Bez ishodišta i Umetnost i kultura otpora

Šok zadruga podseća izložbom “Bez ishodišta” na 25-godišnje delovanje Led arta i Art klinike, iz kojih se i sama razvila, nastavljajući beskompromisni angažman na polju umetnosti i kulture, ali i šireg društva. Kao svojevrstan nastavak teme izložbe, 29. januara u knjižari Bulevar Books u Novom Sadu biće održana promocija knjige prof. dr Milene Dragićević Šešić “Umetnost i kultura otpora” o umetničkoj i kulturnoj kontrajavnosti tokom 90-ih godina.

Izložba “25 godina – Bez ishodišta – od Led arta do Šok zaduge” predstavlja izvod iz arhivske građe nezavisnih umetničkih udruženja Led art, Art klinika i Šok zadruga. U 25 godina dugom i neprekinutom lancu događaja, izložbi, akcija i delovanja, te umetničke grupacije bile su aktivne ne samo na polju umetnosti i kulture, već i na polju društvenog angažmana i aktivizma.

Arhiva Multimedijalnog centra “Led art” sadrži radove i dokumenta koji prikazuju umetničku mapu kako Srbije, tako i Novog Sada. Ta značajna građa, međutim, još uvek nema svoje mesto i namenu u adekvatnim institucijama kulture i umetnosti. Arhiva se čuva u skučenom prostoru Šok zadruge, sa neizvesnom sudbinom konačnog ishodišta, pa je na taj način postala paradigma nerazjašnjenog odnosa institucija u sistemu i nezavisne umetničke scene.

Led art, Kunstlager

Značaj umetničkog i kulturnog otpora biće tema i promocije knjige prof. dr Milene Dragićević Šešić u knjižari Bulevar Books, a pored autorke, govoriće i Vera Kopicl,
Aleksandra Bosnić Đurić, Nikola Džafo, Aleksej Kišjuhas, Željko Grulović i Gordana Nonin kao moderatorka.

Knjiga “Umetnost i kultura otpora”, u izdanju Fakulteta dramskih umetnosti u Beogradu i kuće Clio, ocenjena je na nedavnoj promociji u Centru za kulturnu dekontaminaciju kao dragocen podsetnik na najrazličitije akte neslaganja i bunta umetnika, uz neminovno pitanje kakav je potencijal nasleđa tih umetničkih praksi danas.

Autorka nije imala nameru da dokumentuje celokupnu javnost 90-ih, već samo ono što se može nazvati umetnošću otpora vladajućem nacionalizmu u kulturi i medijskoj manipulaciji, a to su bile umetničke prakse koje karakteriše antiratni, antinacionalistički, antifašistički i socijalno integrativni aktivizam.

“To što ne postoji kultura sećanja na sve ono što nije mejnstrim, na sve ono što nije lepo i slatko da uđe u institucionalno sećanje jednog pozorišta, kulturnog centra ili institucije kulture, zasluživalo je da nađe neko svoje mesto, da bude opisano i na neki način objašnjeno”, rekla je na promociji Milena Dragićević Šešić, čiju knjigu, podeljenju na šest poglavlja, ilustruju fotografije Goranke Matić i Vesne Pavlović.

Knjiga “Umetnost i kultura otpora” odnosi se na period između devetomartovskih demonstracija 1991. i petooktobarskih 2000. godine, ali govori i o pojavama koje su prethodile tom periodu ili traju do danas, poput borbe za društvenu pravdu, slobodu umetničkog iskaza i govora, za alternativnu kulturu sećanja i za umetničke prostore namenjene civilnom društvu. Autorka je navela u uvodu da je pokušala da zabeleži u početku male i usamljene akte otpora tokom 90-ih da bi se videlo da nije “sve bilo isto”, umrljano konformizmom, nacionalizmom, bez empatije, ukaljano šovinizmom i beskrupuloznim bogaćenjem. Knjiga je posvećena umetničkoj i kulturnoj kontrajavnosti otpora – specifičnoj zajednici znanja koja je počela da razvija novu produkciju pojmova, kontekstualizovanih prema potrebama vremena – od prava na pobunu i građansku neposlušnost, preko razumevanja lokalnog cezarizma do ljudskih prava, solidarnosti i empatije u vremenima sukoba.

Knjiga je podeljena na šest poglavlja, počev od konteksta, odnosno temata “Kulturne politike u vremenima društvene anomije”, preko segmenata “Kultura neslaganja – pravo na različito sećanje”, “Umetnosti kontestacije – umetnosti akcije” i “Umetnosti protesta u javnom prostoru” do dela “Umetnost u unutrašnjem egzilu” sa tekstovima Zorice Jevremović, te razgovora autorke sa Borkom Pavićević u CZKD-u vođenog u proleće 2017. godine (Izvedbe neslaganja: od kulture otpora do katarze i pomirenja).

U poglavlju o transmedijalnim formama savremenih umetničkih praksi, posebno se ističe doprinos umetničkih kolektiva, među kojima je i Led art.

Prema rečima jednog od recenzenata, Branimira Stojkovića sa Fakulteta političkih nauka, studija “Umetnost i kultura otpora” uspeva da predmetu istraživanja pristupi iz više perspektiva, ukazujući na domete i značenja umetničkih praksi. Knjiga pokazuje da umetnost može da prethodi društvenoj pobuni, artikulišući umetničkim sredstvima suštinu problema; da umetničkom praksom bude paradigma društvenog procesa i time ga estetski legitimiše; da se inspiriše pobunom i održava njen duh živim, te da ostaje u posedu aktera i kada pobuna postane istorijskom činjenicom, svejedno da li je reč o pobedi ili porazu, naveo je Stojković.

Aleksandra Jovićević sa Univerziteta La Sapienza u Rimu istakla je takođe da je reč o odlično napisanoj i veoma dobro dokumentovanoj knjizi, čiji je najbolji deo posvećen estetici savremenog postdramskog pozorišta, praksama koje ne samo što ne koriste dramski tekst kao svoje polazište, već u njima dolazi do brisanja granica među umetnostima: od umetnosti performansa do pozorišta potlačenog i nevidljivog pozorišta Augusta Boala koji je svoje sledbenike našao u Dah teatru i u angažovanom pozorištu Zorice Jevremović.

(SEEcult.org)