantnijih komada Bertolta Brehta (1898-1956). Mađelijeva verzija te drame nedavno je trijumfovala na festivalu “Novi tvrđava teatar” u Novom Sadu, uz obrazloženje žirija da je odlikuju “posvećena ansambl igra, dosledna brehtijanska poetika (i etika) i snažan antiratni i socijalni angažman”.

Direktor Narodnog pozorišta Sarajevo Izudin Bajrović izrazio je zadovoljstvo ponovnom ulogom domaćina MESS-a.

“Festival MESS je jedna od retkih prilika da u ovom gradu vidimo šta su evropski i svetski trendovi u svetu teatra. Srećan sam što će u ovogodišnjem festivalskom programu Narodno pozorište Sarajevo i Scena MESS predstaviti svoju koprodukciju, komad 'Kavkaski krug kredom'. Mislim da su upravo ti zajednički napori jasan znak da se trudimo da ne tapkamo u mestu, nego da uvek kreiramo novu vrednost“, rekao je Bajrović i pozvao institucije da počnu aktivno da rade na razvoju kulturne infrastrukture u Sarajevu koja, kako je naveo, vapi za novim prostorima.

Prošle godine, na 58. MESS-u, Gran pri je osvojila italijanska trupa CollettivO CineticO za plesnu predstavu “Sylphidarium - Maria Taglioni na terenu”, a i Zlatni lovorov venac za režiju otišao je u Italiju – Alessandru Serri za komad “Macbettu” kompanije Teatropersona, koji je kritika proglasila najboljim.

MESS je prikazao 2018. godine u glavnom programu 23 predstava iz 17 država, koje su većinom bile posvećene aktuelnim pitanjima današnjice, poput izbeglica, rata i posleratne tematike, patriotizma, sećanja, porodičnih odnosa…

Festivalski sajt je mess.ba, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.

(SEEcult.org)