Kulturne veze Jugoslavije i Indije u doba Nesvrstanih
Muzej Jugoslavije predstavlja od 22. septembra izložbu inspirisanu 60-godišnjicom održavanja Prve konferencije Pokreta nesvrstanih u Beogradu, u čijem su fokusu odnosi Jugoslavije i Indije u oblasti umetnosti i kulture, kao i radovi Petra Lubarde, kao jednog od najznačajnijih jugoslovenskih slikara koji je imao važnu ulogu u predstavljanju Jugoslavije Nesvrstanima.
Izložba “Prometeji novog veka”, čije su autorke kustoskinje Muzeja Jugoslavije Ana Panić i Jovana Nedeljković, omogućava publici da se, zahvaljujući raznovrsnoj muzejskoj građi, bliže upozna sa indijskom kulturom i kulturnom razmenom dve zemlje. Jedan od segmenata izložbe posvećen je i poseti doživotnog predsednika SFRJ Josipa Broza Tita Indiji 1955-1956. godine, koja se smatra prelomnim događajem za definisanje spoljnopolitičke strategije Jugoslavije u pravcu nesvrstavanja.
“Kako je jedan od ciljeva nesvrstane politike bio da se podrži emancipacija od ekonomske, kulturne i ostalih podređenosti svakog naroda, menja se i spoljna politika Jugoslavije na planu kulture, kao i odnos prema geografski udaljenim, a ideološki bliskim zemljama”, navela je koautorka izložbe Jovana Nedeljković, napominjući da još u prvoj polovini 1950-ih godina počinje kulturna razmena izložbi i studenata, među kojima je bio veliki broj umetnika čije su radovi prikazani prvi put.
Lubarda, Industrijalizacija, foto: Bojana Janjić
Lubarda je takođe nezaobilazna tačka kada se govori o kulturnim vezama dve zemlje, budući da je izložba njegovih radova u Kulturnom centru Beograda, kojom je i otvoren kao novi izlagački prostor u Domu štampe, bio jedan od centralnih događaja u kulturi tokom održavanja Prve konferencije nesvrstanih zemalja u Beogradu 1961. Slika “Prometeji novog veka” (Industrijalizacija), po kojoj je izložba nazvana, preneta je za tu priliku u salon Narodne skupštine. Smatra se da je upravo zbog toga Lubarda 1963. godine pozvan na studijsko putovanje u Indiju, koje je ostavilo veliki trag na njegovo stvaralaštvo.
Izložba obuhvata i Lubardine slike iz kolekcije Muzeja Jugoslavije, “Buđenje Afrike” (1956-1959) i “Prometej” (1967), dok su slike “Čovek i zveri” (1964) i “Bik i oblak” (1963) prikazane zahvaljujući saradnji sa Kućom legata.
Lubarda, Buđenje Afrike, 1956-1959, poklon Narodnog odbora Opštine Ivangrad Josipu Brozu Titu, 1959, ulje na platnu, 114 x 146 cm
Lubarda, Prometej, 1967, poklon radnih kolektiva Crne Gore Josipu Brozu Titu za 75. rođendan, 1967. Ulje na platnu, 70,5 x 202 cm
Deo postavke čini i rad savremenog umetnika Vladimira Nikolića “Komunistička slika u veku svoje digitalne reprodukcije”, koji na simboličkom nivou zatvara izložbu, otvarajući ujedno pitanje “šta se desilo sa modernizmom kojim smo se nekada toliko ponosili i predstavljali svetu, kao i sa vrednostima i idejama nesvrstanosti, antikolonijalizma, revolucionarnosti i solidarnosti”, navela je Ana Panić.
Izložbu je svečano otvorila 21. septembra potpredsednica Vlade i ministarka kulture i informisanja Maja Gojković, ističući da je ono što simbolički povezuje umetnost i Pokret nesvrstanih sabrano u Lubardinoj slici “Industrijalizacija”.
“Monumentalno delo ‘Industrijalizacija’ odabrano je od 36 izloženih, kao slika koja najbolje prenosi suštinu zalaganja Pokreta nesvrstanih zemalja za novi svet, modernizaciju i jednakost ljudi. Tako je postala simbol osnivačke skupštine Pokreta, koja je održana uz učešće delegacija iz 25 zemalja u zdanju Narodne skupštine Republike Srbije”, rekla je Maja Gojković, napominjući da je i sam Lubarda pridavao veliki značaj tome što će njegov rad biti izložen na centralnom mestu odigravanja Konferencije, smatrajući da “umetnost može da cveta jedino u miru”.
Ministarka Maja Gojković sa direktorkom MJ Nedom Knežević i autorkama izložbe, foto: Dario Konstantinović
“Posetom njegovoj izložbi, kao i svakodnevnim posmatranjem ‘Industrijalizacije’, lideri država osnivača i članica Pokreta nesvrstanih zemalja uveravali su se u visoke domete Lubardinog slikarstva i njegovu višeznačnu simboliku novog doba”, istakla je ministarka, dodajući da je pred njima stajalo grandiozno platno sa likom Prometeja, koji u grčkoj mitologiji najsnažnije odslikava borbu za čovekoljublje, pravdu i oličenje nesebičnosti, hrabrosti i ponosa. “Većina ovih principa bila je utkana u politiku nove organizacije na svetskoj sceni, koja je bila protivteža blokovski podeljenom svetu”, istakla je Gojković i dodala da su fascinantan Lubardin opus i karijera duboko utkani u umetničke tokove i celinu društvenog života tog vremena.
Lubarda je, kako je istakla, predstavljao Jugoslaviju na najznačajnijim kulturnim događajima u svetu. “To nije bio samo instrument kulturne diplomatije, već i primer autentičnog učešća stvaraoca u kreiranju kulturne politike svoje države”, naglasila je Maja Gojković i ocenila da Lubardina dela, kao i fotografije koje su prikazane na izložbi, govore o tome koliko je za kulturu bitno upoznavanje sa drugačijim, davanje i primanje uticaja i prožimanje različitosti. Time se, kako je dodala, obogaćuju kulture naroda i država i čine vidljivijim na svetskoj sceni.
“Pokret nesvrstanih stvorio je mogućnosti za komunikaciju zemalja iz najrazličitijih delova sveta, polazeći od principa samostalnosti, ravnopravnosti i solidarnosti. To su vrednosti koje Ministarstvo kulture i informisanja i danas snažno afirmiše kroz svoje prioritete i modele kulturne saradnje”, poručila je Maja Gojković.
Foto: Dario Konstantinović
Lubarda je tokom 1963. godine boravio u Indiji na poziv Komisije za kulturne veze sa inostranstvom i bio je među prvim evropskim umetnicima koji su izlagali u Indiji. Poseta Indiji bila je za Lubardu katarzična i uticala je na njegovu umetnost koja se još jednom promenila kroz vraćanje primitivnom, osnovnom, materiji: vodi i vatri.
Nakon višemesečnog boravka u Indiji, Lubardina umetnost doživljava poslednju promenu. Kao dalek i nepoznat svet, Indija ga vraća iskonskoj izvornosti, mitu, bajci i novoj predstavi večnosti. Pod uticajem takve mitologije, Lubarda stvara neobičan svet krilatih životinja i zveri čije je pravo značenje ponekad teško objasniti. Teme kojima se okreće pogodne su za klasičnu lubardijansku osobinu neprestanog iščezavanja i ponovnog vraćanja na predmet. Počinje da koristi u radu sintetička veziva i nitro-lakove, boja je sjajna, oštra, industrijska, curi... a prostor slike najčešće biva redukovan na jednu plošnu ravan.
Lubarda, Čovek i zveri, 1964, ulje na platnu, 200 x 400 cm
Monumentalno platno "Čovek i zveri", prema priči njegove supruge Vere, metaforički je prikaz grada Beograda. Troglavoj zveri se hrabro suprotstavlja figura ratnika na konju sa mačem i štitom, kreirana širokim nanosima karmin crvene i crne boje kojom umetnik ukida jasnu liniju na čije mesto dolazi kontura i prostor slike. Priča o ovoj slici je priča o Petru Lubardi i Beogradu za koji umetnik kaže: „Beograd nije bio samo grad – bio je čovek, topao, bratski, gostoljubiv...“ Slika nosi u sebi i univerzalno značenje o konstantnoj čovekovoj borbi da, kako i sam umetnik smatra, nadvlada mrak i teži da ga rasvetli.
Model Tadž Mahala, Bansal Marble Emporium, Johri Bazar, Agra, Indija, sredina 20. veka. Poklon K. M. Munšija, guvernera države Utar Pradeš, Josipu Brozu Titu prilikom posete Agri, 29. decembar 1954. Alabaster, 48,5 x 48,5 x 48,5 cm, foto: Gavrilo Maksimović
Indijski fizičar K. S. Krišnan pokazuje eksperimentalne šporete na solarnu energiju, Nacionalna laboratorija za fiziku, Nju Delhi, 22. decembar 1954.
Gangadar Balkrišna Vad, Majka koegzistencija, poklon autora Josipu Brozu Titu kao znak zahvalnosti glavnom graditelju Beogradske konferencije nesvrstanih, 1962. Tempera na kartonu, 33 x 70 cm
Kutija za čaj, drvo, 45,5 x 28,5 x 21 cm, foto: Gavrilo Maksimović
Arhitekturu izložbene postavke osmislila je Milena Kordić, dok je za njeno grafičko oblikovanje i dizajn bio zadužen Andrej Dolinka.
Izložba će biti otvorena do 14. novembra i deo je programa koji se realizuje pod pokroviteljstvom Ministarstva kulture i informisanja, kojim se obeležava 60-godišnjica od održavanja prve Konferencije Pokreta nesvrstanih u Beogradu. Realizaciju su pomogli Arhiv Jugoslavije, Kuća legata i Muzej primenjene umetnosti u Beogradu.
(SEEcult.org)
