63. MESS – Čamac za spas ljudske duše
Međunarodni pozorišni festival MESS u Sarajevu svečano je otvoren 30. septembra ukrajinskom predstavom “Kaligula” Nacionalnog akademskog dramskog teatra “Ivan Franko” iz Kijeva, u režiji Ivana Urivskog (Uryvskyi), uz poziv organizatora na otpor opštoj destrukciji – i materijalnoj, i duhovnoj.
“Živimo u svetu i vremenu karakterističnom po sukobima, ratovima, društvenim i prirodnim katastrofama. Destrukciji nije izloženo samo materijalno nasleđe već i naš duhovni svet. Narušen je kolektivni, ali i naš individualni, psihološki mir. Krenite sa nama u ovu devetodnevnu plovidbu i uverite se da je Festival MESS čamac za spasavanje ljudske duše!”, poručio je direktor MESS-a Nihad Kreševljaković na ceremoniji otvaranja u Narodnom pozorištu, čija je publika ovacijama ispratila ukrajinsku predstavu, realizovanu u partnerstvu sa Delegacijom Evropske unije u BiH.
Predstava "Kaligula" Albera Kamija prikazuje poludelog rimskog cara koji nakon ličnog gubitka tone u haos i samouništenje. Obuzet tugom, on teži apsolutnoj moći i prkosi logici, sudbini i svetskom poretku. U savremenom kontekstu tragedija, poput rata u Ukrajini, publika lako uočava paralele sa sadašnjicom.
Program 63. MESS-a obuhvata i predstave iz Litvanije, Burkine Faso, Velike Britanije, Italije, Nemačke, Mađarske, Hrvatske, Kosova, Srbije, Crne Gore i Bosne i Hercegovine, iza kojih stoje reditelji Oskaras Koršunovas, Serge Aime Couulibaly, Paolo Magelli, Andraš Urban, Boris Liješević, Ivica Buljan, Blerta Neziraj, David Stohr i Irena Popović.
U 12 produkcija u zvaničnom programu i šest u okviru Malog MESS-a prepliću se: tuga, ljutnja i mašta, svet ljubomore, poverenja i izdaje, fragilnost života i borba protiv otuđenosti; strah i kompromis običnih ljudi u vremenima krize; umetnost na granici pristojnosti, humanosti i etike; ljubav u senci rata i poraća; nacionalizam, klimatske promene…
Festival će zatvoriti 8. oktobra prvo gostovanje u Sarajevu produkcije jednog od najvećih svetskih koreografa Akrama Kana predstavom “Chotto Dash” koja slavi otpornost ljudskog duha u savremenom svetu, u režiji i adaptaciji Sue Buckmaster.
Glavni program 63. MESS-a obuhvata i predstavu “Wakatt” Faso Danse teatra iz Burkine Faso, čiji koncept i koreografiju potpisuje istaknuti koreograf Serge Aimé Coulibaly. Nakon sedam godina na MESS se vraća i veliki litvanski reditelj Oskaras Koršunovas spektakularnim “Otelom”. Iz Nemačke dolazi “T4. Ofelijin vrt” koju je režirao David Stöhr, a govori o nacističkom programu eutanazije osoba sa invaliditetom T4 i ideološkim standardima “ekonomske efikasnosti”.
Iz regiona učestvuju “Deca” Narodnog pozorišta u Beogradu kompozitorke i rediteljke Irene Popović, zasnovana na istoimenom, NIN-ovom nagradom ovenčanim romanu Milene Marković, te predstava “Pod oba sunca” Kraljevskog pozorišta Zetski dom na Cetinju, u režiji Borisa Liješevića.
Najavljena je i predstava “Projekat Handke: Ili pravda za Peterove gluposti” kosovskog centra Qendra Multimedia, čiji je autor Jeton Neziraj, rediteljka je Bljerta Neziraj, a dramaturškinja Biljana Srbljanović. Predstava “Projekat Handke” i njen panevropski ansambl istražuju krhku ravnotežu između slobode govora i društvene odgovornosti u teatru, sagledavajući je kroz prizmu kontroverze koja se podigla oko Nobelovog laureata Petera Handkea. Hrvatsko narodno kazalište u Mostaru izvešće “Noć sa Aleksom” Marka Tomaša, u režiji Ivice Buljana, komad koji pruža svež uvid u život pesnika Alekse Šantića, odražavajući napetost između ličnih težnji, društvenih očekivanja i lokalne mitologije.
Festivalsku premijeru imaće predstava “Alis u krevetu” prema tekstu Suzan Sontag, u režiji Zoltána Balázsa, kojom koproducenti Scena MESS, SARTR i Maladype teatar obeležavaju 90 godina od rođenja Suzan Sontag i 30 godina od premijere predstave “Čekajući Godoa” koju je režirala 90-ih u opkoljenom Sarajevu.
Bosanskohercegovačku scenu na 63. MESS-u, u selekciji Janka Ljumovića, zastupaju predstave “Totovi” u produkciji SARTR-a i režiji Andraša Urbana iz Srbije, te predstava “Ivanov” Narodnog pozorišta u Sarajevu, u režiji Paola Mađelija.
Predstave u konkurenciji za Zlatni lovorov venac oceniće žiri koji čine profesorka Marina Katnić-Bakaršić iz BiH, producentkinja Jana Bäskau iz Nemačke i spisateljica Ana Stojanoski iz Severne Makedonije.
Povodom otvaranja 63. MESS-a i gostovanja ukrajinskih umetnika, 29. septembra održan je panel “Rat i umetnost”, uz učešće Ivana Urivskog, reditelja predstave “Kaligula”, direktora Maidan muzeja iz Kijeva Ihora Pošivalija, koji se uključio video linkom, te direktora Muzeja ratnog detinjstva Jasminka Halilovića, autorke knjige i izložbe “Teatar pod opsadom” Hane Bajrović-Čardaković i direktora MESS-a Nihada Kreševljakovića, koji je podsetio da je sarajevsko iskustvo “Teatra pod opsadom” opovrglo izreku da muze umetnosti zaneme kad topovi zagrme.
U Sarajevu pod opsadom, kako je podsetio, realizovano je 57 teatarskih premijera, više od 2.000 različitih teatarskih izvedbi i hiljade drugih umetničkih programa.
“Festival MESS je nakon vanrednih teatarskih produkcija pod opsadom u posleratnom periodu iznedrio kulturološki program ‘Modul Memorije’koji se bavi umetnošću nastalom u ratnim okolnostima i neguje ono što bi umetnost trebalo da bude uvek – spoj etike i estetike. U trenutku kad traje agresija na jednu zemlju, najelementarnija je stvar jednu od predstava iz te zemlje dovesti na ovaj festival i pružiti podršku njenim umetnicima i umetnicama”, naveo je Kreševljaković.
Reditelj Ivan Uryvskyi istakao je predanost ukrajinskih umetnika da nastave rad i čak i u skloništima. Dodao je da su presrećni što su u Sarajevu, jer na početku rata u Ukrajini nisu mogli ni da zamisle da će gostovati negde u inostranstvu.
Poslednjeg septembarskog dana počeo je i program Malog MESS-a - nastupom hrvatske trupe Pocoloco koja je ispred Pozorišta mladih izvela performans “Peva mi se pesma”.
I ove godine Mali MESS posvećen je inkluziji, a program obuhvata predstave "Ježeva kućica" prema tekstu Branka Ćopića, u režiji i prema scenariju Dubravke Zrnčić-Kulenović, "Bajka za van" teatra Pocoloco, "Pale sam na svetu" rediteljke Vere Pfaff, zatim rediteljsko i glumačko ostvarenje Selme Alispahić "Gidionov čvor", koja će biti tumačena i na znakovnom jeziku, te "Mala Frida", u režiji Anice Tomić.
Novi program MESS-a je Dramadžiluk, zasnovan na ideji predstavljanja recentnih dela dramskih pisaca iz BiH i regiona u formi scenskih čitanja. Cilj je napraviti platformu za promovisanje i umrežavanje autora i svih teatarskih radnika.
Ljubitelji dramskih dela imaće priliku da od 2. do 6. oktobra u Kamernom teatru 55 prisustvuju čitanju recentnih dramskih ostvarenja iz BiH, Srbije i Severne Makedonije..
Autor koncepta i selektor programa Dramadžiluk Almir Imširević izjavio je da je o toj ideji razgovarao sa Kreševljakovićem još pre 11 godina, u nameri okupljanja i prezentacije dramskih tekstova i pisaca, te pomoći pozorišnim ljudima da lakše dolaze do materijala.
Najavljena su scenska čitanja drama “Tama na rubu grada”, autora Darija Bevande iz BiH; “Urotnici” Igora Štiksa i Vladimira Arsenijevića iz Srbije; “Vrat od stakla” Biljane Srbljanović; takođe iz Srbije, te “Poslednji balkanski vampir” makedonskog autora Dejana Dukovskog. Pored javnih čitanja, biće kreirana onlajn platforma na kojoj će se arhivirati svi dramski tekstovi koj budu prijavljeni za Dramadžiluk.
Poslednjeg dana Dramadžiluka, 6. oktobra, biće održan razgovor na temu “Zašto pisati drame” u kojem će učestvovati Almir Bašović, Almir Imširević, Vedrana Božinović, Janko Ljumović, Dragan Komadina i Boris Liješević, najavili su organizatori.
Festival MESS podržali su Ministarstvo kulture i sporta Kantona Sarajevo i FBiH, Grad Sarajevo, opštine Centar i Novo Sarajevo, Ministarstvo za rad, socijalnu politiku, raseljena lica i izbeglice Kantona Sarajevo, Gete institut, ambasada Nemačke u BiH, Hajnrih Bel fondacija, BH Telecom, BH Pošta…
Prošle godine, na 62. MESS-u, najboljom predstavom proglašena je “Ana Karenjina” Dramskog studija “Prazan prostor” i Kraljevskog pozorišta “Zetski dom” sa Cetinja, a za režiju je nagrađen Oliver Frljić za diptih “Braća Karamazovi” Zagrebačkog kazališta mladih (ZKM).
Festivalski sajt je mess.ba, a program se nalazi i u Kalendaru portala SEEcult.org.
*foto: Almin Zrno
(SEEcult.org)
