15 godina nagrade Mangelos
Izložba radova dobitnika nagrade “Dimitrije Bašičević Mangelos” u proteklih 15 godina, koliko se dodeljuje to prestižno priznanje za mlade umetnike u Srbiji, biće otvorena 8. jula u Legatu Čolaković, a prema koncepciji kustosa Miroslava Karića iz Remonta i Une Popović iz Muzeja savremene umetnosti u Beogradu (MSUB), predstavlja pregled različitih autorskih pozicija, pristupa, poetika, umetničkih istraživanja bivših dobitnika i dobitnica nagrade “Mangelos”, ali i jedan od mogućih pogleda na umetničku scenu nakon 2000. godine, njenu dinamiku, karakteristike, fenomene, razvoje, tendencije.
Na izložbi učestvuju: Bob Milošević, koji će na otvaranju izvesti performans “Post Noise Šik – Šmek”, te Vladimir Nikolić, Milica Ružičić, Milena Putnik, Siniša Ilić, Katarina Zdjelar, Ivan Petrović, Ivana Smiljanić, Dušica Dražić, Marina Marković, Slobodan Stošić, Saša Tkačenko, Nataša Kokić i Marko Marković.
Mapiranje, tematizacija i problemska sagledavanja umetničkih dešavanja i delovanja od početka novog veka se tek očekuju u studioznijim stručnim analizama i izložba “15 godina nagrade ‘Dimitrije Bašičević Mangelos’” bi u tom smislu, kako su naveli autori, mogla da bude mali prilog budućoj istorizaciji, interpretaciji, kontekstualizaciji i valorizovanju scene, definisane i oblikovane kroz umetničke produkcije, događaje, pojave, inicijative, institucionalni i vaninstitucionalni sektor, različite strategije i forme samoorganizovanja, izlagačke politike i prostore.
Nagrada za najboljeg mladog domaćeg umetnika “Dimitrije Bašičević Mangelos” dodeljuje se od 2002. godine, kada je, uz podršku Fonda za civilno društvo (Foundation for Civil Society) iz Njujorka, pokrenuta inicijativa za dodeljivanje godišnjeg priznanja mladim autorima za osobeno višegodišnje zaokruženo kritičko i estetsko promišljanje, kao i realizaciju ostvarenu u umetničkom radu.
Milena Putnik, iz serije Tipologije, 2016.
Osnivanje nagrade “Mangelos” pre deceniju i po bilo je deo šire inicijative koju je još početkom 90-ih godina 20. veka pokrenuo Fond za civilno društvo kao prvi internacionalni nagradni program za mlade vizuelne umetnike/ce u tadašnjoj Čehoslovačkoj. Predsednik Vaclav Havel je 1990. godine, na predlog tadašnjeg ambasadora SAD Vilijema Luersa (William Luers) i njegove supruge Vendi Luers (Wendy Luers), osnivačice i predsednice Fonda za civilno društvo, zajedno sa grupom umetnika i intelektualaca, ustanovio nagradu koja će poneti ime prominentnog češkog likovnog i književnog kritičara, esejiste i filozofa Jidriha Halupeckog (Jindřich Chalupecký).
Nagrada je pokrenuta sa idejom da se organizuje godišnji otvoren, transparentni konkurs sa nezavisnim žirijem koji će valorizovati rad umetnika/ca do 35 godina, sa ciljem da im se otvori prostor i stvori mogućnost internacionalnih iskustava. Od samog početka nagrada je podrazumevala višemesečni studijski i rezidencijalni boravak u SAD - najpre u Headlands Center for the Arts u Sausalitu u Kaliforniji, a potom i dugi niz godina u ISCP-u (International Studio and Curatorial Program) u Njujorku, te od 2015. u Residency Unlimited, takođe u Njujorku.
Vremenom, organizatori iz drugih zemalja centralne i jugoistočne Evrope preuzeli su takvu strukturu nagrađivanja i njihovim zalaganjem uspostavljena je mreža YVAA (Young Visual Artists Award), koja trenutno uključuje deset članica – zemlje sa prostora bivše Jugoslavije, Albaniju, Bugarsku, Češku i Slovačku.
Saša Tkačenko, You won't be young forever, objekat, 2016
Kao deo mreže i inicijative YVAA, Centar za savremenu umetnost u Beogradu je 2002. godine, uz podršku Fonda za civilno društvo, osnovao godišnje priznanje za mlade autore/ke za osobeno višegodišnje zaokruženo kritičko i estetsko promišljanje, kao i realizaciju ostvarenu u umetničkom radu.
Nagrada je ponela ime prominentnog kritičara i teoretičara umetnosti i umetnika sa prostora bivše Jugoslavije, Dimitrija Bašičevića Mangelosa, čiji je kritičarski i teorijski rad, između ostalog, ostao upamćen i po prepoznavanju i afirmisanju potencijala novih praksi i mladih umetnika.
Od trenutka kada je osnovana i prvi put dodeljena, nagrada “Mangelos” je ostala jedinstvena forma podrške mlađoj generaciji, protagonistima savremene umetničke scene u Srbiji i većoj vidljivosti njihovog rada.
U organizaciju, ili indirektnu realizaciju glavnih i pratećih aktivnosti nagrade “Mangelos” (konkurs, izložba finalista, samostalna izložba dobitnika/ca, diskurzivni programi), gotovo od samog početka su, na određeni način, bili uključeni relevantni akteri (organizacije, kolektivi, inicijative, pojedinci, institucije), kada je reč o lokalnim dešavanjima u oblasti savremene vizuelne umetnosti.
Marina Marković, Pressure me, video, 2012.
Marina Marković, Pressure Me - The Void, video, 2016.
Poslednjih 15 godina nagrada “Mangelos” se pokazala kao važan činilac u afirmaciji umetničkih praksi mladih umetnika i za profesionalnu zajednicu ostaje posebno važna u kontekstu sagledavanja godišnje tekuće umetničke produkcije, mogućnosti njenog kontinuiranog valorizovanja, otkrivanja potencijala, ali i dijagnostikovanja problema i mogućih nedostataka same scene. Iako prilika studijske posete jednom od svetskih umetničkih centara kao što je Njujork jeste nešto što ovaj nagradni program čini jedinstvenim, njegov veliki doprinos za umetnike zapravo predstavlja prilika da se u nizu postupaka - od priređivanja konkursnog materijala/portfolija (selekcija i eksplikacija radova), kasnije eventualne pripreme za izložbu finalista i razgovora sa članovima žirija, prođe kroz neophodan proces u artikulisanju, kontekstualizovanju i javnoj prezentaciji sopstvenog rada. Nagradu “Mangelos” takođe treba posmatrati kao važno polje profesionalne komunikacije i razmene, transfera znanja i iskustva između aktera scene, što dalje mogu postati potencijalni uvodi u nova poglavlja razvijanja, restruktuiranja, transformacija i unapređivanja nagrade, kao snažne platforme, ne samo za podršku i promociju umetničke produkcije, već i za kritičku refleksiju i analizu širih konteksta u kojima umetnost danas funkcioniše, bitnih pitanja u vezi sa poboljšanjem statusa umetnika i uslova u kojima rade.
Izložba povodom 15 godina nagrade “Mangelos” ne polazi od određenog tematskog okvira ili teze, već je pre svega koncipirana kao pregled različitih autorskih pozicija, pristupa, poetika, umetničkih istraživanja bivših dobitnika.
Ivana Smiljanić, Zapamtićeš ti mene, instalacija, 2016.
Na izložbi su predstavljeni autori i autorke koji su profesionalno stasavali u vremenu koje je, nakon decenije izolacije i krize, donelo izvesni optimizam, ali koje je isto tako vrlo brzo biti zahvaćeno novim tranzicijskim problemima, usložnjavanjem društveno-političkih prilika, a u kontekstu situacije i stanja na polju kulture – ostalo je obeleženo i beskrajnim rekonstrukcijama muzejâ, daljim izazovima i neizvesnostima opstajanja i funkcionisanja umetničke i šire kulturne zajednice. U takvom kontekstu su stvarale, i dalje su aktivne, generacije umetnika i umetnica, koje pokušavaju da nađu načine za istrajan umetnički angažman, uprkos brojnim neuslovnostima, nestabilnostima, odsustvu šire društvene recepcije o značaju savremenog stvaralaštva kao bitnom delu kulturnog nasleđa jedne sredine.
Budući da se mapiranje, tematizacija i problemska sagledavanja umetničkih dešavanja i delovanja od početka novog veka tek očekuju u studioznijim stručnim analizama, izložba povodom 15 godina nagrade “Mangelos” bi, kako su naveli njeni kustosi, mogla u tom smislu da bude mali prilog budućoj istorizaciji, interpretaciji, kontekstualizaciji i valorizovanju scene, definisane i oblikovane kroz umetničke produkcije, događaje, pojave, inicijative, institucionalni i vaninstitucionalni sektor, različite strategije i forme samoorganizovanja, izlagačke politike i prostore.
Posebno je značajno što sama organizacija nagrade - tim pre što teži da ostane vaninstitucionalna i nezavisna, u pogledu razmatranja i prezentovanja dobitnika/ca i osobenih umetničkih disciplina, treba da ima podršku zvaničnih institucija i matičnih kuća za predstavljanje i analizu savremenih umetničkih tokova. Izložbom povodom jubileja se stoga anticipira sve ono što mora da se desi u nekoj od nastupajućih godina.
Ivan Petrović, Uzorne fotografije, 2010.
Dugogodišnje umetničke aktivnosti, konzistentna medijska i tematska istraživanja bivših lauerata/kinja nagrade “Mangelos” ostaju mikro okviri i pozicije u tematizovanju i markiranju šire i složenije slike lokalnih umetničkih zbivanja u pomenutom periodu, diverziteta tokova i praksi, i njihovih relacija prema internacionalnim kretanjima u savremenoj vizuelnoj umetnosti. Nagrađeni autori i autorke u svojim biografijama, između ostalog, beleže učešća na svim značajnim domaćim umetničkim manifestacijama (Bijenale mladih u Vršcu, Oktobarski salon, Memorijal Nadežda Petrović), predstavljanje Srbije na Venecijanskom bijenalu, rezidencijalnim programima, stipendijama, samostalnim, grupnim izložbama, kustoskim i istraživačkim projektima u galerijama i muzejima u gotovo čitavom svetu.
Nakon prethodnog obeležavanja desetogodišnjeg jubileja nagrade u Muzeju savremene umetnosti Vojvodine i izložbe “Između kada i ako”, kustoskinje Radmile Joksimović, aktuelna izložba je prilika da se u recentnijim i najnovijim produkcijama dosadašnjih nagrađenih još jednom sagledaju osobenosti njihovih autorskih delovanja u kojima će promišljati širok spektar tematskih i problemskih sadržaja: od značaja same nagrade “Mangelos”, socio-političkih konteksta u kojima nastaju i razvijaju se umetničke produkcije, kompleksnosti istorijskog nasleđa, promena konkretnih prostora usled društveno-političkih situacija, transformacije urbanih sredina, preko istraživanja dinamika, mehanizama i stanja u ostvarivanju odnosa individua – kolektiv, intimno – javno.
Nataša Kokić, Distribicija verovatnoće, 2016.
Nagrada “Dimitrije Bašičević Mangelos“ je poslednjih 15 godina realizovana uz svesrdno zalaganje lokalnih organizatora - najpre Centra za savremenu umetnost Beograd, a potom Kontekst galerije i Umetničkog udruženja Dez.org, a od 2011. godine Fonda “Ilija & Mangelos” i Remont – nezavisne umetničke asocijacije, kao i mnogih pojedinaca: Branislava Dimitrijevića, Svebora Midžića, Marka Miletića, Vide Knežević, Ivane Marjanović, Jelene Radić, Mirjana Bobe Stojadinović, Ivane Smiljanić, Ivane Bašičević Antić i Miroslava Karića.
Studijski i rezidencijalni boravak dobitnika/ca nagrade “Mangelos” u SAD ne bi bio moguć ni bez: Foundation for Civil Society, Trust for Mutual Understanding, International Studio and Curatorial Program, Residency Unlimited, te Vendi Luers, Irene Kovarove, Eriole Pire i Boška Boškovića.
Milica Ružičić, iz serije Borski puding, akvarel, 2015.
Katalog izložbe sa pratećim tekstovima biće objavljen do kraja 2016. godine u izdanju Muzeja savremene umetnosti Beograd.
Izložbu “15 godina nagrade ‘Dimitrije Bašičević Mangelos’” podržali su MSUB i Ministarstvo kulture i informisanja Srbije, a biće otvorena do 29. avgusta (svakog dana od 12 do 20 časova, osim utorkom, uz besplatan ulaz).
U galeriji Remont je, inace, do 8. jula otvorena izložba finalista nagrade "Mangelos" za 2016. godinu, koju je dobila Nina Simonović, a u najužoj konkurenciji su bili i Bogomir Doringer, Kristina Benjocki, Mia Ćuk i Mihailo Vasiljević.
*Pogledajte vođenja kroz izložbe finalista nagrade "Mangelos": 2016. (dobitnica Nina Simonović), 2015. (dobitnik Marko Marković), 2014. (dobitnica Nataša Kokić), 2013. (dobitnik Saša Tkačenko) i 2012. (dobitnik Slobodan Stošić).
(SEEcult.org)
