Magija pozorišnog trenutka

Izložba fotografija skopskog autora Viktora Sokolovskog “Predstava” u Narodnom teatru u Bitolju, otvorena u okviru pratećeg programa 43. Festivala filmske kamere “Braća Manaki”, predstavlja izbor radova snimljenih na pozorišnim scenama u regionu posle 2011. godine, među kojima su i predstave reditelja kao što su Tomaž Pandur, Damir Zlatar Frej, Slobodan Unkovski, Egon Savin, Jagoš Marković, Ivan Popovski, Andraš Urban, Paolo Mađeli…

Izložba u foajeu NT Bitolj, otvorena 20. avgusta, osma je samostalna izložba Sokolovskog, inače foto-dopisnika portala SEEcult.org iz Severne Makedonije.

Sokolovski se, kako je u pratećem tekstu za ciklus izložbi “Predstava” naveo Vladimir Veličkovski, iznova vraća na neodoljiv fenomen teatra, ali ne kao pozorišni fotograf, već kao gledalac-fotograf, koji vlada scenom i trenutkom, iako ograničen pogledom iz sedišta – iz partera ili sa balkona.

Sokolovski je ovekovečio “Kaligulu” Pandur teatra iz Slovenije i Gavele iz Zagreba, u režiji Tomaža Pandura, kao i njegovog “Fausta” u izvođenju Slovenskog narodnog gledališča iz Ljubljane, zatim “Salomu” Istarskog narodnog kazalušta, u režiji Damira Zlatara Freja, “Ajnštajnove snove” Jugoslovenskog dramskog pozorišta, u režiji Slobodana Unkovskog, “Derviš i smrt” Narodnog pozorišta u Beogradu, u režiji Egona Savina, “Glembajeve” Ateljea 212, u režiji Jagoša Markovića, “Majstora i Margaritu” Makedonskog narodnog teatra, u režiji Ivana Popovskog, “Neoplantu” Novosadskog pozorišta, u režiji Andraša Urbana, “Jedan mesec na selu” MNT-a, u režiji Paola Mađelija, “Antes” plesne kompanije Alias iz Ženeve…

Majstor i Margarita, Makedonski narodni teatar, režija: Ivan Popovski, foto: Viktor Sokolovski

Čin fotografisanja, bez obzira na “hladan” objektiv, čin je magične komunikacije fotografa i druge ili paralelne stvarnosti. Sokolovski, kao deo publike, spontano uspostavlja upravo tu vrstu komunikacije, uspevajući u zaleđenom trenutku predstave da sintetiše karakterističan izgled i izraz učesnika, naveo je Veličkovski, ocenjujući da pristup Sokolovskog ne isključuje, već upravo podrazumeva lični stav fotografa prema živoj pozorišnoj radnji upravo “sada i ovde”. Sokolovski ne pravi seriju snimaka, od kojih će izabrati jedan ili nekoliko najuspešnijih, već se oslanja na “odlučujući trenutak”, bez dodatnih korekcija i dorade. U delima Sokolovskog, kako je istakao Veličkovski, poseban značaj ima autentičan trenutak fotografisanja u kojem su sadržane i određene formalno-estetske karakteristike koje proizilaze iz afiniteta prema filmskoj i slikarskoj umetnosti.

Sokolovski neguje klasičan pristup, ali je jednako i spontan, što je uslovljeno i karakterom predstave. Kadrira motive sa naglaskom ili suptilnom naznakom kosih ili dijagonalnih fiksiranih linija, što kompoziciji daje dinamičnost i izražajnost. Interesovanje za portretnu fotografiju izraženo je i u ovoj njegovoj prezentaciji. Na nekim fotografijama izražena je barokna priroda kompozicije, zahvaljujući efektima svetlih i tamnih delova, a posebno u izražajnim pokretima figura. Njegove figure muškaraca i žena, u parovima, predstavljene su izbliza ili sa određenom distancom, sa naglaskom na gestu koji ima svoj izraz, naveo je Veličkovski.

Na fotografijama Sokolovskog, kako je dodao, naglašeni su individualni psihološki izraz i efekti atmosfere, kao i međusobni odnosi likova u prostoru. Odnos muških i ženskih figura u kadru je malo više od jednostavnog kontrasta u datom kompozicijskom obrascu. Pozorišne predstave odvijaju se u zatvorenom, često mračnom prostoru, ponekad sa malim prozorom na vrhu, u kojem svetlost i tama igraju značajnu ulogu u glumi i oblikovanju tela, obučenih u kostime ili golih sa svojim naturalističkim i erotskim odlikama. Nemi dijalog ili dominantna tišina između figura, koje se ponašaju kao usamljene osobe, stvaraju atmosferu koja podseća na određene statične, fotografski smirene ili meditativno promišljene scene iz filmova Draera ili Alena Renea.

Faust, SNG Ljubljana, režija: Tomaž Pandur, foto: Viktor Sokolovski

Sokolovski ne teži izvlačenju bizarnosti, osim u retkim slučajevima kada predstava sama po sebi izaziva takav trenutak. Ženske i muške figure u beloj i crvenoj boji, u stanju mirovanja ili u pokretu, izdvojene su na tamnoj ili svetloj pozadini, dok su duboki tamni tonovi, kao i slikoviti efekti obojenih ploča i ambijenta, uhvaćeni sa posebnim afinitetom.

U radovima Sokolovskog, u kojima se ističu ostvarenja glumca Nikole Ristanovskog u više predstava (Derviš i smrt, Glembajevi, Majstor i Margarita), pored valerijskih i plastičnih vrednosti, dolazi do izražaja i upotreba grubog zrna i efekti na patini, istakao je Veličkovski, pominjući posebno dugu ekspoziciju koja omogućava prikaz pokreta.

Sokolovski je napravio nekoliko složenih kompozicija sa više figura, među kojima je i scena iz predstave “Majstor i Margarita”, uhvaćena u trenutku različitih izražajnih pokreta i dramatičnih efekata na svetle i tamne delove, a ima zvuk Gojine slike (sa motivom ludnice). S druge strane, predstavu “Ajnštajnovi snovi”, kako je dodao Veličkovski, karakteriše linearni motiv prostora u kojem se oseća izvesna smirenost, u jednom trenutku u kombinaciji sa nemirima.

Veličkovski posebno ističe i impresivnu seriju fotografija iz predstava “Faust” i “Kaligula”, koje karakterišu vizuelna gustina i simbolika motiva, verno oslikavajući avangardni rediteljski senzibilitet Tomaža Pandura.

Glembajevi, Atelje 212, režija Jagoš Marković, foto: Viktor Sokolovski

Viktor Sokolovski po obrazovanju je magistar geodezije, a osim u fotografiju, zaljubljenik je i u džez. Od 2007. godine angažovan je kao foto-dopisnik portala za kulturu Jugoistočne Evrope SEEcult.org sa sedištem u Beogradu.

Prvu samostalnu izložbu fotografija imao je 2007. godine u vinoteci “Temov” u Skoplju, kada je izložio 200 fotografija, pretežno portreta muzičara i gostiju, snimljenih za vreme živih džez svirki. Usledile su dve samostalne izložbe u Francuskoj “Stara skopska čaršija”. U okviru programa “Makedonija bez diskiminacije” osvojio je specijalnu nagradu 2009. godine. Potom se 2011. godine, u okviru festivala Mlad otvoren teatar (MOT), predstavio izložbom “Tri” sa fotografijama tri predstave odigrane na različitim scenama tokom iste noći 2010. Ista serija fotografija prikazana je i u Đevđeliji, u okviru festivala “Boš”. I 2021. učestvovao je na “Danima makedonske fotografije”, u organizaciji Foto-saveza Makedonije, a osvojio je treću nagradu za seriju fotografija “Geneza”.

Samostalno je izalagao 2021. i u Kinoteci Severne Makedonije, a potom u KIC “Budo Tomović” u Podgorici i makedonskoj ambasadi u Crnoj Gori.

(SEEcult.org)