16. BINA - kako se nekad stanovalo

Beogradska internacionalna nedelja arhitekture – BINA nudi od 22. aprila do 22. maja pet izložbi, a biće u znaku nekadašnjeg stanovanja u Beogradu, što je tema centralne izložbe u Likovnoj galeriji Kulturnog centra Beograda. Uz izložbu “Beogradska škola stanovanja od kraja 1950. do sredine 1980 – Kompleksnost ideja”, 16. BINA predstavlja u Beoizlogu vizuelni podsetnik na naselje Cerak Vinogradi kao kulturno dobro Srbije, o kojem se danas ne vodi dovoljno računa, a obuhvata i izložbe “Nagrada Piranezi”, “Ponesi svoj projekat / BINA kabina” i “Enough is enough”.

U skladu sa tradicionalnim predstavljanjem srpske arhitekture, posle Bogdana Bogdanovića, Nikole Dobrovića, Ivana Antića i Aleksandra Stjepanovića, 16. izdanje BINA biće u znaku beogradskog stanovanja i arhitekture stambenih zona i celina u vreme socijalizma. Kroz prikaz kompleksnosti ideja Beogradske škole stanovanja, izložba autorke Tanje Damljanović Konlii njene saradnice Dragane Mecanov predstavlja genezu, kao i tipološke i morfološke promene u razvoju misli o stanogradnji na primerima tri susedstva – stambena “reona” u društveno-jasno definisanom socijalističkom gradu – Novom Beogradu, u okviru dve grupe analiza: urbanističko-arhitektonske i projektantskih razmera. Beogradska škola stanovanja svojom širinom obuhvata brojne podteme (urbanistička rešenja, stambene sklopove, javne prostore, zelene površine, saobraćajna rešenja i komunikaciju, prateće funkcije, organizaciju stana, konstruktivne sklopove, materijalizaciju, detalje...) bliske kako stručnjacima, tako i najširoj publici.

Beogradsko stanovanje, fotografija iz arhive Tome Devalda (1921-1995), direktora Direkcije za izgradnju Novog Beograda

Izložba u Likovnoj galeriji KCB-a, organizovana u saradnji sa organizacijom Do.ko.mo.mo Srbija, obuhvata i film “Ono od čega su snovi napravljeni” i tri televizijske emisije o iskustvima života i izgradnje na Novom Beogradu, najavila je na nedavnoj konferenciji za novinare članica autorskog tima BINA Danica Jovović Prodanović.

Autorka centralne izložbe 16. BINA, koja će biti otvorena do 3. juna, istakla je da je Beogradska škola stanovanja je bila jedan “zbir umova od kojih su neki radili na Arhitektonskom fakultetu, a neki u drugim institucijama, u kojima se stanovanje proučavalo kao najvažnija tema moderne arhitekture”.

“Upotrebna vrednost stana, kako je govorio profesor Mate Bajlon, ne podrazumeva prost zbir kvadrata nego dubinu ideje o tome kako ćete zamisliti i koncipirati mesto za budućeg stanara, koji je u tom trenutku bio poštovan”, istakla je Tanja Damljanović Konli.

BINA će izložbom “Naselje Cerak Vinogradi kulturno dobro Republike Srbije” u Beoizlogu, čija je autorka Milenija Marušić, podsetiti na to beogradsko naselje koje je obeležilo arhitektonsku 2019. godinu, kada je proglašeno za kulturno dobro Srbije kao jedino zaštićeno naselje savremene arhitekture u ovom delu Evrope i jedno od tri u Evropi.

Takođe je izabrano, selekcijom iz obimne građe, za izlaganje u Muzeju moderne umetnosti (MoMA) u Njujorku, u okviru izložbe “Betonska utopija − arhitektura Jugoslavije 1948−1980”, održane 2019. Nakon završene izložbe u MoMA, odabrano je za stalnu kolekciju tog muzeja kao jedno od dva dela iz Srbije. Time je potvrđen njegov status nacionalnog i internacionalnog kulturnog nasleđa.

Vizuelni podsetnik na Cerak Vinograde na 16. BINA je, prema rečima Milenije Marušić, zapravo zvono za uzbunu, budući da se o tom naselju ne vodi briga, ne održava se i urušava se.

Prema rečima arhitekte Milenije Marušić, članice autorskog tima koji je projektovao naselje Cerak Vinogradi, glavni cilj izložbe o tom naselju je  apel nadležnima da, shodno njegovom statusu, preduzmu odgovarajuće mere kako bi se naselje revitalizovalo, održavalo i dovršilo izgradnjom projektovanih, a nerealizovanih sadržaja neophodnih “gradiću” od 15.000 stanovnika. U tu svrhu, zajedno sa stanovnicima tog naselja, sačinjena je i “Razvojna strategija rekonstrukcije, revitalizacije i modela upravljanja u naselju Cerak Vinogradi”. Dokument je prosleđen nadležnima počev od opštine, preko grada do republike, ali je za sada, kako je rečeno, ostao bez odgovora“.

“U odluci o proglašenju naselja za kulturno dobro stoji da je Cerak prvo ekološko naselje u Beogradu, koje je na najbolji način simbioza prirodnog i građenog. Kada smo naselje radili 1977. godine, ekologija je bila retka, a danas je najskuplja svetska reč, pa nekako računamo da će taj ekološki status naselja malo da mrdne i pokrene celu situaciju”, rekla je ona.

Realizacija projektnog programa naselja Cerak Vinogradi na periferiji Beograda podrazumevala je građenje novog gradića na brdu za 15.000 stanovnika u 3.650 stanova, na teritoriji od 93 hektara. Autorski tim Darko i Milenija Marušić sa Nedeljkom Borovnicom za deo naselja Cerak 1, radio je projekte u Institutu za arhitekturu i urbanizam Srbije. Građenje započeto 1978. godine i trajalo je deset godina, uz stalno prisustvo projektanata na gradilištu.

Naselje Cerak, arhiva

Program 16. BINA obuhvata i izložbu “Nagrada Piranezi” u Galeriji Fakulteta likovnih umetnosti, koja predstavlja 47 realizacija arhitekata i 33 studentska projekata iz deset država Srednje Evrope (Austrija, Hrvatska, Bosna i Hercegovina, Češka, Grčka, Mađarska, Italija, Slovačka, Slovenija, Srbija), realizovanih u poslednje dve godine.

Nagrada Piranezi - Bevk Perović

Izložba “Ponesi svoj projekat”, na kojoj će se predstaviti MAIN Architects i Studio OBE, biće otvorena 29. aprila u 1 Skandinavskom paviljonu na Senjaku (Mila Milunovića 1).

Reč je o izložbi mladih arhitektonskih timova koji će prezentovati kreativne ideje sa različitim principima projektovanja kroz teoriju i praksu, na inovativan način. BINA tim putem želi da afirmiše i inicira povezivanje mladih autora ka formiranju BINA alumni kluba, kreativnog haba koji bi uspostavio nove mreže mladih profesionalaca u udruživanju i deljenju znanja i iskustva, kao i razvoja ideja preko multidisciplinarnih projekata, i učestvovanja u razvoju evropskih iskustava u promovisanju arhitekture kao dela kulture. Razgovor sa učesnicima izložbe vodiće Natalija Jovanović.

Ponesi svoj projekat - MAIN Architects

Ponesi svoj projekat - Studio OBE

Izložba “Beta_Enough is enough” biće otvorena 6. maja u Kolektivu arhitekata (Drinčićeva 20), a posvećena je Bijenalu arhitekture u Temišvaru - BETA 2020, čije se treće izdanje pozabavilo temom odgovornosti za sadašnju i buduću izgrađenu, a još neizgrađenu životnu sredinu. U pokušaju da postane platforma koja artikuliše stav prema sve većim pritiscima (ekološkim, socijalnim, kulturnim, ekonomskim, itd.) koje gradnja objekata generiše, izložba dvogodišnjeg izdanja Enough IS Enough, koju su uredile arhitekte Anca Cioarec Brindusa Tudor i Ilka Rubi, predstavlja na desetine projekata - lokalnih i međunarodnih - koje su izradili arhitekti kojima nije bilo dovoljno da čekaju rešenja “od vrha nadole” i pronašli su sopstveni načini korišćenja onoga što već postoji. Njihova dela ističu načine na koje se planeta Zemlja može tretirati s poštovanjem i odgovornošću prema životnoj sredini, ekonomiji i društvu u celini. Kroz izložbu će voditi gošća iz Rumunije Aleksandra Marija Rigler.

Osim izložbi, 16. BINA nudi još tri programska formata - predavanja, prateće programe i tematske šetnje, kojima predstavlja kvalitetna ostvarenja koja su realizovana u oblasti arhitekture, sa posebnim osvrtom na Beograd i region, kao i na doprinos i domete koji su domaće arhitekte postigle u sferi savremenog stanovanja.

U okviru segmenta BINA fokus, biće održano i više pratećih programa, poput predavanja Đorđa Alfirevića, promocije, razgovora povodom izlaska iz štampe reprint izdanja časopisa “Arhitektura urbanizam”, br. 74-77, okruglih stolova “Kolektivno stanovanje druge polovine 20. veka – iskustva istočne Evrope” i “Savremeno stanovanje - na tragu Beogradske škole stanovanja“, kao i tematske šetnje, autorska vođenja kroz izložbu, kreativne radionice za decu i srednjoškolce...

Palata Srbija - BINA šetnja

BINA je od od inicijative grupe entuzijasta izrasla u proteklih 16 godina u  relevantnu međunarodnu manifestaciju sa širokim spektrom institucionalnih i pojedinačnih partnera. Nizom stručnih, ali i popularnih programa iz oblasti arhitekture i umetnosti, BINA više od deceniju i po obogaćuje kulturni život, ali producira i nove programe iz oblasti arhitekture u najširem smislu i domaćin je brojnim međunarodnim programima.

U organizaciji Društva arhitekata Beograda i KCB-a, BINA se održava pod pokroviteljstvom Sekretarijata za kulturu Grada Beograda, Ministarstva kulture i informisanja, Inženjerske komore Srbije i Austrijskog kulturnog foruma, ciji je direktor Adrijan Fajks istakao dugoročnost tog partnerstva i važnost dijaloga o važnim pitanjima urbanizma i održivog razvoja zelenih pokreta u socijalnom stanjovanju.

“Zadovoljstvo nam je što ćemo ove godine moći makar da prikažemo film, uz nadu da će sledeće godine ponovo fizički biti prisutne austrijske arhitekte i eksperti u Beogradu“, rekao je Fajks.

Blokovi 45-70, Novi Beograd

Budući da je BINA manifestacija koja za cilj ima i edukaciju najšire javnosti, kao i nameru da doprinese razumevanju, čuvanju, stvaranju i unapređenju kvalitetnijeg urbanog prostora, važan segment programa odnosi se i na edukaciju. Edukativne radionice za najmlađe, srednjoškolce, studente i zainteresovane građane biće organizovane u saradnji sa prof. Aleksandrom Stupar i Predragom Jovanovićem sa Arhitektonskog fakulteta u Beogradu i Centrom za promociju nauke. Takođe, najavljena su i predavanja “Savremena arhitektura” i “Žene u arhitekturi” Milene Zindović i tradicionalni seminar “Arhitekti, projektanti, praktičari”, važan zbog povezivanja prakse i profesionalnih kompanija. U okviru tog segmenta biće organizovano i predstavljanje projekata mladih arhitektata i filmski program.

Besplatne tematske šetnje kroz arhitekturu čine poseban segment BINA, a namenjene su najširoj publici. Pored tradicionalnih šetnji kroz arhitekturu Beograda, i ove godine planiran je i izlet u Suboticu.

Sajt BINA je bina.rs, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.

*Naslovna fotografija: Zgrada u Heroja Tepića, Dejan Miljković

(SEEcult.org)