Dok nas smrt ne rastavi
Umetnici Selman Trtovac i Sanja Latinović nastavljaju dugogodišnju saradnju izložbom “Dok nas smrt ne rastavi” u Novoj galeriji vizuelnih umetnosti (NGVU) u Beogradu, koja će biti otvorena 25. aprila istoimenim performansom Sanje Latinović koji ispituje efekte paradoksalne surovosti novog doba u razvoju međuljudskih odnosa.
Izložba obuhvata seriju crteža Selmana Trtovca, koje je realizovao tokom boravka u ateljeu NGVU tokom 2020. godine, baveći se temama koje su postavili novi strahovi vremena i aktuelan način života – samoća, pokretački duh i domen nepoznatog. Postavka obuhvata i video-performans “Duh tela”, realizovan kao završni čin “procesa mišljenja o vremenu u kojem živimo i radimo”, koji se sastoji od jednog velikog crteža i video rada realizovanog u saradnji sa Nebojšom Vasićem i Vesnom Grbom.
Tokom pripreme izložbe, Sanja Latinović i Selman Trtovac pristupili su dijalogu tokom kojeg su, kroz svojevrsni proces samorefleksije i zajedničkog preispitivanja, razmenili zapažanja o aktuelnoj društvenoj situaciji, poziciji umetnika i umetnosti danas, te pitanja međuljudskih odnosa, životnih puteva, straha i sukoba, navela je Sanja Kojić Mladenov u pratećem tekstu, podsetivši da geneza njihovog zajedičkog umetničkog mišljenja traje deset i više godina – još od aktivnosti unutar umetničke grupe Treći Beograd, kao jedne od inovativnih snaga umetničke scene tokom 2009-2014. godine, koja je ne samo razvila prostor umetničkog delovanja na levoj obali Dunava i otvorila ga za mnoge druge autore, već je uspostavila i koncept zadrugarskog rada i razmišljanja o umetnosti. Ostali su zabeleženi neki od njihovih grupnih radova, kao što su: Kolektivni san, Toplo mesto i Ručak na travi. Takođe, kroz forum Tranzitorne mreže (2011), održan u Salonu Muzeja savremene umetnosti u Beogradu, dvoje umetnika pokrenulo je diskusiju o prevazilaženju jaza između teorije i prakse. Paralelno i nakon tog iskustva, nastavili su sa aktivnostima okupljanja protagonista i združenog delovanja u okviru drugih projekata i inicijativa. Trtovac u okviru Galerije "Menjačnica" Gethe instituta u Beogradu (od 2015), te autorskih izložbi, među kojima su Unutrašnje migracije (2015-2016) i Nove tehnologije – Tehnologije mišljenja (2017), kao i aktivnosti na projektu Migranti mentalnih prostora (2016). Sanja Latinović je kroz razvijanje saradničkih projekata, kao što su performansi sa Rankom Đankovićem Movements: White (2012) i Ptica (2014), kao i ponovnim okupljanjima svojih koleginica i kolega iz vajarske klase sa studija u Beogradu u zajedničkim performansima i audio-vizuelnom portretu THAT WAS IT (2018). Poslednji njihov ko-kustoski projekat bio je Smrt umetnosti, živela umetnost!, Bijenale u Pančevu (2020), uz Ivanu Bašičević Antić i Stevana Vukovića, podsetila je povodom izložbe u NGVU Sanja Kojić Mladenov u pratećem tekstu.
Sanja Latinović i Selman Trtovac, kako je navela, ispituju da li je umetnost vid traganja za istinom, smislom, ljubavlju, put istrajnosti, posvećenosti ili je prostor slobode otvoren za eksperimente, procese, interakciju i zajedničko promišljanje... Analiziraju status umetnika u savremenom društvu i govore o vlastitom odnosu ka stvaralaštvu, kreativnosti i duhovnosti. Izložbom u NGVU nastavljaju svoju raniju umetničku praksu, ukazujući na aktuelni društveni kontekst, kao i na promene koje je pandemijska kriza izazvala.
Njihova potreba za dijalogom, partnerskim radom, otvorenom i slobodnom razmenom, kako je istakla, naišla je na prirodnog saveznika u NGVU, a neminovno se nametnuo koncept povezan sa aktuelnom društvenom situacijom i pozicijom umetnika, kao i mogućnostima rada koji NGVU pruža umetnicima kroz model otvorenih, privremenih ateljea i rezidencijalnih programa. Inicijativa za izložbu je zato potekla od potrebe da se prezentuje segment od velikog broja radova koje je Trtovac realizovao u njihovom radnom prostoru, ali i od težnje da o tome ne progovara sâm, već kroz interakciju sa Sanjom Latinović, uvođenjem drugog važnog pogleda.
Autori sagledavaju socijalne i psihološke promene koje je izazvala pandemija uvođenjem karantina, izlozacije i fizičke distance među ljudima, kao i sve izraženije digitalne pojavnosti koja zamenjuje realnu. Tokom više od godinu dana, ta iznuđena situacija postepeno je dovela do izmenjenog stanja svesti i “straha od drugog čoveka koji se uvukao u podsvest bića”. Tema straha je postala odrednica izložbe snažno prisutna i u nazivu “Dok nas smrt ne rastavi”. Rečenica koja se izgovara na kraju obreda venčanja, doživotnog zaveta između partnera, amaneta dva ratna druga ili epitafa sa nadgrobnog spomenika, koja u sebi sadrži izvesni paradoks, upućuje na zajedništvo, ljubav i bliskost, ali istovremeno i na razdvojenost, distanciranje i smrt. Kontrast između “mračnog predskazanja i optimističnog iskaza” vidljiv u naslovu, uključuje pitanje dualiteta života i smrti kojim se bave autori izložbe.
Da li se zbog straha od smrti pojačava želja za životom, da li je smrt potrebna i prirodna stvar, tačka kraja ili novi početak? Šta je zavet i koliko je povezan sa verom? Da li je ljudima potrebna vera, istovremeno se pitajući da li je ključno postojanje verskog subjekta. Autori razmatraju prisustvo i relativizaciju istine, fenomen verskog konteksta kroz lični i kolektivni narativ... istakla je Sanja Kojić Mladenov u tekstu o dijalogu Trtovca i Sanje Latinović.
U nametnutom sistemu prekida bliskosti i neposredne razmene sa drugima, prouzrokovane aktuelnom pandemijom, prisutne su različite pojedinačne sumnje i dileme. Trtovac je smatrao da je važno uvođenje svakodnevne rutine, izlaska izvan ličnog prostora radi razmišljanja i procesa disciplinovanja sebe u kontinuiranom umetničkom radu. “Imao sam potrebu da puno više crtam”, navodi, što je rezultiralo stotinama crteža sa temama života, pokretačkog duha, samoće i nepoznatog (Život, Pokretački duh, Moćno mesto, Masovna samoća, Istraživanje nepoznatog, Košmar...). U pitanju je “način da kao pojedinac prevaziđem sopstvene strahove, da dovedem svoje telo i duh u jednu ravnotežu”, kao svojevrsni “predlog drugima kako da se suoče sa dramom u kojoj živimo”, istakao je Trtovac.
Selekcijom crteža za izložbu, dominira video-performans realizovan kao završni čin “procesa mišljenja o vremenu u kojem živimo i radimo”. Nazvan Duh telo, rad se sastoji od jednog velikog crteža i video rada realizovanog u saradnji sa Nebojšom Vasićem i Vesnom Grbom, a koji pokazuje proces nastanka crteža kada u totalnom mraku, samo uz svetlost iz čeone lampe, snažnim, brzim pokretima, crnim linijama ispunjava beli papir. “U pitanju je inicijalna aktivnost, početak procesa preobražaja, napora volje, odnosno početak vremenske linije koja bi trebala da se završi za godinu dana još jednim performansom i videom”, objasnio je Trtovac.
Sanja Kojić Mladenov ukazuje da kontekstualizacija linije, kao simboličke ideje i vodilje, predstavlja primarni deo umetničkog opusa Trtovca, kako u formalnom, vremenskom, tako i prostornom smislu. Linija, kao element lične strategije, naglašava potragu za beskrajnim mogućnostima spoznaje istine u umetnosti, odnosno potrebe za proširivanjem sopstvenih saznanja i prirodi odnosa ka umetnosti i svetu koji ga okružuje.
U nameri istraživanja novih psihičkih i socijalnih prostora ovog vremena, posetioci su pozvani da na otvaranju izložbe učestvuju u performansu Sanje Latinović u parovima, povezani kožnim kaiševima, ali i razdvojeni drvenom osovinom dužine jedan i po metar (po meri aktuelne minimalne bezbedne fizičke distance). Obznanjujući prag (aktuelnih) zabrana, Sanja Latinović poziva na dalje ispitivanje odnosa sa Drugim, odnosno na pristanak za ukidanje naše nedeljivosti i otvaranje prema drugome. Bez obzira da li su parovi već postojeći, ili osobe koje su se tek srele u izložbenom prostoru, publika je pozvana da se “prikopča na drugoga” i istraži procese uzglobljavanja koje odnos dve osobe traži.
Koncept rada obuhvata kretanje publike u parovima po prostoru tokom posmatranja izložbe, uz pomoć posebno kreiranih modula/objekata, što Sanja Latinović planira da dokumentuje video zapisom iz ptičje perspektive, kreirajući tako svojevrsni crtež oscilirajućih linija u prostoru. Umetnica istražuje pojam distance, prostora koji postoji između ljudi, a koji je u različitim vremenima i kulturama uvek imao određena pravila i zakonitosti. Sada je nametnut svima. Kreirajući posebna pomagala, autorka zahteva od publike da budu na distanci tokom posmatranja izložbe, ali distanci koja istovremeno spaja. Sanja tematizuje strah, ali istovremeno ukazuje na važnost brige o drugom, na međusobnu povezanost i zajedništvo, navela je Sanja Kojić Mladenov.
U skladu sa epidemiološkom situacijom, izložba će biti otvorena uz poštovanje svih mera opreza, nošenje zaštitnih maski i održavanje bezbedne razdaljine, sa ograničenim brojem osoba u izložbenom prostoru.
Izložba će biti otvorena do 25. maja u novom izložbenom prostoru NGVU u Kralja Milutina 49.
(SEEcult.org)
