Preminuo Žarko Laušević
Glumac Žarko Laušević, jedna od zvezda srpske i jugoslovenske kinematografije, preminuo je 15. novembra u Beogradu u 64. godini, posle kratke i teške bolesti. Datum i mesto sahrane biće naknadno saopšteni.
Smrt Lauševića izazvala je najdublje žaljenje njegovih kolega, prijatelja i poštovalaca širom regiona, koji se opraštaju od njega na društvenim mrežama podsećanjem na brojne istaknute uloge, ali i tragičan deo života.
Jugoslovensko dramsko pozorište u Beogradu, čiji je član bio od 1982. godine - odmah posle dioplomiranja, do 1994. godine, podsetilo je da je Laušević prvu ulogu u tom teatru ostvario već 1981. godine u predstavi "Raskršće". Na sceni JDP-a ostvario je uloge u brojnim predstavama, među kojima su Hrvatski Faust, Muke po Živojinu, Kolubarska bitka, Baal, Valjevska bolnica, Pozorišne iluzije, Lažni car Šćepan mali… Nastupao je na brojnim beogradskim i jugoslovenskim scenama u predstavama kao što su Gorski vijenac, Romeo i Đulijeta, Original falsifikata, Mala, Čaruga, Mačka na usijanom limenom krovu, Čekajući Godoa, Staklena menažerija, Sveti Sava, Kanjoš Macedonović…
Valjevska bolnica, foto: arhiva JDP-a
Povodom smrti Lauševića, ministarka kulture i potpredsednica Vlade Srbije Maja Gojković istakla je da je Laušević ostavio “neizbrisiv trag u pozorištu, na filmu i televiziji“.
“Ostaće upamćen kao jedan od najtalentovanijih glumaca na prostorima bivše Jugoslavije, koji je sa lakoćom osvajao srca pozorišne i filmske publike, što ga čini jednim od najboljih glumaca na ovim prostorima svih vremena“, navela je Maja Gojković, dodajući da odlazak Lauševića predstavlja veliki gubitak za kinematografiju i čitavu kulturnu scenu u Srbiji.
Udruženje dramskih umetnika Srbije (UDUS) istaklo je povodom smrti Lauševića da je bio vrhunski glumac koji je umetničkim kreacijama ostavio neizbrisiv trag u pozorištu na filmu i televiziji. Izražavajuči najdublje saučešće porodici, njegovoj vernoj publici koja ga je poštovala, volela i bodrila, UDUS je istakao da će Lauševiča u srcima, uspomenama i trajnom sećanju čuvati njegova velika glumačka porodica.
Glumačka organizacija Srbije (GOS) izrazila je duboko žaljenje zbog smrti svog cenjenog člana, navodeći da je time stvorena nenadoknadiva praznina svetu filma.
"Njegove mnogobrojne uloge ostavile su neizbrisiv trag, a o njegovom vanvremenskom talentu će se zauvek pričati. Pamtićemo ga kao, ne samo izuzetnog glumca, već i kao dragocenog člana naše umetničke zajednice. Njegova strast prema glumi ostaviće nas sa trajnim sećanjem na velikog umetnika", poručila je GOS.
Foto: Vesna Lalić
Rođen 19. januara 1960. godine na Cetinju, Laušević je diplomirao glumu na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu, a bio je član Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Debitovao je na filmu ulogom u “Progonu” 1982. godine. Iste godine ostvario je značajne uloge u filmovima “Savamala” i “Direktan prenos”, a proslavio se jednom od glavnih uloga u TV seriji “Sivi dom” (1984).
Glumio je u više od 30 filmova i TV serija, među kojima su: Šmeker (1985), Svečana obaveza (TV) (1986), Dogodilo se na današnji dan (1987), Oficir s ružom (1987), Braća po materi (1988), Boj na Kosovu (1989), Original falsifikata (1991), Bolje od bekstva (1993), Kaži zašto me ostavi (1993), Nož (1999)...
Umetnička karijera Lauševića obeležena je tragedijom koja se dogodila 31. jula 1993. godine, kada su on i njegov brat Branimir napadnuti od grupe ljudi u kafiću Epl u Podgorici, a Laušević je tom prilikom pištoljem usmrtio Dragora Pejovića i Radovana Vučinića, a ranio Andriju Kažića. Osuđen je na 13 godina zatvora zbog dvostrukog ubistva. Presuda je, nakon žalbi, potvrđena 1994. Kaznu je izdržavao u Spužu i Požarevcu. Nakon odluke Saveznog suda o ukidanju presude, Lauševiču je na novom pretresu 1998. godine izrečena kazna od četiri godine zatvora zbog dvostrukog ubistva u prekoračenju nužne odbrane. Budući da je u tom trenutku već izdržao 4,5 godine, pušten je na slobodu. Po izlasku iz zatvora, napustio je zemlju i otišao u SAD, ali je Vrhovni sud Crne Gore, na osnovu žalbe tužioca, u martu 2001. godine izrekao kaznu od 13 godina zatvora. Potom je u julu 2009. godine saopšteno da je Laušević uhapšen u SAD zbog boravka bez vize i da se razmatra njegova ekstradicija Srbiji po međunarodnoj poternici koja je raspisana 2002. godine. Sud u Njujorku doneo je ipak odluku o ukidanju pritvora Lauševiću, a sudske vlasti u Beogradu poručile su mu da može mirno da se vrati u Srbiju, čiji je državljanin, jer je povučena poternica koja je raspisana za njim 2002. godine radi izvršenja kazne po presudi iz Crne Gore.
Republičko tužilaštvo tada je podnelo i zahtev za zaštitu zakonitosti povodom presude Vrhovnog suda Crne Gore, između ostalog i zato što je povređeno Lauševićevo pravo na odbranu - zbog blokade saveznih organa, bivši državni tužilac nikada nije odlučio o njegovom zahtevu za zaštitu zakonitosti.
Laušević je dobio pomilovanje 2011. godine, na osnovu odluke tadašnjeg predsednika Srbije Borisa Tadića, na preporuku Komisije za pomilovanje Republike Srbije.
Kadar iz filma Lauš
Krajem novembra 2011. godine objavljena je Lauševićeva autobiografija “Godina prođe, dan nikad” u koju je pretočio i tragične segmente svog života. Usledila je "Druga knjiga" (2013), te “Sve prođe pa i doživotna” (2018), koju je posvetio životu u zatvoru, a 2022. godine objavio je i knjigu “Padre idiote”.
Laušević u knjizi, između ostalog, kaže i: “Naravno, ja nisam slobodan. Čovek koji je ubio nikada više ne može biti slobodan. Sloboda nikada više ne može biti moja reč. Sloboda je pravo drugih da kažu šta misle o meni, sloboda je da me oslobode, svojataju, mrze, mrcvare... A ja sam više i ne znam šta znači ta reč”.
Posle više od decenije pauze, Laušević se vratio na film ulogom ikonopisca Save u filmu “Tajna nečiste krvi” (2012), nakon čega su usledile uloge u filmovima i TV serijama “Smrdljiva bajka” (2015) “Senke nad Balkanom” (2017), “Koreni” (2018), “Državni službenik” (2019-2020), “Ime naroda” (2020), “Aleksandar od Jugoslavije” (2021), “Kalkanski krugovi” (2021), “Vreme zla” (2021), “Leto kad sam naučila da letim” i “Heroji” (2022), te “Heroji Halijarda”, na čijoj se premijeri u oktobru poslednji put pojavio u javnosti.
Laušević je u autobiografskoj knjizi kao početak tragičnih događaja koji su obeležili njegov život i karijeru označio izvođenje predstave “Sveti Sava” u Jugoslovenskom dramskom pozorištu 31. maja 1990. godine, komadu Narodnog pozorišta iz Zenice koji je, prema tekstu Siniše Kovačevića, režirao Vladimir Miličin. Iako je za ulogu u toj predstavi Sterijinu nagradu 1990. godine, kao i mnoge druge, naišla je na burne reakcije pripadnika pojedinih desničarskih organizacija.
Laušević je dobitnik brojnih nagrada, uključujući Zlatnu arenu na Pulskom filmskom festivalu za najbolju mušku ulogu u filmu “Oficir s ružom” 1987. godine, “Cara Konstantina” u Nišu iste godine, kao i nagrade Grada teatra i “Zoran Radmilović” za ulogu Kanjoša Macedonovića (1989). Dobitnik je i Gran prija Naisa (2016) na 51. Festivalu glumačkih ostvarenja u Nišu, za povratničku ulogu u filmu “Smrdljiva bajka”, za koju je dobio i nagradu publike, kao i priznanje žirija kritike FIPRESCI. Na Filmskim susretima u Nišu dobio je još dve nagrade - Car Konstantin za uloge u filmovima "Dogodilo se na današnji dan" i "Oktobarfest".
Žarko Laušević i Mira Furlan, Pozorišne iluzije, JDP, foto: Srđa Mirković
Prema njegovom životu, scenaristkinja i rediteljka Branka Bešević Gajić snimila je dokumentarni film “Lauš”, koji govori o vremenu uvođenja višestranačja na ovim prostorima, pojavi nacionalizma, predstavi “Sveti Sava” u tom periodu, razlozima iz kojih je Laušević nosio pištolj sa sobom, kao i o njegovom životu pre i posle tragedije 1993. godine, kada je nakon svađe u kafani u Podgorici u samoodbrani usmrtio dve i ranio jednu osobu.
Baveći se sudbinom Lauševića, koji je zauzimao posebno mesto u jugoslovenskoj kinematografiji, film “Lauš” predstavlja i dokument jednog vremena.
Prema rečima Branke Bešević Gajić, film “Lauš” istražuje fenomen vrlo kompleksne ličnosti i teškog vremena koje je donelo dosta posledica i koje je uzrok mnogih nedaća koje su zadesile čitavo društvo.
“Mislim da smo napravili poučan i autentičan film koji priča priču o čoveku, koji je u istom trenutku velika zvezda, izuzetna ličnost, krivac, ubica, žrtva, osuđenik, begunac, pisac, slikar i iskonski pokajnik. Govorimo o tome zašto smo ga izgubili, koji je uzrok njegovog nestanka i šta je to što nas najviše dotiče, pridobija i ostaje kao trajna vrednost. Ovim filmom smo pokušali da odgovorimo na pitanja šta se zapravo dogodilo, šta je uzrok tragedije, zašto i na koji način se našao pištolj u rukama jednog umetnika”, navela je rediteljka ovodom premijere filma koji je kombinacija igranih, retoričkih i dokumentarnih segmenata.
U filmu su učestvovali glumci Olivera Ježina, Ljiljana Blagojević, Svetislav Goncić, Marko Bačović, Branislav Lečić, Svetozar Cvetković, Slavko Štimac, Dragan Bjelogrlić, Slobodan Čustić, Irfan Mensur i Petar Božović, reditelji Miroslav Lekić, Darko Bajić, Dragomir Zupanc i Slavenko Saletović, kao i advokati Toma Fila, Mihajlo Bakrač i Vladan Bojić, filmski kritičar Dejan Dabić, kao i tadašnji predsednik Vlade Srbije i ministar unutrašnjih poslova Ivica Dačić.
*Naslovna fotografija: kadar iz filma Lauš
(SEEcult.org)
