110-godišnjica Hemingveja

Čuveni pisac i nobelovac Ernest Hemingvej (1899-1961) rođen je pre 110 godina, a ostao je jedan od najpopularnijih i najuticajnih američkih pisaca 20. veka.

Čuveni pisac i nobelovac Ernest Hemingvej (1899-1961) rođen je pre 110 godina, a ostao je jedan od najpopularnijih i najuticajnih američkih pisaca 20. veka.

Dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1953. godine, koji je svetsku slavu stekao romanima i pripovetkama, rođen je 21. jula u Ouk-Parku u državi Ilionis, gde je učio školu i odrastao, ali se njegovo ime obično vezuje za severni Mičigen, u kojem je kao školarac provodio letnje ferije i koji je mesto radnje nekoliko njegovih najpoznatijih priča.

Njegov otac, Klarens Edmont Hemingvej, bio je lekar, a majka Grejs Hol se posvetila vaspitanju šestoro dece.

Još u detnjstvu je zavoleo knjige, ali i lov i ribolov, sve ono čime se uglavnom i bavio tokom plodnog života punog avantura.

Prvu priču je objavio još u školskom listu (1916), a posle završetka škole, prešao je u Kanzas i postao saradnik lokalnih novina “Star”. U vreme Prvog svetskog rata vozio je kola hitne pomoći na austrijsko-italijanskom frontu, gde je bio teško ranjen, a dva puta odlikovan italijanskim odlikovanjem za vojne zasluge.

Nakon okončanja rata, ponovo se vratio književnosti i po savetu pisca Šervurda Andersona, otišao u Pariz.

Mnogo je putovao, pisao članke za kanadski list “Toronto Star”, zbližio se sa američkim piscima koji žive u Parizu, a u francuskoj prestonici je i objavio prve knjige “Tri priče i deset pesama” (Three Stories and Ten Poems) 1923. godine, te zbirku pripovedaka “Naše vreme” (In Our Time) godinu dana kasnije.

U oktobru 1926. godine izašlo je njegovo prvo ozbiljnije književno delo “Sunce se ponovo rađa” (The Sun Also Rises), koje mu je osiguralo reputaciju mladog pisca u koga treba verovati.

Likovi romana su mnogi Amerikanci i Englezi koji su živeli u Parizu i Španiji, pa su piščevi prijatelji većinu od njih i prepozavali, a među njima i samog autora.

Nakon knjige priča “Muškarci bez žena” (Men Without Women), Hemingvej se vraća u domovinu, nastanjuje na Floridi i završava drugi roman “Zbogom, oružje” (A Farewell to Arms), koji je postigao veliki upeh kod čitalaca i kod kritike, a mnogi poznavaoci njegovog dela smatraju da je taj roman, zajedno sa kasnije napisanim “Za kim zvona zvone”, i najbolje Hemingvejevo delo, u kojem je njegov jasan, sažet i gibak stil dostigao savršenstvo.

Od kasnijih dela Hemingveja, kritika je posebno pozdravila “Snegove Kilimandžara” (1930).

Za vreme Španskog građanskog rata, Hemingvej je, skupivši novac za republikance, otišao u Španiju u svojstvu vojnog dopisnika novinske asocijacije Severne Amerike i kao scenarista dokumentarnog filma “Zemlja Španija”. Sa motovma iz građanskog rata je njegova jedina opširna drama “Peta kolona” (The Fifth Column) iz 1938. i najduži roman, prvi posle 1929. godine, “Za kim zvona zvone” (For Whom the Bell Tolls) iz 1940, svojevrstan apel za bratstvo među ljudima, u kojem su opisani poslednji događaji iz života američkog dobrovoljca koji se borio na strani republikanaca.

Hemingvej je od 1940. godine živeo u Havani, gde je kupio kuću, a napustio ju je posle pobede kubanskih revolucionara 1960.

Početkom Drugog svetskog rata, ponovo se vratio novinarstvu, prešavši u London u svojstvu dopisnika, a izveštavao je i sa iskrcavanja savezničkih trupa u Normandiji. Sa američkom vojskom je 25. avgusta 1944. godine ušao u oslobođeni Pariz.

U visokotiražnom američkom časopsiu “Lajf” objavio je 1952. godine kraći roman “Starac i more” (The Old Man and the Sea), koji je postigao ogroman uspeh kod najšire čitalačke publike i književne kritike i za koji 1953. dobio Pulicerovu, a godinu dana kasnije i Nobelovu nagradu za “pripovedačko majstorstvo, a takođe i za uticaj na savremenu prozu”.

Hemingvej nije prisustvovao uručenju Nobelove nagrade, a pritisnut bolešću, izvršio je samoubistvo 2. jula 1961. u svom domu.

Književa kritika je odavno uočila da su neki glavni likovi iz Hemingvejevih priča veoma slični, pa su i svrstani pod sintagmu “hemingvejevski junaci”, a ustaljen je i takozvani “Hemingvejev kodeks”, pod kojim se podrazumevaju likovi koje zbližava odnos prema časti, hrabrosti i postojanosti.

Književni ugled Hemingvej je stekao u značajnoj meri zahvaljujući osobenom, potpuno novom, jednostavnom i kristalno jasnom stilu proze, koji je veoma brižno i uporno negovao. Manir njegovog književnog pisma, u osnovi razgovorni, ali izbrušen i sveden, objektivan, neemocionalan, neretko ironičan, presudno je uticao na pisce njegovog doba u celom svetu.

Prema njegovim najčuvenijim romanima “Snegovi Kilimandžara”, “Sunce se ponovo rađa”, “Za kim zvona zvone” i “Starac i more”, snimljeni su i filmovi.

B. Rakočević