Čalovski-Ivanoska u Tobačni
Umetnici Jane Čalovski (Yane Calovski) i Hristina Ivanoska predstavljaju u Tobačni 001 u Ljubljani novi zajednički projekat “Sa strane (Performans koji se tek treba dogoditi)” kojim ispituju hipotetičke mogućnosti izložbenog programa neostvarenog Muzeja moderne umetnosti u Skoplju koji je 1966. godine osmislio poljski arhitekta Oskar Hansen (Oscar).
To je nova faza njihovog razvojnog, site-specific kontekstualnog projekta “Hansenov Muzej moderne umetnosti” koji su započeli 2007. godine prema dostupnoj dokumentaciji arhitektonskog predloga Hansena. Aktuelni projekat, nastao za vreme njihovog rezidencijalnog boravka u kulturnom centru Tobačna 001, inspirisan je Privremenim slovenačkim plesnim arhivom Roka Vevara (2012), a zamišljen je kao koreografska instalacija koja nudi višestruke mogućnosti angažovanja. Osim Hansenove teorije otvorenih oblika, projekat je inspirisan i kompozicijom Novara (1962) američkog autora Erla Brauna (Earl Brown), koji je odvojeno stvorio otvorenu formu kao koncept muzičke strukture i performansa. Takođe, oslanja se na skice dizajna odeće sa instrukcijama koje je 1935. godine ostavila Antonaeta van Ajk (Antoinette van Eyck), studentkinja krojenja u Mastrihtu.
Za vreme rezidencijalnog boravka u Ljubljani, Čalovski i Ivanoska proveli su određeno vreme u Vevarovom arhivu, koji je smešten u Muzeju savremene umetnosti Metelkova (MSUM+MG), a istraživali su korelacije praktične i konceptualne primene teorije otvorene forme u kontekstu arhiva kao performativnog akta. Takvo razumevanje arhiva, koje se pojavljuje kao posledica institucionalnog zanemarivanja, važno je u kontekstu shvatanja Hansenove izjave da “smo svi glumci (žena nosi bebu, muškarac vozi kola, dečak svira violinu itd.)” i da “svi igramo uloge, koje preoblikuju predstave o tome šta je stvarno, a šta je inscenirano”. Vevarov arhiv tako postaje odraz teatralnosti kao načina prikazivanja stvarnog života.
Izložba obuhvata i recentni rad “9 principa Otvorene forme” (2018) – seriju plakata kao vizuelnih alatki koje se poigravaju Hansenovim teorijskim i vizuelnim principima koje je primenjivao u praksi. Izložba obuhvata i seriju slika manjeg formata koje su proizašle iz asocijativnih boja i šema drugog značajnog Hansenovog teorijskog koncepta – Linearnog kontinuiranog sistema, najvećim delom primenjenog u njegovim urbanističkim projektima. U nameri da ponude mogućnost apstraktnijeg (ili asocijativnijeg) čitanja teorijskih ideja, Čalovski i Ivanoska uključuju u obe serije radova i tipografiju Arhetip otvorene forme koju su razvili 2007. godine. Reč ili rečenica napisani tim tipografskim rešenjem, koje isključuje horizontalne i vertikalne linije, predstavljaju ontološko i vizuelno objašnjenje teorije kao tipografije.
Iako Hansenov projekat skopskog muzeja nikada nije realizovan, on odzvanja u radu Čelakovskog i Ivanoske u vidu mogućnosti kontekstualizacije umetnosti i društvenih fenomena preko “promenljivog izložbenog prostora”. Deo analize koju su umetnici sproveli, o kojoj su predavali i koju su predstavljali u različitim produkcijama je serija originalnih plakata koji na svoj način materijalizuju program institucije. Plakati su posvećeni ličnostima kao što su Ad Reinhardt, Ana Mendieta, Paul Thek, Susan Sontag, Mladen Stilinović, Dušan Perčinkov, Andrzej Szewczyk i drugi. Svakom zajedničkom izložbom, umetnici aktiviraju Hansenov “uslovno perfektan muzej” kao socio-političku pozornicu koja je dizajnirana tako da umetnički i institucionalno uokviruje i odražava raznovrsnost grada.
Umetnička praksa Čalovskog i Ivanoske, međunarodno priznatih umetnika koji su predstavljali Makedoniju na 56. Bijenalu umetnosti u Veneciji 2015. godine, kompleksna je i kontekstualna, a započeta je pre gotovo 20 godina. Čalovski i Ivanoska fokusirani su na teme i koncepte arhitekture, istorije i teorije umetnosti, kao i na političku stvarnost, kreirajući nove procese produkcije, scenarija postavki i nova znanja.
Čalovski i Ivanoska izlagali su u MSU u Skoplju (2019), MSU u Zagrebu (2018), Apoteci u Vodnjanu (2017), Guangdong muzeju u Kini (2017), Silesian muzeju u Katovicama (2017), Zhejiang muzeju u Kini (2017), Mestnoj galeriji u Ljubljani (2016), PERA muzeju u Istanbulu (2016), Galeriji Zak│Branicka u Berlinu (2016), Salonu MSU u Beogradu (2016), Konstmuseumu u Malmeu (2015)…
Njihovi radovi nalaze se, između ostalog, u kolekcijama Deutsche Banke, Art Telekoma, Van Abbemuseuma, MSU u Skoplju… Takođe, oboje su aktivni i na makedonskoj nezavisnoj kulturnoj sceni, kao i u regionu.
Izložba Wayside (A Performance Yet to Happen) u Tobačni 001, čija je kustoskinja Alenka Trebušak, otvorena je od 24. oktobra do 22. novembra.
(SEEcult.org)
