57. Pozorje i naši očevi
Sterijino pozorje u Novom Sadu predstavlja u 57. izdanju, od 25. maja do 2. juna, sedam predstava u Selekciji nacionalne drame i pozorišta koje su tematski vezane za problematiku savremenog života u Srbiji (odnos politike i pojedinca, tranzicioni procesi i njihove posledice, posledice rata i raspada zemlje, socijalna pitanja...). Većinu povezuje i lajtmotiv porodičnih odnosa, posebno između roditelja i dece, uz dominantno prisustvo pojma/figure oca. U međunarodnom programu “Krugovi” 57. Pozorje nudi dve predstave iz Hrvatske i jednu iz Slovenije, a uz raznovrstan prateći program, domaćin je i 14. Međunarodnog simpozijuma pozorišnih kritičara i teatrologa.
Pozorje svečano počinje u Srpskom narodnom pozorištu besedom Nebojše Romčevića i predstavom “Otac na službenom putu” Abdulaha Sidrana, u režiji Olivera Frljića iz Hrvatske, u izvođenju beogradskog Ateljea 212.
Selekcija nacionalne drame i pozorišta obuhvata i “Hipermneziju” u režiji Selme Spahić iz Sarajeva, u koprodukciji Bitef teatra i Hartefakt fonda iz Beograda, koji su i koproducenti predstave “Radnici umiru pevajući” Olge Dimitrijević, u režiji Anđelke Nikolić. Reč je o pobedničkom tekstu sa prvog konkursa Hartefakta (2010).
Publika će videti i “Nije život biciklo” (Das Leben ist kein Fahrrad / Nije smrt biciklo, da ti ga ukradu) Biljane Srbljanović, u režiji Anselm Veber (Weber) i produkciji Schauspielhaus Bochum iz Nemačke, “Bunar” Radmile Smiljanić, u režiji Egona Savina i koprodukciji Ustanove kulture “Vuk Karadžić”, Radionice Integracije i Fonda Krug, te komad “Mara/Sad” (Marat the Sade) Petera Vajsa, u režiji Andraša Urbana i izvođenju Novosadskog pozorišta (Újvidéki színház), kao i predstavu “Plodni dani” Borisa Liješevića i Jelene Kislovski Liješević, koprodukciju Ateljea 212 i Kulturnog centra Pančeva.
U čast nagrađenih, 2. juna biće izvedena predstava “Mileva Ajnštajn” - balet prema motivima istoimene drame Vide Ognjenović, u koreografiji i režiji Staše Zurovca i izvođenju Baleta SNP-a.
Međunarodna selekcija “Krugovi” nudi tri predstave - autorski projekat Frljića “Mrzim istinu!”, u produkciji Teatra &TD iz Zagreba i “Moj sin samo malo sporije hoda” Ivora Martinića, u režiji Januša Kice i izvođenju Zagrebačkog kazališta mladih, te “Pisar Bartlbi” Hermana Melvila, u režiji Miloša Lolića iz Beograda, u izvođenju Mini teatra iz Ljubljane.
Selektorka Ksenija Radulović izrazila je žaljenje što komad debitantkinje Tanje Šljivar “Pošto pašteta” nije, pre svega na planu glumačkih ostvarenja u vrlo zahtevnom i složenom žanru groteske, pronašao potpunije i relevantnije scensko uprizorenje kako bi bio uključen u program 57. Pozorja.
Najveći deo predstava u Selekciji nacionalne drame i pozorišta, kao i programu “Krugovi”, tematizuje porodične odnose, pre svega relacije roditelji - deca. Pritom je motiv oca prisutan visoko frekventno i višeznačno: često u doslovnom, biološkom smislu, ali i kroz druga određenja pomenutog pojma. Pojavljuje se već u samom naslovu “Oca na službenom putu”, nezaobilazan je u prezentovanju i intimnih i društvenih drama u “Hipermneziji”, odnos kćerke i oca tematski je fokus “Bicikla”, ali isto tako jedna od važnih relacija u predstavi “Radnici umiru pevajući”. O odsustvu oca, odnosno prisustvu dominantne majke, može se govoriti u predstavi “Bunar”, a pokušaj ostvarivanja u ulozi roditelja stoji u osnovi “Plodnih dana”.
U pojedinim se predstavama, kako je navela Ksenija Radulović, motiv oca može varirati i putem pitanja autoritarnosti, liderskih pozicija, vlasničkih odnosa i drugog.
Taj široko shvaćen lajtmotiv - naši očevi - posredno može da govori i o uspostavljanju estetskih relacija vezanih za izvesne promene paradigme, u dijalektičkom smislu proces nezaobilazan, prirodan i neminovan: u takmičarskoj selekciji zastupljeni su pretežno autori i predstave koji svoj puni izraz pronalaze u savremenim, tragalačkim, inovativnim scenskim obrascima, ali pomenutih novih obrazaca, novih umetničkih formi ne bi ni bilo bez pune svesti i uvažavanja onoga što prethodi, bez preispitivanja postojećeg, bez uspostavljanja odnosa i prema našim pozorišnim očevima. A taj odnos u umetnosti, kao ni u samom životu, nije ni jednostavan ni jednostran, ali uvek se mora uspostaviti, navela je Ksenija Radulović.
I u međunarodnoj selekciji “Krugovi” dve od tri predstave na najneposredniji način tematizuju strukturu porodice (Mrzim istinu! i Moj sin samo malo sporije hoda). Pojam oca u metaforičnom smislu deo je složenog i višeslojnog odnosa uspostavljenog između vlasnika prestižne pisarnice i novoprimljenog radnika Bartlbija u predstavi “Pisar Bartlbi”. S druge strane, motiv nemogućnosti saznavanja konačne istine jeste zajednički tematski obrazac predstava “Mrzim istinu!” i “Pisar Bartlbi”. Dok je u prvoj teško povući oštru liniju između dokumentarne građe, artefakata i (ne)pouzdanih sećanja s jedne, te različitih nivoa i načina uobličavanja fikcionalnog, s druge strane, u “Bartlbiju” se teško doseže do istine o samom naslovnom liku.
Tri ostvarenja u “Krugovima”, međutim, na formalno strukturalnom planu, na prvi pogled pružaju uvide u tri različite scenske poetike: klasični i odmereni pristup Kice, energičnost i silovitost Frljića, te od svega suvišnog očišćeni, svedeni scenski rukopis mladog Lolića. Ipak, kako je navela selektorka, jedna vrsta ogoljenosti, udaljavanja sa scene svega što nije neophodno, jedan novi scenski asketizam na različite načine odlikuje sva tri autora - velika prazna kocka kod Kice kao scenografsko rešenje stana, obične sobne lampe umesto scenske rasvete kod Frljića ili, jedan sto i stolice, koji su gotovo sve od scenografije što je potrebno i Loliću i Frljiću.
Ksenija Radulović odabrala je predstave za 57. Pozorje na osnovu uvida u 70 produkcija, od kojih je većina realizovana u pozorištima Srbije, a manji broj prema delima domaćih autora u inostranstvu .
Kako je navela, i pored snažne ekonomske krize koja pogađa celokupnu oblast kulture, stiče se utisak o relativno zadovoljavajućem kontinuitetu domaće dramske produkcije (pre svega kad je reč o broju izvedenih premijera). Iako se za sada može govoriti o delimičnom smanjivanju broja premijernih izvođenja, u uslovima sve naglašenijih smanjivanja budžetskih fondova u kulturi, ovi rezovi bi u predstojećim sezonama mogli poprimiti i drastičniju formu.
Kriza je dovela do toga da pojedina pozorišta redukuju obim produkcije, ali je došlo i do novog modela koprodukcija institucionalnih teatara i privatnih ili nevladinih fondacija.
Na 56. Sterijinom pozorju 2011. godine, trijumfovao je Frljić predstavom “Kukavičluk” u izvođenju subotičkog Narodnog pozorišta. Osim Sterijine nagrade za najbolju predstavu, Frljić je dobio i nagradu za režiju. “Kukavičluk” je proglašen najboljom predstavom i odlukom žirija Okruglog stola kritike 56. Pozorja, odnosno Međunarodne asocijacije pozorišnih kritičara (AICT).
Međunarodni kritičari okupiće se i 2012. godine na simpozijumu na temu “Glumac je mrtav, živeo glumac!”, koji Sterijino pozorje organizuje sa IATC-om.
Predsedavajući 14. Simpozijuma je Ivan Medenica, inače pomoćnik generalnog sekretara IATC-a, a kao uvodničar je najavljen prof. dr Erika Fischer-Lichte iz Berlina, dok su među učesnicima kritičari i teatrolozi iz Bolonje, Seula, Pariza, Londona, Beograda, Berlina, Skoplja, Novog Sada, Budimpešte, Pečuja, Tokija, Zagreba...
Prateći program 57. Pozorja, između ostalog, obuhvata tribine Ludusa na teme političnosti i pozorišta, regionalne saradnje u pozorištima i mestu i ulozi pozorišnih (umetničkih) glasila.
U okviru pratećeg programa, učestvovaće i mladi kritičari okupljeni u regionalnom projektu “Criticize This!”, koji realizuju Kultutreger i Kurziv iz Zagreba, Plima iz Ulcinja i Beton i SEEcult.org iz Beograda.
Polaznici edukativnog modula projekta “Criticize This!” učestvovaće na međunarodnoj tribini o statusu pozorišne kritike u regionu, čiji je moderator Medenica. Takođe, na Sterijinom pozorju će pisati kritike o predstavama, koje će biti objavljivane u festivalskom biltenu.
Prateći program obuhvata i okrugle stolove, prezentaciju Nove evropske teatarske akcije (NETA), 53. izložbu dečjih likovnih radova, promociju monografije o Egonu Savinu, “Pozorijanske susrete” posvećene međunarodnoj saradnji u regionu...
Sajt Sterijinog pozorja je www.pozorje.org.rs, a program se nalazi i u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org.
(SEEcult.org)
