19. Bijenale u Pančevu u slavu umetnosti koja menja stvari
Bijenale umetnosti u Pančevu, pod sloganom “Smrt umetnosti, živela umetnost!”, predstavlja radove dvadesetoro umetnika i umetničkih grupa iz Srbije i Hrvatske, koji svedoče o gotovo stogodišnjoj borbi za promene ne samo u umetnosti, nego i u čitavom društvu, a bili su prelomni na ovim prostorima ili su danas na njihovom tragu, iako su često bili znatno više prepoznati u međunarodnim okvirima, nego na lokalnoj sceni.
Okupljen oko ideje da se prošlost ne sme zaboraviti i odbaciti, autorski tim 19. Bijenala umetnosti, koji čine istoričari umetnosti Ivana Bašičević Antić i Stevan Vuković i umetnici Sanja Latinović i Selman Trtovac, zasnovao je izbor umetnika na njihovoj veri u snagu umetnosti i njenu vezu sa životom uopšte. Pojedine od njih ona je vodila ka teškim borbama sa okruženjem i vrlo često ka nezasluženom brisanju iz istorijskih pregleda. Njihove umetničke prakse označene su stalnim preispitivanjem značenja i smisla umetnosti, spajajući je sa životom, jer je reč o autorima kod kojih granice ličnih života i domena umetnosti nikad nije bilo, navela je Ivana Bašičević Antić u tekstu za katalog 19. Bijenala umetnosti. Na osnovu tih kriterijuma, napravljen je i izbor umetnika savremene produkcije, odnosno autora koji su u dijalogu sa dostignućima prethodnih generacija, uključujući časopis Zenit i doprinose Ljubomira Micića, Dimitrija Bašičevića Mangelosa, grupe Gorgona…
Među učesnicima 19. Bijenala su: Dragoljub Raša Todosijević, Milica Bilanović, Slavko Bogdanović, Nikola Džafo, Siniša Ilić, Katarina Jovanović, Alfa, Kuda org, Era Milivojević, Tijana Petrović, Zoran Popović, Milica Rakić, Slobodanka Stupar, Zoran Todorović, Vesna Tokin, Treći Beograd i Veljko Pavlović, Dragan Vojvodić, te Sanja Iveković, Ivana Armanini i Marko Golub, Vladimir Frelih i Damir Stojnić iz Hrvatske.
Koncepcija autorskog tima 19. Bijenala obuhvata tako pojave koje je Ješa Denegri istorizovao u tekstovima pod terminom druga linija, obuhvatajući fenomene u vremenskom rasponu od istorijskih avangardi sa početka 20-ih godina XX veka do "novih umetničkih praksi" 70-ih, odnosno doprinose celog niza uzastopnih generacija koji su nastali u "jugoslovenskom umetničkom prostoru" ili, kako je naveo u tekstu za katalog - jedinstvenom društvenom i kulturno-političkom području "između Istoka i Zapada”.
Ješa Denegri učestvuje i u programu 19. Bijenala, kao i teoretičari Reinz Seraina, Ivana Bašičević Antić, Selman Trtovac, Stevan Vuković, Sabine Hensgen i Andrej Monastirski.
Bijenale je svečano otvoreno u Narodnom muzeju, gde je umetnik Slavko Bogdanović, jedan od učesnika novosadske avangardne scene s kraja 60-ih i početka 70-ih, izveo performans “Fragrance of life”. Osvrćući se na svoje početke pre pola veka i umetničke principe kojima se rukovodio kao član konceptualne grupe KÔD, saradnik studentskog lista Index i Tribine mladih, Bogdanović je rekao da svako ko želi da se bavi umetnošću i koga ona dotakne, mora da se bavi određenim referencama.
“Ako čovek želi da napravi neku svoju umetnost, ako ume da definiše svoj jezik kojim će izraziti to što ima da kaže, ako je to autentično, onda se mora odreći svih tih referenci. Moji radovi, koji su ovde izloženi i nalaze se u katalogu, zapravo su pokušaji da ih se oslobodim. Mi smo svi impregnirani političkim uticajima, ideološkim i religioznim stavovima, nacionalističkim, palanačkim. Svim tim dualizmima koji ljude sabijaju u stado, što ne dozvoljava razvoj ličnosti i neku perspektivu”, naveo je Bogdanović, koji je članovima autorskog tima i urednici programa i kustoskinji Kulturnog centra Pančevo Ivani Markez Filipović dodelio po knjigu “Koreni” Dobrice Ćosića i sertifikate, u okviru jednog od tri čina svog performansa (Referentno zakucavanje).
U ime organizatora, Ivana Markez Filipović podsetila je da je Bijenale umetnosti najstarija umetnička manifestacija u Pančevu, a u Srbiji spada među tri najznačajnije, uz Oktobarski salon u Beogradu i Memorijal Nadežde Petrović u Čačku. “Ovogodišnje Bijenale je, uz pomoć odabranog autorskog tima, spremano intenzivno dve godine, uz velike brige oko raznih nepredviđenih situacija sa kojima smo se borili kao pojedinci i kao cela zemlja”, rekla je ona i ocenila da je rezultat opravdao uloženi trud.
Sanja Latinović je u ime kolega iz autorskog tima rekla da su stali čvrsto u odbranu umetnika koji su, uprkos raznim izazovima i kompleksnim društvenim i političkim okolnostima, ostali dosledni svojim idejama i borili se za slobodu mišljenja i umetničkog delovanja. “Živeli umetnici, živela umetnost!“, poručila je Sanja Latinović, praćena aplauzom mnogobrojne publike, koja je velikim delom došla iz Beograda.
Osim Bogdanovića, performanse na otvaranju 19. Bijenala izveli su i Dragan Vojvodić i Katarina Jovanović Alfa, dok je ranije najavljeni Era Milivojević izostao iz zdravstvenih razloga.
Vojvodić je u nekadašnjem Bioskopu Vojvodina izveo performans “Heavy Trash Trance“, koncipiran kao kolaž postupaka/ličnih rituala čiji je cilj prevazilaženje egzistencijalne teskobe u doba sveprisutne i konstantne tranzicije.
Prema rečima Vojvodića, osnovna ideja je bila prelazak iz fizičkog iskustva u digitalno. “To može da se vezuje za neko životno iskustvo. Mi nismo imali internet, nije postojala ta tehnologija pre 30 godina, bar na našim prostorima. To je moja egzistencijalna linija sve do 90-ih, kada nastaje prekid i raspad Jugoslavije. Onda kreće neko novo i neidentifikovano doba, jer ovaj sistem ne možemo nikako nazvati“, naveo je Bogdanović, koji tokom 20-minutnog performansa koristi audio i svetlosne efekte.
U istom prostoru umetnica Katarina Jovanović Alfa izvela je 10-minutni performans “Meni je sve bolje”, tokom kojeg uranja neprestano glavu u kofu sa vodom izgovarajući prilikom uspravljanja i sve težeg hvatanja daha: “Svakoga dana u svakom pogledu meni je sve bolje i bolje”.
Deo programa 19. Bijenala umetnosti biće održan u Gete institutu u Beogradu, gde je za 26. novembar najavljen okrugli sto, uz promociju festivalskog kataloga i učesće autora i tekstopisaca koji su učestvovali u stvaranju i predstavljanju modela mišljenja u umetnosti poznatog kao druga linija.
Kulturni centar Pančeva realizuje 19. Bijenale umetnosti, koje je proletos odloženo zbog vanrednog stanja povodom pandemije, uz pokroviteljstvo Grada Pančeva i Ministarstva kulture i informisanja Srbije.
Bijenale je otvoreno do 27. novembra.
*Foto: SEEcult; performans Katarine Jovanović Alfa - Marko Zorić
(SEEcult.org)
