Diana Budisavljević na Slobodnoj zoni, pa u bioskopima

Potresan igrano-dokumentarni film “Dnevnik Diane Budisavljević” hrvatske rediteljke Dane Budisavljević, zasnovan na istinitoj priči o hrabrom podvigu Zagrepčanke austrijskog porekla koja je iz ustaških logora spasila više od 10.000 srpske dece, imaće čak tri premijere 11. novembra na 15. Slobodnoj zoni u Beogradu, dan kasnije biće premijerno prikazan i u Novom Sadu, a od 14. novembra ulazi u bioskope širom Srbije.

Rediteljka će se pokloniti publici u Kombank dvorani posle svečane premijere u 19 časova, na kojoj se očekuju i preživeli svedoci tog vremena i akteri filma: Nada Vlaisavljević, Milorad Jandrić i Živko Zelenbrz, kao i glumci Mirjana Karanović, Tihomir Stanić, Ermin Bravo, te producentkinje Miljenka Čogelja i Snežana van Hauvelingen i ostatak autorske ekipe. Očekuje se i dolazak ministra kulture i informisanja Srbije Vladana Vukosavljevića, ambasadora Hrvatske Gordana Bakote i Nemačke u Beogradu Tomasa Šiba, kao i drugih članova diplomatskog kora, te predstavnika Filmskog centra Srbije, Udruženja logoraša Srbije, Muzeja genocida Srbije i brojnih drugih ličnosti iz kulturnog i javnog života.

Decenijama potiskivana priča o Diani Budisavljević, zasnovana na njenim dnevničkim beleškama, dopunjena igranim, ali i arhivskim materijalom iz vremena NDH, koji je ustupila Jugoslovenska kinoteka, pokazuje da je dobro moguće i u najgorim vremenima i da je neophodno suočiti se sa zlom ne samo iz prošlosti, već ga treba prepoznati na vreme i u aktuelnoj stvarnosti.

Crno-beli film je priča o Diani Budisavljević koja sa suprugom lekarom – pravoslavnim Srbinom, ćerkama i tek rođenom unukom, živi početkom Drugog svetskog rata u NDH životom visoke građanske klase. Od muževljeve sestre najpre saznaje da Jevrejke i Srpkinje s decom odvode u logore, gde umiru od gladi i bolesti. Dok Jevrejska opština šalje pomoć Jevrejkama, o Srpkinjama se niko ne brine. Koristeći austrijsko poreklo, Diana apeluje na vlast, Crkvu i Crveni krst da spasu barem decu, ali niko od njih ne želi da preuzme odgovornost. Stoga sa nekolicinom prijatelja u svom stanu počinje da prikuplja pomoć i organizuje akciju kojom je do kraja Drugog svetskog rata od sigurne smrti spaseno više od 10.000 dece iz logora NDH, koja su potom udomljena u porodicama u Hrvatskoj.

Diana Budisavljević vodila je detaljnu kartoteku dečjih sudbina, koju joj je nepovratno oduzela komunistička vlast 1945. godine, kada njeno germansko i građansko poreklo postaju nepoželjni. Zahvaljujući dnevniku Diane Budisavljević, koji je nakon njene smrti 1978. godine pronašla njena unuka Silvija Szabo, rasvetljena je herojska uloga žene uverene da njen život nije vredniji od života nedužno progonjenih.

“Dnevnik Diane Budisavljević” izazvao je ogromno interesovanje i u Hrvatskoj nakon svetske premijere na 66. Pulskom festivalu, na kojem je ostvario apsolutni trijumf osvojivši glavne nagrade žirija, ali i nagrade publike i kritike.

Film je emotivno doživljen i na nedavnoj novinarskoj projekciji u Kombank dvorani, a prema rečima rediteljke, identičan je i prijem publike po hrvatskim gradovima, pa su i na nedavnoj zagrebačkoj premijeri bile ovacije, Dvorana "Vatroslav Lisinski" se tresla od pljeska i bilo je vrlo emotivno.

“Razgalim se kada vidim da film zaista komunicira sa publikom. Uvek se nekako osetim skromno i malo, sa željom da zaista počnemo realistično shvatati povest, da prestanemo lagati o njoj, da učimo iz povesti i da živimo u svom vremenu. Jer to je jedino istinito i jedino što zapravo možemo”, rekla je novinarima Dana Budisavljević, koja je ideju za film o akciji spasavanja srpske dece iz ustaških logora i njihovom udomljavanju po porodicama u Hrvatskoj dobila još 2010. godine, čim je pročitala dnevnik Diane Budisavljević.

“U strukturi filma imamo igrani, dokumentarni i arhivski deo. Htela sam da uklopim sve to zajedno, ali ne tako da liči na History Channel. Bio je to dug proces”, rekla je Dana Budisavljević 9. novembra u festivalskom programu Kafa sa autorima 15. Slobodne zone.

Igrani deo filma, u kojem se pojavljuju preživela deca iz logora, koja su danas u poodmaklim godinama - radila je hladnije, jer “svedoci će uvek pobediti emocionalno”.

“Nisam htela da se takmiče. Zato je igrani deo rađen hladno i tu se iznose činjenice, na osnovu dnevnika koji zapravo i jeste sama faktografija, a onda otkrivamo svet emocija i stradanja, patnje - kroz dokumentarni deo”, rekla je Dana Budisavljević, napominjući da je period istraživanja bio vrlo dug.

“Ovo je bio vrlo težak projekat, ali imali smo jaku potrebu da ispričamo tu priču. I nekako smo uspeli. Sama Diana Budisavljević nam je bila snažna inspiracija - sve to što je ona postigla… Diana i svi njeni saradnici su odavno mrtvi, zakasnili smo da pravimo dokumentarac o njoj, u smislu portreta…”, rekla je Dana Budisavljević, koja je poznata publici Slobodne zone i po hvaljenom dokumentarnom filmu “Nije ti život pesma Havaja”.

Rediteljka i deo ekipe na konferenciji za novinare Slobodne zone, foto: SZ

Činjenica da je priča o Diani Budisavljević bila istorijski neobrađena i  nepoznata predstavlja i izvesnu teškoću, pogotovo za stranu publiku koja ne zna kontekst. “Publika prepoznaje iskrenost, shvata osnovnu priču o spasavanju života u teškim vremenima i prihvata to emotivno, ali ne razume ko je ko i zašto se sve to dešava”, rekla je Dana Budisavljević koja će prisustvovati i premijeri 12. novembra u bioskopu Arena Cineplexx u Novom Sadu.

U naslovnoj ulozi je Alma Prica, a ostale uloge poverene su Igoru Samoboru, Mirjani Karanović, Tihomiru Staniću, koji je i sam planirao svojevremeno da snimi film o Diani Budisavljević, te Krešimiru Mikiću i drugima.

“Dnevnik Diane Budisavljević” deo je takmičarske regionalne selekcije Horizonti Balkana na 15. Slobodnoj zoni, a ovih dana prikazuje se i na 17. Zagreb film festivalu, kao i na Jevrejskom filmskom festivalu u Londonu i na predstojećem 30. Ljubljanskom internacionalnom filmskom festivalu (LIFFE).

U bioskopima širom Hrvatske, inače, od početka oktobra i svečane zagrebačke premijere u KD Vatroslava Lisinskog, pogledalo ga je oko 30.000 ljudi.

Koscenaristkinja filma je Jelena Paljan, direktor fotografije Jasenko Rasol, scenografi Dušan Milavec i Ivo Hušnjak, kostimografkinja Martina Franić... Autori muzike su braća Alen i Nenad Sinkauz, a korišćena je i muzika Arsenija Jovanovića.

Distributer filma “Dnevnik Diane Budisavljević” za srpsko tržište Marko Čkonjević iz Fame Solutions izjavio je da je raditi distribuciju tog višestruko značajnog filma  prvenstveno velika odgovornost.

“Narodima Balkana bio je potreban ovaj pre svega pošten film. Raduje me interesovanje publike za ovu temu, jer dokazuje da nam je rediteljkina hrabrost da ispriča ovu više od 70 godina  potiskivanu priču, bila potrebna”, naveo je on.

Film je snimljen u produkciji Hulahopa, u saradnji sa partnerima iz Slovenije i Srbije (This and That Productions), uz podršku Hrvatskog audiovizuelnog centra, Slovenačkog filmskog centra, Filmskog centra Srbije, Ministarstva za kulturu i informisanje Srbije, fonda Eurimages Saveta Evrope, te potprograma Media programa Kreativna Evropa.

(SEEcult.org)