67. Sterijino pozorje u vreme teskobe

Predstavom “Mileva” u slavu žena, 26. maja u Srpskom narodnom pozorištu u Novom Sadu počelo je 67. Sterijino pozorje koje je svečano otvorio akademik Miodrag Tabački, istaknuti scenograf i kostimograf, naglasivši značaj i klasika i savremenih pisaca dramskih tekstova.

Prisećajući se svog prvog učešća na Sterijinom pozorju 1976. godine – tada prestižnog jugoslovenskog festivala, Tabački je ispričao kako je to simbolično bilo i njegovo fizičko i doslovno učestvovanje u provaljivanju i “osvajanju” pozorišta.

Reč je o predstavi Slovenskog ljudskog gledališča iz Celja “Igrajte tumor u glavi i zagađenje vazduha” Dušana Jovanovića, u režiji Ljubiše Ristića, koja je igrana u dva prostora – na sceni u pozorištu, ali i u obližnjoj zgradi u kojoj je bila smeštena “novinska agencija”. Predstava je počinjala ispred zgrade pozorišta, u koju publika zapravo nije mogla da uđe, jer su se glumci zaključali i štrajkuju, pa kasnije iz prostorije “novinske agencije”, gde dobija podrobnije informacije, treba da ponovo ode do zgrade pozorišta, nasilno probije vrata i “osvoji” i zauzima gledalište, nastavljajući potom da prati predstavu koja se igra na praznoj sceni. Drugi deo predstave završava se tako što se na pozornici pojavljuje gledalište gde u ložama sede glumci i metaforično oslikavaju i označavaju ogledanje gledališta u igralištu i obrnuto… No, da bi se do svega toga došlo, neophodno je bilo da se “provali” u samu zgradu pozorišta.

Na Pozorju je predstava igrana u staroj zgradi Srpskog narodnog pozorišta, a redakcija je improvizovana u fiskulturnoj sali bivšeg Sokolskog doma, pod istim krovom. Publika je trebalo da “provali” u pozorište na vrata koja fiskulturnu salu povezuju sa pozorišnim holom.

“Čin tog nasilnog ulaska dramaturški je bio od velikog značaja. Ja sam se pomešao sa publikom; stajao sam iza Miše Hadžića, bilo je mnogo publike, nije bilo prevoda, ali kada se osetilo da će se gledaoci seliti u drugi proator, par viđenih gledalaca i velikih autoriteta krenuli su polako da se probijaju ka vratima koja je trebalo ‘obiti i provaliti’, a obezbeđenje, koje ih je ‘čuvalo’, sasvim sam siguran, ljubazno bi otvorilo vrata da cenjeni gosti udobno napuste prostor. Brzinom munje uspeo sam da izletim iz sale, utrčim u hol pozorišta, nalegnem i naslonim se svom snagom na vrata i sprečim da se otvore pre nego što je planirano da budu probijena”, ispričao je Tabački, dobitnik Sterijine nagrade 1982, 1996, 1998, 1999. i 2009. godine.

Izrazivši zahvalnost na časti da otvori festival koji nosi ime velikog srpskog pisca, Tabački je istakao da to istovremeno doživljava kao priznanje i podršku njegovoj profesiji koja “s ljubavlju, poštovanjem i verno nadgrađuje slikom, kreira, osmišljava i vizuelnom komponentom prati dramskog pisca”.

Ističući da je pisac za njega zvezda, a najbitnija karika i pokretač svega na sceni i u pozorišnom činu dramski tekst, Tabački je rekao da je sa velikim zadovoljstvom i uspehom radio tekstove domaćih klasika -  Sterije, Nušića, Njegoša… kao i mlađih pisaca, svojih savremenika - Ljubomira Simovića, Dušana Kovačevića, Vladimira Arsenijevića, Milosava Marinovića… i radovao se svakom uspehu na Pozorju.

Tabački je proglasio 67. Sterijino pozorje otvorenim sa željom da se domaći klasici i savremenici i dalje igraju u ovdašnjim, ali i u stranim pozorištima, ali i da se pojave i novi, mladi dramski pisci.

Program 67. Sterijinog pozorja, koji je selektor dr Milivoje Mlađenović objedinio temom “Vreme teskobe”, obuhvata devet predstava u trci za nagrade, kao i tri u u netakmičarskoj međunarodnoj selekciji “Krugovi”, a počeo je domaćom dramom “Mileva”, koprodukcijom somborskog Narodnog pozorišta, Fondacije “Novi Sad – Evropska prestonica kulture” i samog Pozorja.

Mileva, foto: Nađa Repman

Predstava “Mileva” Milene Bogavac, Olge Dimitrijević, Tijane Grumić, Vedrane Božinović i Vedrane Klepica, u adaptaciji Jelene Kovačić i režiji Anice Tomić, ženska je posveta Milevi Ajnštajn i njenom glasu koji joj je oduzet, ali i pobuna protiv predrasuda koje su se vezivale uz nju.

“Razmišljajući o njoj odmah sam videla sliku jedne žene koja bi danas bila  snažna i moćna, koja bi svoj glas dala svim ženama i zastupala njihova prava. Kad smo dobile tekstove jednih od najsnažnijih autorkia regije, pokušale smo ispisati jednu priču koja će Milevi dati jedno novo značenje, koja će preispitati njenu patnju, njene želje, ali koja će se obratiti i nama koji je tretiramo kao svojinu i skrivamo se iza njenog imena kao da je naše, hvaleći se njome kako bismo sebi dali na važnosti”, navela je rediteljka, posvećujući “Milevu” i “svim ženama koje su zakinule svoje karijere kako bi održale formu i dužnost dobre i brižne majke, no najviše je posveta svim onim ženama koje su i danas nevidljive i nad kojima se vrši privatno, ali i institucionalno nasilje - bez prava na glas”.

“Predstava je ovo i o  nama, našem cinizmu, ironiji, ali i pokušaju  razumevanja drugog”, navela je Anica Tomić.

U predstavi igraju: Ana Rudakijević, Olgica Nestorović, Pero Stojančević, Lea Jevtić, Stefan Beronja, Nemanja Bakić, Sofija Mijatović, Biljana Keskenović, Srđan Aleksić, Bogomir Đorđević, Ivana V. Jovanović, Danica Grubački, Milijana Makević Mirkov i Nikola Knežević.

Dramaturškinja predstave je Jelena Kovačić, kompozitor Nenad Kovačić, scenograf Igor Vasiljev, kostimografkinja Drina Krlić, saradnik za scenski pokret Igor Koruga, a video dizajn potpisuje Filip Mikić.

Nakon novosadske premijere na Sterijinom pozorju, premijerno će biti izvedena i 7. juna u Narodnom pozorištu Sombor, nakon čega će otpočeti jubilarni, 30. Pozorišni maraton tog teatra.

Mileva, foto: Nađa Repman

Takmičarski program 67. Sterijinog pozorja obuhvata predstave “Izbiračica” Koste Trifkovića, u režiji Ive Milošević i produkciji Narodnog pozorišta u Subotici, “Protekcija” Branislava Nušića, u režiji Kokana Mladenovića i izvođenju Narodnog pozorišta u Sarajevu, “Kod večite slavine” Momčila Nastasijevića, u režiji Sonje Petrović i koprodukciji SNP-a i Centra za razvoj kulture u Novom Sadu, “Čudo u Šarganu” Ljubomira Simovića, u režiji Jagoša Markovića i produkciji Jugoslovenskog dramskog pozorišta, “Godine vrana” autora i reditelja Siniše Kovačevića, u izvođenju Narodnog pozorišta u Beogradu, “Rolerkoster” Jelene Kajgo, u režiji Milice Kralj i izvođenju Ateljea 212, “Poslednje devojčice” Maje Pelević, u režiji Kokana Mladenovića i izvođenju Pozorišta “Deže Kostolanji” u Subotici, “Fleke” Tijane Grumić, u režiji Juga Đorđevića i produkciji Kraljevačkog pozorišta, te predstavu “Bludni sin kuratog Džonija” Filipa Grujića i dramaturga Dimitrija Kokanova, u režiji Jovane Tomić, koja je koprodukcija Novosadskog pozorišta i Sterijinog pozorja.

U selekciji “Krugovi”, koja sledi koncept takmičarske selekcije, odnosno načelo da se biraju predstave iz korpusa nacionalne dramaturgije, našle su se predstave iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Severne Makedonije - “Ja sam ona koja nisam” Mate Matišića, u režiji Paola Mađelija i izvođenju Zagrebačkog kazališta mladih, “Usidrene” Elvisa Bošnjaka, u režiji Anastasije Jankovske i produkciji Hrvatskog narodnog kazališta u Splitu, “Gavele” iz Zagreba i HNK u Zadru i “My name is Goran Stefanovski” u autorskoj adaptaciji Branislave Ilić i režiji Branislava Mićunovića, koju će izvesti skopski Dramski teatar.

Objašnjavajući koncept “Vreme teskobe”, selektor Milivoje Mlađenović konstatovao je da je pandemija korona virusa uticala na pozorišni život tako što je sve iscrpla, iscedila, ispraznila, emotivno i mentalno pomerila iz težišta. “To može lako da se ustanovi u brojnim ostvarenjima iz minulog perioda. Mnogi pozorišno vredni poslovi pretrpeli su oštećenja na strukturalnom, značenjskom i recepcijskom nivou. Otuda se osećanja teskobe, straha, potuljenosti, iznemoglosti i razočaranja nameću kao opšte stanje duha koje je zaposelo i naš pozorišni prostor. Kada se tome doda i mogućnost da našu kulturu preplavi nekultura koja izbija odasvud, slika je još neveselija. Ne preostaje nam ništa drugo nego borba da se i pozorišni sistem rehabilituje i ojača”, naveo je Mlađenović, koji je pogledao tokom procesa selekcije uživo 51 predstavu pozorišta u Srbiji i regionu, a sedam predstava u formi video snimka. Od ukupnog broja premijerno izvedenih predstava, 21 je nila praizvedba domaćih dramskih dela, među kojima i tri autorska projekta i četiri dramatizacije proznih dela.

O Sterijinim nagradama odlučiće žiri koji čine: reditelj Slobodan Skerlić (predsednik), glumica Milena Pavlović, reditelj Slobodan Unkovski, dramski pisac Petar Mihajlović i teatrolog Zoran Maksimović. Voditelji Okruglog stola kritike su teatrološkinja Isidora Popović i reditelj Vlatko Ilić.

U čast nagrađenih biće izvedena predstava “Hrkači” autora i reditelja Nikole Pejakovića, u produkciji Narodnog pozorišta Republike Srpske u Banjaluci.

Festivalski sajt je pozorje.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.

(SEEcult.org)