FAQ Serbia u Njujorku

Srpska savremena umetnost i radovi umetnika iz još osam zemalja, koji su se na različite načine bavili situacijom u Srbiji i njenom okruženju, biće predstavljena naredna tri meseca u Njujorku, na izložbi “Srbija - Najčešće postavljana pitanja” (FAQ Serbia) u galeriji Austrijskog kulturnog foruma (ACF) na Menhetnu, u partnerstvu s beogradskim Muzejem savremene umetnosti (MSUB).

Projekat “Frequently Asked Questions - Serbia” nastao je u saradnji direktora ACF-a Andreasa Štadlera (Stadler) i beogradskog istoričara umetnosti Branislava Dimitrijevića, a predstavlja radove 20 savremenih vizuelnih umetnika iz Srbije, Austrije, Rumunije, Turske, Velike Britanije, Albanije, Hrvatske, Slovenije i Grčke.

Na izložbi učestvuju Stefanos Civopulos (Tsivopoulos), Biljana Đurđević, Uroš Đurić, Vlatka Horvat, Johana Kandl (Johanna Kandl), Fil Kolins (Phil Collins), Elke Krištufek (Krystufek), Kunsthistorisches Mausoleum, Pol Albert Letner (Paul Leitner), Marko Lulić, Ahmet Ogut (Öğüt), Marko Peljhan, Dan Peržovski (Dan Perjovschi), Darinka Pop-Mitić, Anri Sala, Valter Štajnaher (Walter Steinacher), Zoran Todorović, Dragoljub Raša Todosijević, Milica Tomić i Katarina Zdjelar.

Osim Todorovića i Zdjelarove, koji su predstavljeni 2009. u srpskom paviljonu na Bijenalu u Veneciji, iz Srbije učestvuju i Raša Todosijević, Milica Tomić, Biljana Đurđević i Darinka Pop-Mitić. Uroš Đurić i austrijska umetnica Elke Krištufek predstaviće svojevrsan umetnički dijalog na osnovu postojeće saradnje, a Marko Lulić novi rad koji je posvećen bivšem beogradskom gradonačelniku i intelektualcu Bogdanu Bogdanoviću.

Na izložbi će biti izloženi i radovi poznatih umetnika iz drugih evropskih zemalja, koji su se na različite načine bavili situacijom u Srbiji i njenom okruženju, kao i nedavnom istorijom - Fil Kolins, Anri Sala, Marko Peljhan, Dan Peržovski, Stefanos Civopulos, Valter Štajnaher, ali i radovi koji nisu neposredne refleksije te situacije, ali u kontekstu izložbe stiču nova značenja (Ahmet Ogut, Vlatka Horvat, Johana Kandl, Kunsthistorisches Mausoleum).

Jednoga dana (2009, 2010), Milica Tomić

Većina radova tih umetnika već je poznata srpskoj i austrijskoj publici, ali se prvi put prikazuju u Njujorku, najznačajnijem umetničkom centru današnjice.

Zastupljeni umetnici referišu na gotovo dvodecenijsku dramu na Balkanu, s naročitim naglaskom na Srbiji.

Početak raspada Jugoslavije i izveštavanje stranih medija o ratu doprinelo je tome da se širom sveta i u samoj Srbiji utemelje stereotipi koji, pogrešno, sve Srbe određuju kao netrpeljive, ksenofobične i nacionaliste. Kao što je slučaj sa svakim stereotipom, to preterano pojednostavljivanje služilo je kao pokušaj da se napravi jedna razlika: da se izdvoji neko drugi od onoga što smo mi, od onoga kako se mi ponašamo i onoga što smo mi skloni da mislimo o sebi, naveli su kustosi izložbe.

Ipak, izložba nema za cilj da predstavi “srpski slučaj” kao partikularan, već kao simptom univerzalnog, kada se radi o suodnosu ekonomskih/političkih procesa globalizacije i etničke parohizacije, kao i o kulturizaciji tih procesa.

“Srbija - najčešće postavljana pitanja” upravo se bavi univerzalnostima nekih pitanja koja su, iako karakteristična za srpsko društvo zapravo refleksije globalnih političkih, ekonomskih i kulturnih okolnosti u kojima deluju savremeni umetnici.

Izložba prikazuje umetničke pozicije kojima je zajednički kritički stav prema procesima ekonomske i političke tranzicije i one mogu američkoj javnosti pomoći da se istovremeno razjasne, ali i zamrse neka uvrežena razumevanja zasnovana uglavnom na stereotipima. Komplikacija, a ne simplifikacija, je put ka kritičkom saznanju, i umetnost ovde može biti indikativna.

Izložba predstavlja rad Raše Todosijevića “Gott liebt die Serben” u kojem taj uticajni beogradski umetnik reaguje na nacionalističku retoriku u srpskoj kulturi i politici nakon 1980-ih.

Crteži Dana Peržovskog, objavljeni u raznim dnevnim novinama, služe kao svojevrsni politički komentari na stvaranje stereotipa i paranoje na Balkanu i u Evropi.

Dan Perjovshi, LANDing, 1999-2002

Paradoksalno pitanje “nacionalnog predstavljanja” postavljeno je u radu “Toplina” Zorana Todorovića, jednog od predstavnika Srbije na Bijenalu u Veneciji 2009. Njegov rad sastoji se od ćebadi neobičnog izgleda i neodređene namene napravljenih od tri tone ljudske kose sakupljene kod frizera i u kasarnama, gde je šišanje merilo discipline.

Umetnik Stefanos Civopulos prikazuje dvokanalnom instalacijom na jednoj projekciji originalno svedočenje srpskog vojnika koji je učestvovao u grozotama rata u Bosni, dok na drugoj njegovu priču ponavlja glumac. Na gledaocima ostaje da zaključe koji lik je stvaran.

Video Milice Tomić, koji i beogradska publika ima priliku da vidi ovih dana na izložbi “Jednoga dana” u Salonu MSUB, prati umetnicu koja u jednoj ruci nosi kalašnjikov, a u drugoj najlonsku kesu iz supermarketa, kako korača beogradskim ulicama odajući počast glavnim mestima oružane pobune protiv nacističke okupacije u Drugom svetskom ratu.

“Prirodni mistik” Anrija Sale u video formi dokumentuje jednog čoveka iz Beograda koji koristi glasne žice kako bi besprekorno oponašao zvuk rakete tomahavk. Rad je usredsređen na traumatično iskustvo NATO bombardovanja Srbije, predstavljeno na način u kojem nema ni samosažaljenja, ni samonegiranja.

Sažeta verzija instalacije “Teritorija” Marka Peljhana predstavljena, na prošlogodišnjem Bijenalu u Istanbulu, temelji se na dugoročnom istraživačkom projektu o tehnološkim i pravnim okolnostima masakra u Srebrenici.

Izložba predstavlja i sliku Biljane Đurđević koja je komentar o odnosu moći i nasilja u patrijarhalnom društvenom poretku, kao i o mladalačkoj seksualnosti i zbrci odrastanja.

Biljana Đurđević, Synchronized Swimming, 2007-2008.

Privučena emotivnom i kulturnom moći Titovog zaveštanja u nekadašnjoj Jugoslaviji, slika Valtera Štajnahera, austrijskog umetnika koji živi i radi u Sloveniji, bavi se opštim procesom selektivnog, postkonfliktnog pamćenja.

Suprotno tome, rad na papiru Johane Kandl ispituje uzroke i posledice prelaska u kapitalizam. Kandlova predstavlja vrlo ciničan, maltene fotografski pogled na odnose moći skrivene iza banalnog svakodnevnog jezika marketinga i reklamiranja.

Neki od radova bave se opštijim i univerzalnijim procesima koji su uzrokovali nasilne konflikte ili se sa njima podudarali.

Tako Ahmet Ogut posmatra paranoične, instrumentalne i nasumično indiferentne aspekte nadziranja u kontekstu borbe za moć.

Katarina Zdjelar, koja je sa Todorovićem učestvovala u srpskom paviljonu na Bijenalu u Veneciji prošle godine i takođe privukla veliku pažnju stručne javnosti, situira sopstveno iskustvo izmeštenosti, kao strana umetnica koja živi i radi u Holandiji, putem istraživanja sistema komunikacije i učenja. Njen video ispituje paradokse, obećanja i neuspehe kulturne tranzicije.

Katarina Zdjelar, Perfect Sound

Poput Zdjelarove, i Vlatka Horvat se bavi aspektima rata i dislokacije - video-radu “Ovo ovde i ono tamo” preraspoređivanje stolica u plitkoj bari predstavlja žalosnu i poetsku metaforu za suočavanje s gubitkom geografskih korena i društvenih zajednica.

Preuzimajući perspektivu putujućeg zanatlije i otkrivajući muku i dostojanstvo uobičajenog uličnog života na periferijama izvan velegradskih centara, fotograf Pol Albert Letner, ne navodeći gde je svaka pojedinačna fotografija snimljena, obelodanjuje niz zapažanja zabeleženih u Srbiji, Austriji i SAD.

Panoptička, ali “low-fi” montaža fotografija Uroša Đurića predstavlja sažeti pregled umetnikovih društvenih veza u svetu umetnosti i van njega, usredsređujući se na neformalne situacije koje umetnici stvaraju ili u kojima se nalaze.

Dva naručena rada za izložbu su film Marka Lulića i mural Darinke Pop-Mitić.

Lulićev performans odaje počast Bogdanu Bogdanoviću, vodećem antimiloševićevskom intelektualcu koji je uobličio tradiciju modernističkih memorijalnih spomenika podignutih u vreme socijalističke Jugoslavije.

Nadahnuta legendarnim američkim crtačem stripova Džordžom Herimanom i njegovim likom Krejzi Ketom, Darinka Pop Mitić u formi zidnog crteža pruža nov i tragikomičan pogled na složenu istoriju austrijsko-srpskih odnosa u 20. veku.

U izložbu je uključen i poseban deo posvećen izboru artefakta iz zbirke Kunsthistorisches Mausoleuma u Beogradu, neobične “komemorativne ustanove posvećene čuvanju uspomena iz istorije umetnosti”.

Istorija umetnosti obično se definiše kao proučavanje umetničkih predmeta u njihovom istorijskom razvoju, uz pomoć konteksta i narativâ pronađenih u umetnosti prošlosti. U slučaju Kunsthistorisches Mausoleuma, prvo dolazi narativ, a artefakti su stvoreni kasnije, na osnovu tog narativa.

Anri Sala, Naturalmystic, 2002. kadar iz video rada

Među radovima su i dva pozajmljena iz zbirki MSUB i dva naručena posebno za ovu izložbu.

U okviru pratećeg programa izložbe “Srbija - najčešće postavljana pitanja”, na dan otvaranja biće održan razgovor sa umetnicima i kustosima (Biljana Đurđević, Uroš Đurić, Johana Kandl, Marko Lulić, Marko Peljhan, Darinka Pop-Mitić, Branislav Dimitrijević i Andreas Štadler).

Do januara su planirana i predavanja, panel diskusije, filmske projekcije, koncerti i scenska čitanja, koje će biti realizovana u saradnji sa brojnim institucijama kulture u Njujorku.

Između ostalog, 12. oktobra u Diplomskom centru Martin E. Segal na Gradskom univerzitetu u Njujorku biće održano scensko čitanje drame “Skakavci” srpske spisateljice Biljane Srbljanović, a od 13. do 17. oktobra predviđene su filmske projekcije u Češkom centru, dok će 22. oktobra biti održan koncert Basione Amorose i Jasne Popović u Karnegi holu (auditorijum Stern/pozornica Perelman).

Za 5. novembar najavljena je akademska konferencija “Konstruisanje Balkana, dekonstruisanje nas samih” u Institutu Hariman, a 10. januara biće održan okrugli sto “Serbia@Europe” u Institutu za otvoreno društvo.

Ahmet Ogut, This area is under 23 hour video and audio surveillance, 2009.

Izložba će biti otvorena do 11. januara 2011. godine, a organizovana je na poziv i uz punu podršku Austrijskog kulturnog foruma, a projekat su podržali i kulturni centri Rumunije, Češke, Slovačke, Mađarske i Slovenije, kao i Hariman institut Univerziteta Kolumbija koji organizuje i simpozijum tokom trajanja izložbe.

Galerija ACF-a u Njujorku (Austrian Cultural Forum, 11 East 52nd Street, New York) skrenula je pažnju javnosti poslednjih godina kvalitetom programa i orijentacijom ka značajnim međunarodnim projektima, a nalazi se u jedinstvenoj zgradi izgrađenoj prema nagrađivanom projektu arhitekte Raimunda Abrahama.

Američka javnost imala je priliku za pogled na srpsku savremenu umetnost i 2009. godine u Vašingtonu, na izložbi “O normalnosti - Umetnost u Srbiji 1989-2001” u Katzen Art Centru Muzeja američkog univerziteta.

Vašingtonska izložba “O normalnosti” prikazala je izbor radova sa originalne postavke održane u MSUB 2005. godine, koja je obuhvatala oko 60 umetnika sa stotinak radova.

Kustosi izložbe Branislava Anđelković Dimitrijević, Dejan Sretenović i Branislav Dimitrijević, osmislili su postavku u Vašingtonu kao svojevrsni prozor u život u Srbiji za vreme vlasti Slobodana Miloševića, u želji da pokažu divergentnost umetničkog izraza, načine na koji je umetnost komunicirala sa neposrednim okruženjem, odnose koje je uspostavljala sa kontinuiranim tragičnim događajima i ratovima, ali i sa evropskim umetničkim trendovima.

Prošireno izdanje vašingtonske izložbe “O normalnosti” predstavljeno je 2009. godine i u Muzeju moderne umetnosti Koruške u Klagenfurtu.

Sajt ACF-a u Njujorku je www.acfny.org, a MSUB-a www.msub.org.rs

Prateći program izložbe “Srbija - najčešće postavljana pitanja” nalazi se u Kalendaru Portala za kulturu jugoistočne Evrope SEEcult.org i u PRILOGU

(SEEcult.org)